Morgunblaðið - 28.06.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. JÚNÍ 1988

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúarritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið.
Glæsilegt endurkjör
Frú Vigdís Finnbogadóttir,
forseti íslands, hlaut glæsi-
legt endurkjör í kosningunum á
laugardag. Tæplega 93% þeirra,
sem gengu að kjörborðinu veittu
henni stuðning. Slíkur árangur í
lýðræðislegum kosningum er
hvarvetna talinn með eindæmum.
Til forsetakosninga nú var
stofnað með sérstæðum hætti. í
fyrsta sinn síðan þetta æðsta
embætti þjóðarinnar varð til með
lýðveldisstjómarskránni sem sett
var 1944 var boðið fram gegn
sitjandi forseta, það er forseta
sem situr í embætti og hefur
ákveðið að gefa kost á sér til
endurkjörs. Fyrstu almennu for-
setakosningamar vom sumarið
1952, þegar þrír frambjóðendur
voru í kjöri. Þá var Ásgeir Ás-
geirsson hlutskarpastur og sat í
embætti til 1968. Þá kepptu tveir
um embættið og Kristján Eldjám
náði kjöri. Hann sat til 1980,
þegar Vigdís Finnbogadóttir sigr-
aði þijá keppinauta sína. Þá hlaut
hún stuðning 43.611 kjósenda,
sem var 33,8% atkvæða, en sá
sem kom næstur henni, Guðlaug-
ur Þorvaldsson, fékk 41.700 at-
kvæði eða 32,3% atkvæða. Það
var sem sagt mjótt á munum.
1984 rann fyrsta kjörtímabil
Vigdísar út en hún bauð sig fram
að nýju og var sjálfkjörin. Það
er sem sé í upphafi þriðja
kjörtímabilsins, sem Sigrún Þor-
steinsdóttir ákvað að bjóða sig
fram til forseta gegn Vigdísi
Finnbogadóttur. Sigrún hafði
ekki erindi sem erfiði. 117.292
(92,7%) studdu Vigdísi Finn-
bogadóttur en 6.712 (5,3%) Sig-
rúnu Þorsteinsdóttur.
Morgunblaðið lýsti þeirri skoð-
un fyrir forsetakosningamar, að
það væri fráleitt að efna til óvina-
fagnaðar milii löggjafarvalds,
framkvæmdavalds og forseta-
embættis með því að vísa við-
kvæmustu málum einlægt til
þjóðarinnar eins og stuðnings-
menn Sigrúnar Þorsteinsdóttur
boðuðu og þá yrði Alþingi a.m.k.
áður að marka forsetaembættinu
annan bás en upphaflega var
gert. Jafnframt lýsti blaðið yfir
trausti á stjómarathafnir forset-
ans þann tíma sem hún hefur
setið í embætti.
Atkvæðatölumar sýna, að
aldrei var nein spurning um það,
hvort Vigdís Finnbogadóttir næði
endurkjöri eða ekki. Með vísan
til þess þarf ekki að koma á
óvart, að þátttaka í kosningunum .
(72,4%) var minni en þegar bar-
ist er með öðrum hætti og á öðr-
um forsendum en gert var að
þessu sinni. Hvað sem þessu líður
kann framboð Sigrúnar Þor-
steinsdóttur að bijóta ísinn, ef
þannig mætti orða það, það er
að segja verða upphaf þess að
sitjandi forseti geti vænst þess
að fá alvöru keppinaut um emb-
ættið jafnvel þótt hann hafí ekki
setið í því nema eitt kjörtímabil.
Forseti íslands er sameining-
artákn. Eftir kosningamar á
laugardag þarf enginn að fara í
grafgötur um að Vigdís Finn-
bogadóttir er tákn um slíka sam-
einingu íslensku þjóðarinnar bæði
inn á við og út á við. Þjóðin hef-
ur sýnt, að hún kann að meta
átta ára störf hennar sem for-
seti. Kosningar eins og þær sem
fóm fram á laugardaginn hefðu
getað farið þannig, að sitjandi
forseti kæmi frá þeim með svo
lítinn meirihluta fólks á bak við
sig, að það gerði honum erfítt
að rækja starf sitt sem skyldi.
Til að tryggja forseta íslands þá
stöðu að vera hafinn yfír flokk-
aríg og hvunndagsdeilur þjóðmál-
anna kann að vera nauðsynlegt
að huga að reglunum um kjör
hans. I fyrsta lagi voru ákvæðin
um §ölda meðmælenda við for-
setaframbjóðanda sett þegar
þjóðin var helmingi fámennari en
nú. í öðm lagi var athyglisvert
að heyra Vigdísi Finnbogadóttur
lýsa þeirri skoðun að kvöldi kjör-
dags, að henni þætti koma til
álita að setja reglur sem tryggðu
að forseti íslands nyti ávallt
stuðnings meirihluta kjósenda og
yrði þá kosið í tveimur umferðum,
ef nauðsyn krefðist.
