Morgunblaðið - 26.09.1979, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MlÐVIKUDAGUR 26. SEPTEMBER 1979
23
Friðrik Þorvaldsson:
Buddudæmi
Hvitárbrúin i smiðum 1928
Fyrir stuttu las ég m.a. tvær
blaðagreinar. Aðra í Morgunblað-
inu, hina í Þjóðviljanum. Svo
ánægjuleg sem Þjóðv. greinin var,
var Mbl. greinin það ekki. Hún
sagði, að búið væri að verja 4500
milljónum kr. í Borgarfjarðar-
brúna nú þegar. Þjóðviljinn notaði
sömu tölustafi. Sagði, að brúin
myndi spara 450 millj. kr. á ári.
Reikningsglöggir menn sjá því, að
hún mun verða þjóðhagslega hrein
eign eftir 10 ár. Einhvern auka-
tíma þarf svo til að innvinna
óorðinn kostnað og vexti.
En fleiri skrifuðu í þetta sinn
um vegamál en Morgunblaðið og
Þjóðviljinn. Þ.Þ. skrifaði í Tímann
og birti útreikninga um það hve
bættir vegir geti verið sparandi.
Ég minnist að hafa fyrir nokkr-
um árum verið á fundi, þar sem
Eysteinn Jónsson, fyrrv. ráðherra,
spurði hve mikið myndi kosta að
gera veg um sandana svo komið
yrði hringbraut um landið. Sig-
urður Jóhannsson, þáv. vegamála-
stjóri, svaraði því til að slíkt hlyti
að kosta 300—500 milljónir kr. Á
eftir hélt Eysteinn stytztu ræðu,
sem ég hefi heyrt. Hún var orðrétt
svona: „Eftir hverju er verið að
bíða?“ Þessi spurning er einnig
tímabær nú.
Góðir, beinir vegir og nauðsyn-
legar brýr eru fyrir mig engar
nýjungar. Árið 1928 var ég svo
lánsamur að vera viðriðinn gerð
Hvítárbrúar. Því miður man ég
ekki hvenær vorsins vinnan hófst
né hvenær síðasta hræran var sett
í mótin. En 1. nóv. sama ár var
verkinu algerlega lokið og brúin
vígð.
Það er frásagnarvert, að aldrei
féllu æðruorð frá bændahöfðingj-
unum, Ólafi á Hvítárvöllum né
Sigurði í Ferjukoti, sem bjuggu
sitt hvorum megin brúarinnar.
Sama er að segja um aðra veiði-
réttarhafa í efri byggðum héraðs-
ins. Þó var verið að skvampa t.d.
við miðstöpulinn vikum saman í
ánni um háveiðitímann. Þetta segi
ég vegna þess, að Sigurður Jó-
hannsson tjáði mér, að í sambandi
við Borgarfj.brúna hefðu ein-
hverjir laxveiðimenn haft á orði
að krefjast hárra upphæða vegna
hugsanlegra veiðispjalla.
Þó ekki væri í mínum verka-
hring þá skrifaði ég 16/1 1972
greinina Borgarnes — Seleyri, þar
sem ég tók dæmi af laxagengd í
Elliðaár þrátt fyrir umsvif við
þær og í og meðfram voginum
sjálfum endilöngum. Um leið
ræddi ég hugmynd, sem ég tel að
Friðrik sál. Þórðarson oddviti og
hreppsnefndarmaður í Borgarnesi
um margra ára skeið hafi átt
varðandi þetta mannvirki. Ég
hafði rætt hana áður en nú er
forhlaupin tíð um að tala. Það er
þó víst, að verkinu væri löngu
lokið skv. henni og fyrir miklu
minna fé. En Borgnesingar hefðu
bætzt í þann hóp, sem sagði, að
guð hefði skapað landið en þeir
ströndina.
Ég þarf aðeins að segja meira
um Hvítárbrú. Mér er það næsta
auðvelt. Að vísu sá ég það mest
tilsýndar, enda minnstur allra
nema kannski í munninum og ef
til vill í fasi. Ákefðinni og hinum
misbrestalausu vinnubrögðum
þessa sumardaga er ekki auðvelt
að lýsa. Hver og einn getur mælt
nú, að brúin er tæpl. 120 m lönjg en
enginn getur mælt afrek Arna
Pálssonar verkfr. né afburða verk-
stjórn Sigurðar Björnssonar, brú-
arsmiðs. I ísl. máli var þá ekki til
orðið þrýstihópur. En þessir tveir
stóreflismenn höfðu á að skipa
samtaka liði. Enginn þvældist
fyrir öðrum. Allir sáu tilganginn
og þráðu lokasprettinn. Á sinn
hátt var þarna þrýstihópur, sem
hugsjónir höfðu höndlað. Þvílíkir
dagar!
