Morgunblaðið - 28.06.1988, Blaðsíða 52

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1988
52
Minning:
Prófessor Pálmi
Möller tannlæknir
Fæddur 4. nóvember 1922
Dáinn 19. júní 1988
Hinn 19. júní lést í Birmingham,
Alabama í Bandaríkjunum dr. Pálmi
Möller. Pálmi heitinn var fæddur á
Sauðárkróki 4. nóvember árið 1922,
sonur Jóhanns Georgs Möllers
verslunarstjóra og konu hans, Þor-
bjargar Pálmadóttur. Pálmi var
yngstur 11 systkina, sem öll eru
látin utan ein systir, frú Þorbjörg
Möller Leifs, er nú má sjá á eftir
iitla bróður.
Stúdentsprófí lauk Pálmi frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1943.
Hann nam síðan efnafræði við Há-
skóla íslands 1944, en hélt að því
búnu til Boston í Bandaríkjunum,
og lauk kanadidatsprófí í tannlækn-
ingum árið 1948 frá Tufts Univers-
itý. Sama ár fékk hann tannlækn-
ingale)rfí á íslandi og starfrækti
tannlæknastofu í Þingholtsstræti
11 í Reykjavík til ársins 1958.
Að áeggjan fyrrverandi kennara
síns og góðs vinar, Joe Volkers,
hleypti Pálmi þá enn heimdragan-
um og hélt utan til Bandarílq'anna
. á ný, að þessu sinni til Birmingham
1 í Alabama. Þar gerðist hann kenn-
ari og lauk sérfræðinámi í tann-
og munngervalækningum og mast-
ers-prófi í tannlækningum. Upp frá
þvi starfaði Pálmi við tannlæknahá-
skólann í Alabama, sem prófessor,
seinustu árin sem yfirmaður (chair-
man) sinnar deildar innan skólans.
Auk kennslustarfa stundaði
Pálmi viðamiklar rannsóknir í tann-
læknisfræðum á útbreiðslu og tíðni
munnsjúkdóma á Islandi og fýrir-
byggjandi aðferðum gegn tannsjúk-
dómum.
Pálmi varð fyrstur íslenskra
tannlækna til þess að hljóta dokt-
orsnafnbót frá Háskóla íslands
1971.
Hann hlaut m.a. „Research Care-
er Development Award" árið 1966,
(sem er fímm ára styrkur til vísinda-
\egra. rannsókna) frá „National
Institute of Dental Research“ í
Washington DC. Þá var hann kjör-
inn heiðursfélagi Tannlæknafélags
íslands árið 1982. Auk þessa hlaut
hann Qölda annarra viðurkenninga,
sem of langt yrði upp að telja.
Pálmi hélt fjölda erinda á sínu
fræðasviði víða um heim, og eftir
hann liggja meðal annars merk
vísindarit um munnsjúkdóma á ís-
landi.
Pálmi kvæntist árið 1945
Málfríði Óskarsdóttur (Döddu),
dóttur Óskars Lárussonar skókaup-
manns í Reykjavík og konu hans,
Önnu Siguijónsdóttur. Þau hjónin
eignuðust þijá mannvænlega syni,
þá Pálma yngri, tölvufræðing,
Óskar lækni og Jóhann, sem enn
er námsmaður í foreldrahúsum.
Pálmi var alla tíð sannur íslend-
ingur í bestu merkingu þess orðs
og bar jafnan hag lands og þjóðar
fvrir brjósti. Rannsóknir hans bera
Blómostofa
Friöfinm
Suðurtandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öli kvöld
tll kl. 22,- einnlg um helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.

þessu órækt vitni. Löngu áður en
menn hér voru í stakk búnir til
slíkra hluta, beindi Pálmi því fé er
honum hlotnaðist til vísindaiðkana
heim til Islands, þar sem hann vissi
af brýnni þörf. Hann valdi sér ís-
lendinga að viðfangsefni, enda
óumdeilanlega frumkvöðull í rann-
sóknum á munn- og tannsjúk-
dómum hér á landi. Þær rannsókn-
ir sem hann ekki framkvæmdi sjálf-
ur voru gerðar fyrir hans áeggjan
og í samvinnu við hann. Hann hefði
líka getað varið doktorsritgerð sína
við aðra og frægari menntastofnan-
ir en Háskóla íslands, en honum
kom það aldrei til hugar, hann mat
íslenska viðurkenningu meira en
erlendar gráður.
