Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1987, Blaðsíða 10

að kveða að orðum sjónarinnar, sem sfðan
verða að heilum setningum og málsgreinum.
En þetta er undirstaðan.
Flóra sjónarinnar er jafn margbreytileg
og orðanna, en mikilvægast er að gera sér
grein fyrir því, að hið smáa er jafn lítið
smátt og hið stóra er stórt eins og skáldið
sagði. Hann sagði ennfremur: „Það gengur
eilíf fegurð um veröld alla og henni er rétt-
látlega dreift yfír stóra og smáa hluti."
(Rilke.)
— Mér datt þessi samlíking í hug, vegna
þess að nýútkomin er bók um smámyndir
Louise Matthíasdóttur síðustu ára, gefín út
hjá Hudson Hill Press, New York 1986, og
er hún tilefni þessara skrifa.
Þegar flett er upp í þessari bók, kemur
í ijós, að nú sækir Louise myndefni sitt
aðallega til upprunalega heimalands síns,
en þó ekki aðeins í endurminninguna, held-
ur öðru fremur nútíðina eins og hún sér
hana og hefur alltaf gert sem máiari. Hiut-
veruleikann allt um kring svo sem listakon-
unni er hann myndrænt hugstæðastur.
Og nú er minnst um uppstillingar, þótt
kaffíkannan, blómavasinn, karaflan og ag-
úrkan séu aldrei langt undan, heldur eru
það kyrralífsmyndir sveitasælunnar sem nú
ráða ferðinni ásamt með götum}mdum úr
Reykjavík svo sem ýmsum frávikum í bland.
Að mínu áliti á nafngiftin kyrralífsmyndir
einkar vel við myndir Louise, því að þótt
allt sé á ferð og flugi, hvað hraða pensilá-
ferðina snertir og vinnuaðferðir allar, þá er
eitthvað svo óbifanlegt yfír öllum myndum
hennar, líkast því sem tíminn standi kyrr,
og að listakonan hafí höndlað og bókað eitt
lítið andartak eilífðarinnar, heiminn í smá-
sjá.
Það er auðséð á þessum myndum að
Louise hefur gert allnokkrar ferðir til ætt-
< landsins á undanfömum árum, því að annars
hefðu þessar myndir naumst orðið til, svo
ríkt sem það er í eðli listakonunnar, að
mála lifun sína í hluti og umhverfí hveiju
sinni, sem er aðal sannra listamanna.
Við sjáum hér kindur á beit eða í hvíldar-
stöðu, stolta ær með lömb sín og lamb á
spena. Hesta í hóp, raðaða skipulega eða
aleina á myndfletinum, þar sem glíman við
burðargrindina og litrænt innsæi er allt, að
ógleymdri sjálfri stemmningunni. Húsin í
myndum Louise em einföld og formhrein
og alla jafna era þau af eldri árgangi í stfl,
en slík falla öllu betur að landslaginu seinni
tíma húsagerðarlist auk þess að vera mynd-
rænni.
Og þannig er það einnig með götulífs-
myndir hennar, sem einkennast af einföld-
um, stóram formum, þar sem sér í fólk innan
um vinaleg bárajárnshús með hafíð, sjón-
bauginn og hinn ómissandi fjallagarð að
baki.
Ákafíega einfalt en um leið áhrifaríkt,
þá er best lætur. Sjálfsmyndir Lousie era
kafli út af fyrir sig fyrir þann afhjúpandi
einfaldleika, sem einkennir þær, og þær era
um sumt fastari í sér og formsterkari öðram
myndum, þótt hún leyfí sér hér einnig að
bregða á leik, ef svo ber undir. Einkenn-
andi fyrir þessar myndir í bókinni er hinn
Matti á hestbaki, 1980.
„monumentali" kraftur, sem gerir það að
verkum, að maður gæti álitið þessar mynd-
ir miklu stærri, vissi maður ekki betur
fyrirfram, og eiginlega á maður jafnvel erf-
itt með að átta sig á, hve smáar þær era,
hafí maður ekki séð þær sjálfar, staðið
frammi fyrir þeim augliti til auglitis.
Þessi leikur með litlar stærðir er mjög
skemmtilegur og í hæsta máta áhugaverð-
ur, hér er það öðra fremur listræn glíma
og metnaður sem ræður ferðinni, því að
Louise hefur komið sér of vel fyrir í listheim-
inum til að þurfa að gera slíkt af nauðsyn.
