Morgunblaðið - 30.08.1981, Blaðsíða 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. ÁGÚST 1981
—
ferðast á hestum. í fyrstu tilraun
flaug hann fram af hestinum, að
fjölda fólks ásjáandi. Seinna hélt
hann til Laugarvatns og fór þar
einnig á hestbak og „gerði enskri
stúlku bilt við, er hann hrópaði á
hjálp."
Hann brá sér austur í Múlakot,
en að þessum ferðum frátöldum,
dvaldi hann að mestu í Reykjavík
fyrsta mánuðinn. Hann var ekki
ánægður með íslenzkan mat, heit-
ar sætsúpur vöktu sérstaka and-
styggð hans og hann taldi að þær
væru bragðbættar með brilljant-
íni og kjötið fannst honum ólseigt
eins og skósólar. En kaffið féll
honum í geð og hann drakk mikið
af því. „Eg hlýt að hafa drukkið
um 1500 bolla á þessum þremur
mánuðum," skrifaði hann undir
lok dvalarinnar.
Honum var ljóst, að hann var
ekki „atvinnuferðamaður" af
þeirri manngerð sem skrifar flest-
ar ferðabækur. Hann hafði ekki
heldur hugmynd um, hvers konar
bók hann ætti að skrifa. Hann
sagði, að sér væri innanbrjósts
„eins og stráklingi, sem veit að
hann á að fara í próf daginn eftir
og hefur láðzt að undirbúa sig“.
Honum fannst og flestar hefð-
bundnar ferðabækur leiðinlegar,
vegna þess þær sögðu alltaf það
sama og slíkur frásagnarmáti
höfðaði ekki til hans. En hann
kynntist smátt og smátt íslenzk-
um nútímabókmenntum og varð
snortinn af því að „hver einasti
maður með meðalmenntun virðist
geta sett saman boðlega vísu.“
Hann keypti plötur með islenzkum
þjóðlögum og hann var kynntur
fyrir Árna Pálssyni, prófessor í
sögu. Hann eignaðist vini meðal
Twenty-eight years ago
Three slept well here.
Now one is married, one dead.
Where the harmonium stood,
A radio: —
Have the Fittest survived?
Louis Mac Neice. Auden tók þessa mynd
á íslandi 1936. í bók Carpenters eru
engar myndir af Auden í íslandsreisum
sínum.
KAFLI ÚR ÆVISÖGU SKÁLDSINS W.H. AUDEN
W.H.Auden er mörgum íslendingum kunnur,
bæði fyrir Ijóðagerð og kannski líka af persónu-
legum kynnum við skáldið. í kaflanum hér á efftir
segir frá fyrri íslandsferð Audens sumarið 1936.
Hann kom aftur 1964 og um það segir m.a. svo í
bók Carpenters: „Árið 1964 tókst Auden á hendur
ferðalög til tveggja staða sem höfðu skipt hann
miklu fyrr á ævinni, til íslands og Berlínar... Hann
kom til íslands í apríl og var þar í tvær vikur og bjó
á heimili brezka sendiherrans. Honum var haldið
samkvæmi og hann hitti forseta landsins og
forsætisráðherra. ísland þrjátíu árum eftir hans
fyrri för hugnaðist honum um margt, sumt fannst
honum hafa breytzt svo að hann hefði ekki þekkt
það aftur. Reykjavík hafði alveg sérstaklega tekið
stakkaskiptum, þar var nú allt úr steypu og stáli.
En honum fannst sem fyrr að landið væri sér
„heilagt vé“. Hann fór upp í Borgarfjörð og kom á
Hreðavatn þar sem hann og MacNeice og Yates
höfðu dvalið 1936 — og það hryggði hann að
komast að því að í stað hestanna sem hann hafði
vonast eftir að fá að fara á bak, var nú kominn
traktor.
í Ijóði um ferðina birtist angurværð Audens:
HEIMSÓKN í
„HEILAGT VÉ“
Audenbræóurnir Bernard, John og Wyatan.
Skömmu eftir að Auden kom frá
Portúgal brá hann sér í heimsókn
til gamals vinar, Wilfred Cowleys.
Meðan hann dvaldi á heimili
Cowleys hitti hann og gamlan
nemanda, Michael Yates, og bauð
honum út í hádegisverð. — Meðan
við sátum undir borðum, sagði
Yates, er hann rifjaði þetta upp —
spurði hann mig, hvort fjölskyld-
an færi til Manar, eins og venju-
lega. Ég játaði því, að því undan-
teknu, að sjálfur færi ég með
þremur skólafélögum og kennara
okkar til íslands. Hann varð mjög
hrifinn af því...
Og svo ósvikin var hrifni Aud-
ens, að hann stakk upp á því við
útgáfufyrirtækið Faber & Faber,
að þeir gerðu samning við hann
um að skrifa ferðabók frá íslandi
omikið fé fyrirfram til að fjár-
magna ferðina. Forlagið gekk að
þessu. Auden skrifaði síðan Yates
til að segja honum, að hann ætlaði
að leggja af stað til íslands í júní,
eða nokkrum vikum áður en Yates
og félagar hans kæmu, en Auden
kvaðst vona, að kennarinn leyfði
honum að slást í för með þeim
þegar þeir kæmu til íslands, þar
sem hann langaði að hafa kafla
um ferð þeirra í bókinni. Yates
bar þetta undir kennara sinn,
W.F. Hoyland, sem kenndi líffræði
við Bryanston-skólann og var
hann samþykkur þvi að Auden
bættist í hópinn.