Pálmi var glaðlyndur, hann var
gamansamur, hnyttinn í tilsvörum
og kunni vel að gleðjast í góðra
vina hópi. Hann var sannkallað
prúðmenni og hækkaði sjaldan róm-
inn, enda var yfírleitt á hann hlýtt.
Hann var vel lesinn víðar en í tann-
læknisfræðum og gat sagt listilega
frá, enda ágætur fyrirlesari.
Það mun rétt hermt, að Pálmi
hafí verið hvers manns hugljúfí
þeim er honum kynntust, enda get
ég með sanni sagt að mér kemur
hann gjaman í hug þá er ég heyri
góðs manns getið. Maðurinn var
þannig gerður að hann naut hvar-
vetna trausts, virðingar og hylli
þeirra er honum kynntust. Gilti þar
einu hvort um var að ræða nemend-
ur, samkennara eða aðra, háa jafnt
sem lága.
Ifyrir tilstilli Pálma hafa allmarg-
ir íslenskir tannlæknar sótt fram-
haldsmenntun til Alabama, raunar
fleiri en til nokkurs annars háskóla.
Alla slíka viðleitni studdi Pálmi með
ráðum og dáð. Þama sem og ann-
arsstaðar naut hann dyggilegs
stuðnings konu sinnar, er síst latti
til stórræðanna er Island og íslend-
ingar áttu í hlut.
Fundum okkar Pálma bar fyrst
saman árið 1970 er Sigurður bróðir
hans kynnti okkur. Eg var þá nýút-
skrifaður tannlæknir, fysti til meira
náms og frekari kynna af fræðun-
um og heiminum. Pálmi ræddi við
mig af sömu ljúfmennskunni og
honum einum var lagið, enda fékk
ég strax traust á manninum, sem
ekki átti eftir að minnka við nánari
kynni.
Forlögin höguðu því síðan svo,
að ári síðar tók Pálmi á móti okkur
Gerði og dóttur okkar á fiugvellin-
um í Birmingham. Upp frá því
gengu þau Dadda og Pálmi okkur
í foreldra stað þau tvö ár sem við
áttum eftir að dvelja í borginni. Þau
nutu þess að greiða úr hvers kyns
flækjum, sem óhjákvæmilega koma
upp hjá frumbýlingum við slíkar
aðstæður og deildu með okkur sorg
og gleði eins og beztu foreldrar.
Heimilið þeirra fallega stóð ætíð
opið, andrúmslofíð óþvingað, maður
fann hvað maður var innilega vel-
kominn, enda vissi dóttir mín engan
skemmtilegri stað, og sannast þar
málshátturinn að bragð er að þá
bamið finnur.
Mér er fullkunnugt um það, að
saga okkar hjóna er ekkert eins-
dæmi, því að ég veit að allar þeir
íslendingar sem Ieitað hafa til náms
við tannlæknaskólann í Alabama
hafa sömu sögu að segja um ein-
staka alúð og hjálpsemi þeirra
Döddu og Pálma.
Þeir eru því margir sem nú sakna
vinar í stað, þótt söknuðurinn
brenni sárast á ástvinum Pálma
heitins. Það er þó huggun harmi
gegn, að minningin um góðan dreng
lifír, því eins og segir í Hávamálum:
„Orðstírr deyr aldregi, hveim er sér
góðan getur." Við sem þekkjum
Pálma vitum líka, að sé líf að loknu
þessu, þá hlýtur hann að eiga von
góðrar heimkomu.
Við Gerður vottum Döddu, son-
um hennar og öðrum ástvinum okk-
ar dýpstu samúð.
Einar Ragnarsson
Pálmi vinur minn er látinn. Með
honum er fallinn í valinn einn mesti
fræðimaður á sviði tannlækninga á
íslandi.
