Morgunblaðið - 20.08.1974, Blaðsíða 14

J zj. MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. AGÚST 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasolu 35,00 kr. eintakið
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Bjórn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, simi 22 4 80.
Iandgræðsla ríkisins
i og landbúnaöarráðu
neytið hafa ákveðið að
kaupa eina af DC-3 vélum
Flugfélags íslands í því
skyni að nota hana við
landgræðslu. Landgræðsl-
an hefur þá eignazt tvær
flugvélar af þessari gerð,
en eins og kunnugt er gaf
Flugfélagiö slíka vél á sín-
um tíma, og atvinnuflug-
menn hafa flogið henni í
sjálfboðavinnu. Þessi kaup
eru ánægjulegur vottur
um þá miklu sókn, sem nú
er hafin til þess að stemma
stigu við gróðureyðingu í
landinu. Flugvélar þessar
eru afkastamiklar og sér-
fræðingar telja þær einkar
hentugar til starfsemi af
þessu tagi. Mikið verk er
óunnið i þessum efnum og
því eiga flugvélar þessar
væntanlega eftir að koma
að góðum notum og vinna
mikið og heilladrjúgt starf.
Alþingi minnist sem
kunnugt er 1100 ára af-
mælis byggðar í landinu
með því að samþykkja
ályktun um landgræðslu og
gróðurvernd á árunum
1975 til 1979. Þar er gert
ráó fyrir, að 1000 milljón-
um króna verði varið til
þessara verkefna næstu
fimm ár. Undanfarna ára-
tugi hefur verið unnið
gífurlega mikið starf við
ræktun lands, landgræðslu
og skógrækt. Þar hafa
margir lagt gjörva hönd að
verki. Ríki og sveitarfélög
hafa unnið að þessum verk-
efnum ásamt miklum skara
einstaklinga og félaga.
Arangurinn af þessu starfi
sýnir bezt, hversu brýnt er
að halda áfram og hætta
ekki við hálfnað verk.
Helztu þættir áætlunar-
innar, sem samþykkt var á
Alþingi, eru gróðurvernd
og landgræðsla, sem fellur
undir starfsemi Land-
græðslu ríkisins, skógrækt
og rannsóknir vegna skóg-
ræktar og rannsóknar-
áætlun, sem fjalla mun um
þær rannsóknir, sem brýn-
ast er að efla á sviði
gróðurverndar, land-
græðslu og landnýtingar. í
greinargerð með ályktun
Alþingis segir, að markmið
landgræðslu og land-
nýtingar séu þessi: „Stöðva
uppblástur, sandfok og
aðra jarðvegseyðingu,
koma gróðurnýtingu í
byggðum og óbyggðum í
það horf, að gróðri fari
fram. Hlynna að skóglendi
og tryggja, að það gangi
ekki úr sér. Leggja grund-
völl að nýjum skógum til
fegrunar, nytja, skjóls og
útivistar. Græða örfoka og
ógróið land, sem æskilegt
er, að breytist í gróður-
lendi. Efla rannsóknir og
tilraunir á þessum sviðum,
þannig að það, sem gert er,
hvíli á traustum grunni."
Samstarfsnefnd hefur
þegar verið skipuð til þess
að efla samvinnu þeirra
stofnana, sem hafa munu
með höndum framkvæmd
þessarar áætlunar. Þá
hefur dvalið hér sænskur
sérfræðingur frá Matvæla-
og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna til
þess að undirbúa einn þátt
þessa mikla verks. Þar er
um að ræða söfnun og
prófun innlends fræs, sem
fara mun fram á vegum
Rannsóknarstofnunar
landbúnaðarins og Sand-
græðslu ríkisins. Alls er
ráðgert að verja 10 milljón-
um króna til þessa verk-
efnis, og tækniaðstoð Sam-
einuðu þjóðanna hefur
þegar lagt fram 47.500 dali
í þessu skyni.