Einn er þó sá maður, sem
engum má gleymast. Það er
Tryggvi Þórhallsson, samgöngu-
málaráðherra. Sannarlega vil ég
engan lasta. En við minnin um
eldhug hans, lífsfjör og gáfu geta
eftirmenn hans verið góðir, þótt
þeir verði að hlíta þeim skapadómi
að standa honum að baki. Síðan
höfum við að vísu átt brautargerð-
armenn en ekki brautryðjendur.
Nú get ég látið útrætt um
þessar tvær brýr. Borgarfj. brúna,
sem spara mun minnst 450 millj-
ónir kr. á ári, og Hvítárbrú, sem
kostaði liðlega 160 þús. kr. á sinni
tíð. I áróðri mínum stóð hún mér
sem tákn, þegar ég ræddi og
skrifaði grein eftir grein um Hval-
fjarðarbrú, t.d. greinina Hval-
fjörður í ljósi nútímaviðhorfa 20/3
1973. Þá hafði margt skeð. Járn og
sement hafði að vísu fertugfaldazt
í verði skv. upplýsingum hagstof-
unnar og vinnulaun vel 100 fald-
azt. Verklegar framkvæmdir og
verkfærakostur tók þó öllu fram.
En ósköp komst ég skammt. Þetta
ver eins og atlaga við fork. Þú
Friftrík Þorvaldsson
getur stungið honum í lostætan
bita, sem verður að hnossgæti í
munni þér, en ef þú spyrðir
gaffalinn um hlutdeild hans og
hann mætti mæla segðist hann
vera ónæmur og áhrifin skv. því.
En árið 1972 gerðist kraftaverk.
Loksins kom fram á vegum stjórn-
valda svonefnd Hvalfjarðar-
skýrsla — álit nefndar, sem skip-
uð var 17. maí 1967. Vonandi
frámunalegasta rit, sem birtast
kann á yfirstandandi öld. Það
virtist gert í þeirri trú, að í
landinu væri bara gáningslaus
lýður.
Látum svo vera sem nefndar-
mönnum væri ofvaxin eða ókunn
afrek í Bretlandi, Japan, Rúss-
landi, U.S.A. og öðrum stórum
löndum. En þegar þessi skýrsla
birtist voru á tveim útjöðrum
Evrópu gerðar tvær stórbrýr á
vegum „smárra" þjóða. Þetta ár
luku Svíar við stórbrú yfir alþjóða
siglingaleið tvöfalt breiðari en hér
þarf. Hver kílómetri í henni kost-
aði um 345 milljónir ísl kr. og
hálfu ári síðar vígðu Tyrkir rúml.
33 m breiða brú með 165 m háum
burðarstöplum, 6 akreinum, tveim
2,5 m breiðum gönguleiðum, toll-
braut, radarkerfi o.fl. og var
meðalkostnaður á hvern km um
2115 milljónir ísl. kr. (Þýzk heim-
ild 1974).
Dr. Ólafur Daníelsson bjó eitt
sinn til reikningsþraut. í öngum
okkar nefndum við hana buddu-
dæmið. Þótt það væri fjári
strembið var þó hægt að reikna
það upp á eyri, því allar stærð-
fræðilegar flækjur voru rökréttar,
þótt víða leyndust. Nú langar mig
að búa til dæmi, sem lítur mein-
leysislega út. Það gæti verið
svona: Fyrst Borgarfjarðarbrú
sparar 450 milljónir á ári hve
mikið á annan milljarð mun þá
Hvalfjarðarbrú spara á sama
tíma? Þú sérð, að dæmið er rök-
fræðilega óreiknanlegt, en þú
getur fengið vegalengdir, hugsan-
lega bílatölu, hlassþyngdir og
farþegatölu. Þú fregnar, að það sé
20% ódýrara að aka á brú en vegi
með sama hraða. Auðvitað berast
þér ýmsar forsendur svo þú getur
orðið margs vísari en brennslu-
verð mun reynast hvarflandi
stærð. Jafnvel þótt brennsluefnið
yrði innlent væri eitt víst: Það
yrði dýrast.
Hver sem reyndi að reikna þetta
dæmi fengi þara sennilega út-
komu. Borgarfjarðarformúlan
gagnaði ekki vegna ólíks umferð-
arþunga. Samt getur brjóstvitið
sett fyrir sjónir hagfræðileg sann-
indi, þótt gróðinn verði ekki reikn-
aður upp á krónu. En þjóðin hefir
þarna eignazt sitt buddudæmi.