Við slík tímamót hvarflar hugur-
inn ósjálfrátt til löngu liðinna ára
og atburða sem urðu til þess að
tengja okkur óijúfanlegum vináttu-
böndum í yfír 40 ár.
Leiðir okkar Pálma lágu fyrst
saman fyrir röskum 40 árum, þegar
við báðir sem ungir menn lögðum
land undir fót til að sinna því starfs-
sviði sem við höfum síðan helgað
krafta okkar, tannlækningum; ég
árið 1939 og Pálmi árið 1944. Leið-
ir okkar beggja lágu til Tufts Uni-
versity School of Dental Medicine
í Boston, Mass. í Bandaríkjunum,
þaðan sem við útskrifuðumst í tann-
lækningum, — ég árið 1944 og
Pálmi árið 1948.
En „Römm er sú taug er rekka
dregur, föðurhúsa til.“ Hversu oft
er ekki vitnað til þessara orða þeg-
ar heimahagatryggð er til umfjöll-
unar? Enda snerum við Pálmi báðir
heim til gamla Fróns að námi loknu,
Pálmi strax eftir útskrift sína, en
ég eftir að hafa starfað við tann-
lækningar í Boston í um tveggja
ára skeið. A þessum tíma þar vestra
tókst með okkur sá perluvinskapur
sem átti eftir að standa allt til þess
dags er „maðurinn með ljáinn"
knúði dyra hjá vininum.
Því tók ég Pálma opnum örmum
við heimkomu hans og hóf hann
þá störf hjá mér á tannlækninga-
stofu minni í húsi Kristjáns heitins
augnlæknis í Pósthússtræti 17 í
Reykjavík, þar sem við unnum hlið
við hlið í um tveggja ára skeið.
Dugnaður og elja einkenndu allt
það sem hann tók sér fyrir hendur
og þar kom að hann opnaði sjálfur
sína eigin tannlækningastofu í
Þingholtsstræti í Reykjavík árið
1950. Árið 1958 urðu mikil tíma-
mót í lífí Pálma vinar, þegar hann
tók sig upp og sneri aftur til Banda-
ríkjanna með fjölskyldu sinni, þar
sem „gullna tækifærið" beið hans.
Tækifæri sem hann svo réttilega
greip — þegar fyrrverandi skóla-
stjóri hans við Tufts University
School of Dental Medicine í Boston,
Joseph F. Volker, bauð honum
stöðu við nýstofnaðan tannlækna-
skóla háskólans í Birmingham,
Alabama, í Bandaríkjunum. Með
stakri prýði — eins og hans var von
og vísa — vann hann sig þar upp
í prófessorsstöðu sem hann svo
gegndi allt til dauðadags.
Eg hef ávallt glaðst yfir dugnaði
og frama þessa vinar míns og harm-
aði því ekki brottflutning hans frá
landinu kalda — ég harma aðeins
að samverustundir okkar voru ekki
eins margar og ég hefði kosið og
að þær verða ekki fleiri — ekki í
þessu lífí.
Ég og fjölskylda mín vottum
Döddu okkar, strákunum og fjöl-
skyldum þeirra okkar dýpstu sam-
úð.
Fari bróðir og vinur vel.
Jón Kristinn Hafstein
Hinn 19. þessa mánaðar fengum
við þá sorgarfregn að Pálmi Möller
væri látinn. Enda þótt hann hafi í
allmörg ár ekki gengið heill til skóg-
ar stundaði hann vinnu sína af full-
um krafti. Þrátt fyrir vitneskju um
þetta var okkur óþægilega brugðið.
Við kynntumst Pálma fyrir
nokkrum árum er við dvöldumst í
Birmingham við nám. Pálmi og
Dadda, kona hans, tóku okkur strax
á fyrsta degi svo vel að það var sem
um náin skyldmenni væri að ræða.