Sérfræðingur Matvæla-
> og landbúnaðarstofnunar-
ínnar hefur að undanförnu
únnið með sérfræðingum
Rannsóknastofnunar land-
búnaðarins að gerð fimm
ára áætlunar, sem miðar að
því að koma á fót fram-
leiðslu á nægjanlegu
magni af harðgerðu og
fljótvöxnu grasfræi til
notkunar við uppgræðslu
og ræktun. Þessar tillögur
miðast við fimm ára áætl-
un, en gert er ráð fyrir, að
hana megi framlengja um
önnur fimm ár. Ákveðið er
að tilraunastöðin á Sáms-
stöðum verði aðalmiðstöð
fræræktunarinnar, en á til-
raunastöðvum Rannsókna-
stofnunar landbúnaðarins
á Möðruvöllum og fleiri
stöðum úti á landi verði
nánar kannað, hvar unnt
er að framleiða grasfræið.
Þessi starfsemi miðar ekki
einvörðungu að því að
framleiða fræ fyrir ræktað
land heldur einnig til upp-
græðslu á örfoka landi.
Þetta eru fyrstu skrefin,
sem stigin hafa verið til
þess að hrinda í fram-
kvæmd þeirri miklu
áætlun, sem Alþingi sam-
þykkti á Lögbergi í tilefni
þjóðhátíðarinnar. Víst er,
að þær fræræktunartil-
raunir, sem nú er verið að
hefjast handa um, eru ein
af undirstöðum gróður-
verndar- og landnýtingar-
áætlunarinnar. Þess vegna
skiptir miklu, að hér sé vel
að verki staðið. Allt bendir
til þess, að þessi málefni
verði tekin traustum
tökum. Það starf, sem nú
er verið að hefja, er vísir
að því, sem koma skal.
Landgræðslu- og gróður-
verndaráætlunin var sam-
þykkt í því skyni að gjalda
skuldina við landið. Því ber
að fagna, að nú þegar skuli
þess sjást merki, að
hástemmd loforð á hátíðar-
stundu verða smám saman
að veruleika með þrotlausu
starfi.
Að gjalda skuldina við landið
eftir William
Robbins
„VIÐ höfum enga afsökun fyrir
því að komast nokkurn tíma í
þá aðstöðu að eiga ekki nóg
matvæli," saði Tom T. Dechant,
forscti bandarísku bændasam-
takanna í blaðaviðtali.
Landbúnaðarsérfræðingar
bæði utan og innan ríkisstjórn-
arinnar eru sammála um, að
bandarískir bændur muni allt-
af framleiða meira en nemur
neyzlu í Bandaríkjunum, nema
einhver ófyrirsjáanleg óhöpp
komi fyrir. Samt eru flestir
þeirra einnig sammála um, að
matvælaskortur geti orðið í
Bandarfkjunum.
\ Hvort svo getur orðið, veltur
á ákvörðunum ríkisstjórnarinn-
ar og vekur um leið spurningar
um stefnu hennar: Eiga út-
flutningsdyr Bandaríkjanna
alltaf að standa upp á gátt? Að
hve miklu leyti á rlkasta þjóðin
að hlaupa undir bagga með
þeim, sem eru fátækir og svang-
ir í heiminum? Þarf ríkisstjórn-
in að safna kornbirgðum, til
þess að Bandaríkin séu örugg
um að hafa nóg handa við-
skiptavinum sínum?
Miðpunktur allra slikra
spurninga er staðreynd, sem al-
mennt er viðurkennd. Eins og
ástandið er f heiminum í dag,
þá er ekki nóg að framleiða
næg matvæli fyrir Bandaríkja-
menn eina, vegnaþessað fyrir
þjóðir bæði ríkar og fátækar,
sem ekki framleiða næg mat-
væli, eru Bandaríkin orðin
stærsti söluaðilinn.
Síðastliðið ár þurfti heimur-
inn að reiða sig á að Bandaríkin
framleiddu 44% af öllu hveiti
og helminginn af öllu korni til
skepnufóðurs.
A hinn bóginn þurfti banda-
rískur landbúnaður að reiða sig
á markaðsmöguleika erlendis
fyrir þrjá fjórðu af hveitifram-
leiðslu sinni, helming af soya-
baunaframleiðslunni og þriðj-
ung af kornframieiðslunni.