Hún segir sjálf, að hún geri litlar myndir
þegar hún hefur lítinn tíma en stórar mynd-
ir þegar hún hefur rúman tíma. Louise lýkur
oft við myndir sínar í einni lotu, sem ber
þess vott að hún vill fanga stemmninguna,
þá sérkennilegu birtu og lífsfögnuð, sem
einkennir norðrið ásamt vissum skammti
af íhygli og þunglyndi, þannig að úr verður
sú sérstaka tegund ferskleika og yndisþokka
sem við í norðrinu eigum einir.
Þegar flett er í bókinni, kemur það vel í
ljós, hve samkvæm Louise er upprana sínum
og námsferli. í myndum hennar kemur fram
ákveðin blanda af evrópskum og amerískum
viðhorfum til málverksins, allt frá skólum
hennar í Kaupmannahöfn og seinna hjá
Hans Hoffmann í New York og til nánasta
umhverfís. Hér era engin hliðarspor merkj-
anleg, heldur bein braut áfram lífíð í gegn,
hvað sem hver segir. Slík viðhorf eiga ekki
alltaf upp á pallborðið og baráttan því oft
í fangið, en hlýtur einungis að herða fólk
af upplagi Louisu Matthíasdóttur.
íslendingar era iðulega lengi að viður-
kenna listamenn sína í nálægð sem fjarlægð,
bera þó almennt öllu meiri virðingu fyrir
listamönnum, sem náð hafa fótfestu erlend-
is, en að sama skapi era starfsbræður þeirra
heima gagnrýnni á þá. Minnir þetta á litla
sögu af nokkram íslenzkum listamönnum,
sem vora á ferð í New York eigi alls fyrir
löngu og mér var sögð á dögunum. Hún
lýsir íslendingum rétt og segir okkur einn-
ig, hvaða sess listakonan Louise Matthías-
dóttir skipar í heimsborginni við Hudson-
flóann.
— Einn daginn vora menn staddir á
þeirri frægu götu Wall Street og áttu erindi
inn í stóra og veglega stofnun. Komu þá
auga á málverk á áberandi stað, sem þeim
varð strax starsýnt á og einn segir: „Mikið
er þetta líkt málverkum Louise Matthías-
dóttur." Já, segja hinir, þetta er bara alveg
eins, og við megum til með að athuga, hver
hefur málað hana. Gekk hópurinn að mál-
verkinu og athugaði áritunina og þar stóð
L. Matthíasdóttir...
BRAGI ÁSGEIRSSON
(Louise Matthíasdóttir — Small Paintings. Umfjöll-
un eftir Jed Pearl og Deborah Rosenthal, og
Nicolas Fox Weber. Hudson Hill Press, New York
1986.)
KRISTINN MAGNÚSSON:
Norðrid
Haustið
sækir okkur heim
þegar
kartöflugrasið
fellur
Samkvæmt lögmálinu
Og fuglamir,
sem fljúga fyrir garða
koma
næsta sumar
Samkvæmt áætlun
Sóldýrkendur
þreyja þorrann
undir lampaljósi
og notalegu
nuddi
Samkvæmt tíðarandanum
Það lengi lifi
Höfundurinn er prentari og stööumælavörður
í Reykjavík.
SIGURJÓN GUÐJÓNSSON:
Stund á
Þingvöllum
Sat ég á kletti við Öxará.
Iðandi fossinn þaut
frá stalli á stall
og steyptist í hylsins skaut.
Niður hans hreinsaði hlustir
frá hávaða dags og gný
sem leggst á hug og hjarta,
harðar en nokkurt blý.
Sól skín á víða velli.
Vindurinn sefur í ró
um þröngar gjár og þögula tinda
og Þingvallasjó.
Andartök aldanna hvísla,
eitt ég verð með þeim;
vil deyja inn í fagurblá fjöllin,
er fer ég bráðum heim.
Hallar að
haustgrímu
Sof nú, sóley,
sofþú, fífill,
væn í varpa.
Sof, Baldursbrá,
við bæjarvegg.
Vak, vindharpa.
Svefn mig sækir,
sofa ég vil.
Dul draumheima
dregur, seiðir,
laðar tii sín
land lífgeima.
Hvað mun bíða,
þá bregðum lit?
Skammt nær spaks spá.
— Finnumst ahur
ffill, sóley
og Baldursbrá.
Höfundurinn er fyrrum prófastur í Saurbae á
Hvalfjarðarströnd.