Ýmsar ástæður lágu til þess,
hversu mjög Auden langaði að
fara til íslands. Ein var forvitni
að sjá Island, sem hafði verið —
eins og hann orðaði það „heilagt
vé“ í hugarheimi hans fré bernsku,
vegna þess að faðir hans hafði
heillast af öllu sem íslenzkt var.
En hann virðist einnig hafa alið
með sér þá von, að með þessari
ferð gæti hann komizt í holla
fjarlægð — bæði í eiginlegum og
óeiginlegum skilningi — við það
líf sem hann hafði lifað og hann
vænti þess að tækist það, öðlaðist
hann gleggri skilning á sjálfum
sér og umhverfi sínu. Svo að
kannski má líka kalla þetta flótta
að nokkru marki ...
Auden sigldi áleiðis til Islands
frá Hull í byrjun júní. Hann hafði
um hríð gælt við þá hugmynd að
fara til Finnlands, en hætti við
það og ákvað að fara beina leið til
Reykjavíkur. Ferðin tók fimm
daga og honum leiddist og var
stundum sjóveikur, en hann hafði
ofan af fyrir sér með því að lesa
Don Juan eftir Byron, og virðist
það hafa verið í fyrsta skipti.
Hann naut þess í ríkum mæli að
fylgjast með þegar báturinn tók
að nálgast land og lýsti þeim
hughrifum í ljóði.
Én þegar hann sté nú loks á
land í Reykjavík fannst honum
höfuðborg íslands heldur drunga-
leg. „Megnið af húsum í bænum er
úr bárujárni" skrifaði hann.
„Þrjár helztu byggingarnar eru
kaþólska kirkjan, hálfbyggt þjóð-
leikhús og stúdentagarðurinn, sem
er eins og flugvallarskýli." Og á
stúdentagarðinum fékk hann sér
svo herbergi.
Þarna var hann nú kominn og
fyrsta vikan var „mjög leiðinleg",
m.a. vegna þess að allir þeir sem
hann hafði hugsað sér að leita
uppi og hafði bréf með til, voru í
burtu. Hann sat á Hótel Borg,
heldur fýldur, en Borgin var eina
veitingahúsið í bænum þar sem
var vínveitingaleyfi og drakk
„fyrir offjár" og hlustaði á dans-
músík úr næsta sal. Hann kunni
ekki stakt orð í íslenzku, en komst
að raun um að margir töluðu
ensku og þýzku og smátt og smátt
fór hann að kynnast fólki og
skrafa við það vitt og breitt —
honum var t.d. sagt að kynvilla
væri sjaldgæf á Islandi. Hann
skoðaði sig nokkuð um, fór í stutta
ferð til Þingvalla og var þar eina
eða tvær nætur. Meðan hann var
þar spreytti hann sig á því að fara
á hestbak í fyrsta skipti á ævinni,
vegna þess hann vissi að það
myndi koma í góðar þarfir, þar
sem Bryanston-hópurinn hugðist
Teikningar af Auden geróar af auaturríakum liatamanni, Anton Schumich, aíóaata kvöldió aem Auden lifAi,
í Palaia Palffy, Vínarborg, 28. aeptember 1973.
reykvískra námsmanna og lærði
af þeim söngva og málshætti. En
komst að þeirri niðurstöðu að
nútíma íslendingar líktust lítið
forfeðrum sínum. „Það er ekki
hægt að ímynda sér að þetta fólk
hegði sér né tali eins og persónur
íslendingasagnanna, hvað þá að
það höggvi mann og annan."
Þann 13. júlí lagði hann upp í
ferð um vestur- og norðurhluta
landsins, sem stóð í tvær vikur og
var afráðið að hann væri kominn
suður aftur í tæka tíð til að hitta
Bryanston-hópinn. Hann hafði
orðið sér úti um leiðsögumann og
ferðafélaga hluta leiðarinnar,
ungan íslending, Ragnar Jónsson,
og saman héldu þeir frá Reykjavík
með áætlunarbíl. Auden tók með
sér prófarkir að nýjustu ljóðabók
sinni, sem Faber & Faber hafði
sent honum.
Bílferðin var ekki tiltakanlega
skemmtileg. Margir farþeganna
urðu veikir og bílstjórinn sagði
honum, að bílveiki væri almenn
meðal Islendinga. Auden og félagi
hans fóru út úr bílnum í grennd
við Hreðavatn og dvöldu þar
nokkra daga. Auden lék á orgel, en
það hljóðfæri er til á mörgum
íslenzkum sveitabæjum og hann
spilaði rommí við fjölskylduna.
Hann og Ragnar fóru í bát út á
vatn og í útreiðartúra og Auden
var farinn að líta á sig sem harla
góðan reiðmann. „Mér til mikillar
ánægju fékk ég sprækan hest sem
var viljugur og skemmtilegur."
. r>