„Matvæli eru völd,“ sagði
Earl L. Butz, landbúnaðarráð-
herra, í blaðaviðtali og vakti
athygli á þeirri stjórnmálalegu
aðstöðu, sem þörfin fyrir korn
þeirra hefur skapað Bandaríkj-
unum. En hann lagði einnig
áherzlu á hlutverk landbúnað-
arvöruútflutnings til að koma í
veg fyrir óviðráðanlegan verzl-
unarhalla. Verzlun Bandarikja-
manna með landbúnaðarvörur
nam 9,3 milljörðum dala á sfð-
asta ári.
Þrátt fyrir landbúnaðar-
möguleika þessa lands var
nærri orðinn skortur á grund-
vallarfæðutegund, soyabaun-
um, á síðasta ári, og líklega
hefði orðið skortur, ef rikis-
stjórnin hefði ekki tekið i taum-
ana og minnkað útflutning á
þeim. Bakarar hafa sagt á þessu
ári, að það gæti komið að því, að
þjóðin yrði uppiskroppa með
hveiti.
Jafnvel nú þegar bændur eru
að byrja að vinna að metupp-
skeru á hveiti — það er búizt
við, að hún gefi af sér tvo
milljarða skeppa — og þegar
búið er að sá mesta magni af
korni, sem nokkurntíma hefur
verið sáð, þá bíða kornsalar
taugaspenntir eftir hverri nýrri
yáætlun um, hve uppskeran
verður stór. Hvað korni viðvfk-
ur, þá áætlar landbúnaðarráðu-
neytið, að uppskeran verði 6,4
milljarðar skeppa, um það bil
750.000 fleiri en f metuppskeru
síðasta árs.
Hve miklar birgðirnar verða
er svo viðkvæmt mál. og bilið á
milli þess, sem er nóg og ekki
nóg, er svo mjótt, að hvert nýtt
atriði, sem kemur fram, kemur
af stað hringrás á matvæla-
mörkuðum.
Vegna þess að korn er grund-
vallarfæðutegund fólks — það
er aðalefni brauðs, kornmatar
og grundvöllur fyrir kjötfram-
leiðslu — þá koma breytingar á
markaðsverðinu mjög niður á
almennum borgurum, hafa
áhrif á, hvað miðstéttarfólk
hefur á borðum og skera úr um,
hvort hinir fátæku geta borðað
það lámarksmagn sem þeir
þurfa.
Þetta mál er jafnviðkvæmt og
raun ber vitni vegna stefnu rík-
isstjórnarinnar í matvælamál-
um, bæði fyrr og nú, eða eins og
sumir hagfræðingar og stjórn-
málamenn segja, vegna stefnu-
leysis f þessum málum.
„Við höfum stefnu á mat-
vælamálum — og stefnum
hátt,“ sagði yfirhagfræðingur
landbúnaðarráðuneytisins, Don
Paarlberg. Butz vlagði einnig
áherzlu á þetta.
Aður fyrr hefði frjálst mark-
aðskerfi leitt til mikilla um-
frambirgða og verðfallls. Nú
eykur það aðeins á áhyggjur,
sem margir hagfræðingar og
neytendur hafa af því, hvort
nægilega miklar birgðir verða
fyrir hendi.
Þegar uppskeran hófst á
þessu ári, áttu Bandaríkjamenn
eftir 26 daga birgðir f vöru-
húsum; lítið, ef skortur hefði
verið. Rfkisstjórnin vonast til
að eiga helmingi meira á næsta
ári, en það er einnig álitið of
lítið.
„Jafnvægið milli framboðs og
eftirspurnar á matvælum í
heiminum er mjög valt,“ sagði
Lester R. Brown, hagfræðingur
við Overseas Development
Council, sem er rannsókna-
félagsskapur einkaaðila. „Slæm
uppskera i einhverju meirihátt-
ar framleiðslulandi mundi ekki
aðeins verða fjárhagslegt áfall,
heldur mundi það vera olía á
verðbólgubálið."
Uppskerubrestur í Sovétríkj-
unum árið 1972 varð til þess, að
Sovétmenn keyptu upp einn
fjórða af hveitiuppskeru
Bandaríkjanna. Margir hag-
fræðingar hafa kennt þeim
kaupum um, hve birgðir hafa
verið naumar og einnig hafa
þeir kennt þessu um verðbólg-
una á tveim síðastliðnum árum.
(Þýð.: J.Þ.Þ.)