Kannski borgfirzkur bóndi hug-
leiði hve ótal sinnum Hvítárbrúin
sé búin að borga sig. Það er
ótrúlegt hve hægt er að láta
hugann sveima meðan annast er
um búsmalann. Ég held, að yfirlit
og stjórnun sé ekki gallalaus, sem
gerist á rassinum. En verst er þó
að skynja ekki vitjunartímann.
Við skulum líta um stund í
kringum okkur. ítalir annast nú
sérfræðilegt verk við Hrauneyja-
fossvirkjun en ítalska ríkisstjórn-
in hafði vit fyrir sér og fékk
bandarískt firma til að byggja brú
yfir Messinasund — verk, sem
Itölum var ofviða. Þannig hjálpast
heimurinn að. Á mörgum sviðum
standa íslendingar engum að baki,
en til þess að gera meiri háttar
brýr þarf meira en dunda við
sprænur. En þetta kemur og
minna má á þá staðreynd, að
vegakerfið hér er furðu langt og
raunar gott miðað við jarðefni og
grútarskap í fjármögnun. Þar með
er ekki sagt, að við megum gleyma
afglöpum.
Hver man ekki stórkostlega
hugmynd Gísla forstj. í Ási um
Óseyrarbrú 1956? Þar stóðu Þjóð-
verjar að baki, sem eru sívaxandi.
Á þessu sumri átti að taka í
notkun 1128 m langa brú, sem þeir
byggðu yfir dal fjallshryggja milli
við Núrnberg.
Bolungaryík 24. september 1979.
KRISTJÁN Jóhannsson, söng-
vari, hélt söngtónleika i Félags-
heimiiinu hér í Bolungarvik sið-
astiiðinn sunnudag. Einnig söng
faðir Kristjáns, Jóhann Konráðs-
son, nokkra dúetta með syni
sinum. Undirleik annaðist Kári
Gestsson.
Tillögur mínar og upplýsingar í
áratugi ræði ég ekki nú en minni
á, að aldrei hefir staðið á fjár'-
magni. Vantaði kannski ályktun-
argáfu? Valið hefur staðið milli
þess að borga t.d. brýr í stað
benzíns, bílaníðs og hlykkjóttra
vega. Sjáfstæðisfl. boðar ný átök í
vegamálum og er það vel.
Gísli Sigurbjörnsson var beizk-
ur í nýlegri blaðagrein. Þegar
hann talaði um þá eyðimörk, sem
hann gat afstýrt fyrir meir en 20
árum en „áhugalausir og hug-
sjónalausir" menn stóðu í vegi
fyrir, fellir hann þennan dóm: „Sé
einhver svo ólánssamur að benda
á góð tækifæri, er slíkt talið
slæmt hér á landi. Svo ekki sé nú
talað um að hafa rétt fyrir sér í
einhverju máli. Slíkt er dauða-
synd.“
Á efnisskránni voru innlend og
erlend lög. óperuaríur og dúettar.
Fjölmenni var á tónleikunum og
hlutu listamennirnir fádæma
undirtektir, enda fóru þeir á
kostum bæði í söng og túlkun.
Bolvíkingar eru fíknir í jafn
fágaða list á ýmsum sviðum og
þarna var. — Gunnar.
EF ÞAÐ ER FRETT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐINU
HUSBYGGJENDUR
Húsbyggjendum, sem þurfa á rafmagnsheimtaug í hús sínaö halda í haust eöa vetur,
er vinsamlega bent á, aö sækja um hana sem allra fyrst, þar sem búast má viö
verulegum töfum á lagningu heimtauga, þegar frost er komið í jöröu.
Gætiö þess, aö jarðvegur sé kominn í sem næst rétta hæö, þar sem heimtaug
veröur lögö, og aö uppgröftur úr húsgrunni, byggingarefni eöa annað hindri ekki
lagningu hennar.
Allar nánari upplýsingar eru gefnar á heimtaugaafgreiöslu Rafmagnsveitunnar,
Hafnarhúsinu, 4. hæö. Sími 18222. ^
1RAFMAGNS
Eíire?Jkjavíkur
Höfum flutt skrifstofur okkar frá
Lindargötu 25, ad Skúlagötu 51
Inngangur frá hringtorgi
(Húsi Sjóklœðagerðarinnar).
BílastæÖi austan húss, Skúlagötumegin
Vel heppnaðir tón-
leikar í Bolungarvík