Þau áttu mjög fallegt íslenskt heim-
ili í Birmingham. Heimili er alltaf
var til staðar líkt og klettur í haf-
inu. Þama eignuðust böm okkar
afa og ömmu i Ameríku. Ég var
svo lánsamur að fá tækifæri til að
kenna með Pálma og var sérlega
ánægjulegt að sjá hve gott lag hann
hafði á að laða það besta fram hjá
stúdentunum. Hann var mjög ást-
sæll af nemunum og var margoft
kjörinn besti kliniski kennarinn, nú
síðast í vor. Veit ég að honum þótti
ákaflega vænt um þessar viður-
kenningar og er ég ekki frá því að
af öllum þeim mörgu viðurkenning-
um sem hann hlaut um ævina, hafi
honum þótt vænst um þessar. Við
áttum margar ánægjustundir með
þeim hjónum og bömum þeirra og
var Pálmi ætíð hrókur alls fagnað-
ar. Hann var ákaflega lífsglaður
maður og oft átti hann til að segja:
„Er ekki gaman að lifa?“
Við vottum Döddu, Pálma og
Stephanie og afa- og ömmubarninu
Þorbjörgu, ásamt Jóhanni ogOskari
innilegustu samúðarkveðjur og
þökkum vináttu liðinna ára.
Kristín og Jens
Einn veikleiki okkar mannanna
er að fyllast gremju, sárindum og
jafnvel reiði, þegar einhver sem
manni þykir vænt um er burt
kvaddur úr heimi hér. Við segjum
sem svo: Við áttum eftir að gera
svo margt, spjalla svo margt, hlæja
og gleðjast yfir svo mörgu, hjálpa
hvort öðru með svo margt.
Við héldum að við hefðum nægan
tíma til alls þessa.
Af hveiju vorum við ekki búin
að gera eitt og annað sem við höfð-
um áformað?
Það er erfítt að sætta sig við að
tíminn er aldrei nægur, augnablikin
eru aldrei nógu mörg, samveru-
stundimar alltof fáar. Og fyrr en
varir er tíminn útrunninn, tímaglas-
ið tómt og því verður ekki aftur
snúið. Það sem eitt sinn var ætlun-
in, verður aldrei gert, það sem varð
verður að minningum.
Já, okkur em gefnar minningar
til að komast yfír söknuð okkar og
eftirsjá. Og minningarnar em eitt
það dýrmætasta sem við eigum.
Nú er vinur okkar Pálmi Möller
allur.
Hans tímaglas hefur mnnið sitt
skeið en í okkar hug skilur hann
eftir góðar og skemmtilegar minn-
ingar.
Því er það að maður kemst yfír
gremju sína og reiði og gleðst yfír
því að hafa fengið að kynnast manni
eins og Pálma Möller, að hafa eign-
ast vin eins og Pálma Möller.
Kynni okkar hófust í flugstöðinni
í Birmingham-borg í Alabama-fylki
í Bandaríkjum N-Ameríku árið
1980. Hann var þar einu sinni sem
oftar að taka á móti starfsbróður
sínum frá Islandi og leiða hann
fyrstu sporin í ókunnu landi, til
frekari fróðleiks í starfsgrein sinni.
Ég stóð í mannhafinu í flugstöð-
inni ásamt fjölskyldu minni og ég
vissi ekki einu sinni hvernig íslenski
prófessorinn, sem hafði hjálpað mér
til að komast á þennan stað, leit
út! Þá vindur sér að mér maður,
myndarlegur, með sterka andlits-
drætti, grannur, með sérstaklega
Legsteinar
MARGAR GERÐIR
Mmorex/Gmít
Steinðfnaverksmiðjan
Helluhrauni 14, sími 54034,
222 Hafnarfjörður
vel tamið hár og segir á ástkæra
ylhýra málinu: Þú hlýtur að vera
þessi Siguijón, það eru engir nema
Islendingar með svona margar
töskur!
Frá þeirri stundu vissi ég að ferð
mín og dvöl á þessum stað yrði
ekki bara faglega árangursrík held-
ur einnig ánægjuleg og skemmtileg.
Sú varð raunin.