Lýðveldisstjómarskráin var
sett við sérstakar aðstæður. Allt
frá því hún var samþykkt hefur
verið rætt um að hana ætti að
endurskoða. Er það mál nær stöð-
ugt í höndum nefnda á vegum
þings og ríkisstjómar. Ef til vill
verða forsetakosningamar nú til
þess að blása nýju lífí í umræður
um stjómarskrármálið, því að
ákvæðunum um kjör forseta
verður aðeins breytt, ef hróflað
er við ákvæðum stjómarskrárinn-
ar. Þeir sem sóttu gegn Vigdísi
Finnbogadóttur að þessu sinni
vildu auka vald forseta íslands
og gagnrýndu forseta fyrir að
hafa ekki sagt Alþingi og ríkis-
stjóm stríð á hendur í viðkvæm-
um málum. Verður að telja að
þessum málstað hafí verið hafnað
með eftirminnilegum hætti í for-
setakosningunum. Þorri lands-
manna vottaði frú Vigdísi Finn-
bogadóttur forseta íslands traust
fyrir það hvemig hún hefur hald-
ið á málum. Hún fékk óskorað
umboð til að halda áfram á sömu
braut. Morgunblaðið ámar frú
Vigdísi finnbogadóttur heilla og
óskar henni til hamingju með
glæsilegt endurkjor.
Forsetakosningarnar:
Vigdís Finnbogadí
endurkjörin með 92
VIGDÍS Finnbogadóttir forseti
vann yfirburðasigur í forseta-
kosningunum á laugardag.
Vigdís fékk 117.292 atkvæði eða
92,7%, en Sigrún Þorsteinsdóttir
húsmóðir 6.712 atkvæði, 5,3%.
Alls greiddu 126.535 manns at-
kvæði í kosningunum, en á kjör-
skrá voru 174.762. Kjörsókn var
því 72,4%. Þetta er miklu minni
kjörsókn en í forsetakosningun-
um árið 1980, en þá var hún
90,5%. Þetta er jafnframt
minnsta kjörsókn í almennum
kosningum síðan árið 1933.
Vigdís hlaut besta kosningu á
Norðurlandi eystra, þar sem hún
fékk 94,2% atkvæða, en lægst hlut-
fall í Reykjavík, 92,3%. Sigrún fékk
mest fylgi á Norðurlandi vestra,
6,1% en minnst á Norðurlandi
eystra, 4,2%. Auðir og ógildir seðlar
voru 2.531 eða um 2%. Þetta er
óvenju liátt hlutfall, til dæmis voru
auð og ógild atkvæði aðeins hálft
fíorða hundrað árið 1980.
Best kjörsókn var á Vesturlandi Morgunbiaðíð/ói.K.M.
og Suðurlandi, um 74,5% í báðum Frá kjörstað á laugardag. Kalsaveður var um landið vestan- og sunna-
kjördæmunum. Dræmust var kjör- vert á kjördag, en breiskjuhiti á Austurlandi og léttskýjað fyrir norðan.
sóknin hins vegar í Reykjavík og á
Norðurlandi vestra, en þar var kjör-
sókn 71,5%.
Ef miðað er við fjölda atkvæðis-
bærra manna hlaut Vigdís atkvæði
67,1% þeirra sem eru á kjörskrá,
Sigrún Þorsteinsdóttir 3,8% en 28%
kusu ekki. Ef sömu forsendur eru
lagðar til grundvallar fékk herra
Ásgeir Ásgeirsson atkvæði 46,7%
þeirra sem kusu árið 1952 eða 38%
atkvæðisbærra manna, herra
Kristján Eldjám atkvæði 65% kjós-
enda árið 1968 eða 60% atkvæðis-
bærra manna og frú Vigdís 33,6%
atkvæða árið 1980 eða 30,4% at-
kvæðisbærra manna.
Kosningaúrslitin og kjörsókn
Á laugardag höföu 174.732 íslendlngar atkvæöisrétt og 126.535, eöa
72% nýttu sér hann. Vigdis Finnbogadóttir hlaut 117.292 atkvæöi en
Sigrún Þorsteinsdóttir 6712. Auö og ógild atkvæöi voru 2531.
Kusu ekki
27,6% _
Auð/ógild
1,45%.
Sigrún -
3,84%
Auð/ógild
2,0%_
Sigrún-
5,3%
Niðurstaðan ef taldir
eru allir atkvæðisbærir
Úrslit kosninganna,
þeir sem kusu
Frú Vigdís Finnbogadóttir forseti:
„Þakklát fyrir þessa
trau stsyfirlýsingii ‘ ‘
FRÚ^ Vigdís Finnbogadóttir for-
seti íslands sagðist í samtali við
Morgunblaðið ekki ræða niður-
stöður kosninganna á laugardag,
sem forseti þjóðarinnar er gætti
hlutleysis í hvívetna. „Ég á ekki
önnur orð en þau að ég er djúpt
snortin og afar þakklát fyrir
þessa traustsyfirlýsingu, sem
niðurstaða kosninganna sýnir,“
sagði frú Vigdís.
Vigdís hefur lýst þeirri skoðun
sinni að hún telji æskilegt að for-
seti hafí jafnan meirihluta þjóðar-
innar á bak við sig. Því væri eðli-
legt að tvær umferðir færu fram í
forsetakosningum ef fleiri en tveir
byðu sig fram. Aðspurð um þetta
sagði frú Vigdís:
„Það er augljóst að fyrir forseta
væri allar stundir mikill styrkur af
því að vita af meirihluta þjóðarinn-
ar sér að baki. Forseti er sameining-
artákn sem gætir hlutleysis and-
spænis allri þjóðinni og það er af
hinu góða að þegnamir geti búið
við þá vissu að þarna fari maður
sem meir en helmingur þjóðarinnar
treystir í hvívetna, fulltrúi hennar
sem hægt er að leita til með alla
hluti og dæmir ekki.“
Starfsfólk á skrifstofum stuðningsmanna frú Vigdísar og velunnarar
voru á Bessastöðum á kosninganóttina. Hér safnast gestir saman við
sjónvarpsskjáinn.