Það segir meira en mörg orð, að
á annan tug íslenskra tannlækna
hefur farið og leitað sér fróðleiks
og menntunar við háskólann í Birm-
ingham. Allir vita hveijum það var
að þakka. Hann opnaði íslenskum
tannlæknum dyr að menntun sem
íslensk tannlæknastétt býr að í dag
og vonandi lengi enn. Það er á eng-
an hallað þó ég segi að ásamt pró-
fessor Jóni Sigtryggssyni hafí Pálmi
Möller verið faðir íslenskrar tann-
læknastéttar eins og við faglega
þekkjum hana.
Nú, er leiðir okkar Pálma skiljast
um sinn, koma upp í hugann minn-
ingar og minningabrot frá veru
okkar hjóna í heimaborg hans,
Birmingham. Þegar litið er til baka,
fínnst mér hreint ótrúlegt hversu
vel ég kynntist Pálma á þessu eina
ári sem ég og fjölskylda mín dvöld-
um þar. Eg held að ekki hafí sólin
oft gengið til viðar án þess að við
hittumst. Margan sunnudaginn og
mörg kvöldin var heimili þeirra
Pálma og Döddu okkar annað heim-
ili.
Hjálpsemi hans og góðlátlegt
glens breytti erfiðum hjöllum í
skemmtileg viðfangsefni. Tök hans
á tungu engilsaxa voru slík að jafn-
vel innfæddir leituðu ráða um rétt
málfar í ritgerðum sínum, hvað þá
við, námsfólkið af klakanum. Ekki
kom þessi kunnátta hans þó niður
á lýtalausri íslensku sem töluð var
á heimili þeirra.
Ekki voru það bara við landar
hans sem nutum ljúfmennsku hans
og alþýðlegs viðmóts. Sem prófess-
or og yfírmaður deildar í háskólan-
um í Birmingham hafði hann mikil
og góð samskipti við nemendur
sína. Allir vita að umsögn nemenda
um kennara sína er einhver harð-
asti dómur sem þekkist. En það er
ekkert oflof að segja frá því að
Pálmi Möller var einn vinsælasti
kennari háskólans og naut virðingar
bæði sem fagmaður og sem maður.
Hér heima var hann brautryðj-
andi á sviði tannlæknarannsókna.
Sumum finnst líklega undarlegt að
maður, sem ól mestallan sinn
starfsaldur úti í hinum stóra heimi
eigi allar þakkir skildar fyrir rann-
sóknir á sviði tannlækninga á ís-
landi. En okkur sem þekktum hann
finnst það ekkert undarlegt, hvað
þá að hann hafi verið fyrstur manna
að veija doktorsritgerð á sviði tann-
lækninga við Háskóla íslands.
Svona var Pálmi.
Hafí ég þekkt vin minn Pálma
rétt finnst honum sjálfsagt nóg
komið að sinni. Slík var hógværð
hans.
Við sendum Döddu okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur. Hennar er
sorgin og eftirsjáin mest. Föður-
missir er svo mikill missir að manni
fínnst sem maður missi fótanna um
stundarsakir. Skiptir þá ekki máli
hversu fullorðinn maður telur sig
vera. Megi sá sem öllu ræður
styrkja syni þeirra Döddu og Pálma,
Pálma yngri, Óskar og Jóhann, á
þessum erfiðu tímamótum er leiðir
skiljast.
Það bar oft við í samskiptum
okkar Pálma að ég var að gorta
af fegurð og mikilleika Þingeyjar-
sýslu. Alltaf játti Pálmi þessu með
sinni alkunnu kurteisi en bætti jafn-
an við með hógværð: „Hefurðu
komið til Stykkishólms á góðum
degi?“
Vonandi er bjart yfír Breiðafirði,
nú er hann leggur upp héðan hinsta
sinni í ferðina yfir móðuna miklu.
Fari hann sæll og hvíli í friði.
Siguijón Benediktsson tann-
læknir og fjölskylda, Húsavík.
Mikill höfðingi og stórbrotinn
persónuleiki er horfinn okkur. f öll-
um mannlegum samskiptum var
Pálmi Möller svo sérstæður, að öll-
um, börnum sem fullorðnum, hlaut
að líða einstaklega vel í návist hans.