Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1987, Blaðsíða 3

Maamg
HSHfflHHBEHEfflEHS]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstprnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
er af sjálfsmynd Louisu Matthíasdóttur, listmálara
í New York, sem er á ferðinni hér með sýningu og-
verður hún opnuð í Gallerí Borg26. nóv. Þar sýnir
Louisa mestan part myndir frá íslandi, en það hefur
alltaf verið henni kært myndefni. Sama dag er ætlun-
in að út komi hjá Máli og menningu listaverkabók
um smámyndir Louisu, sem áður hefur komið út á
ensku og verður í þýðingu Sigurðar A. Magnússon-
ar. Af sama tilefni hefur Bragi Asgeirsson skrifað
grein um smámyndir Louisu, sem birtist nú í Lesbók.
Torfbærinn
gekk gegnum mörgþróunarstig frá því fólk fór að
flytja úr skála í baðstofu og þar til baðstofan hafði
yfírtekið hlutverk skálans. Þetta rekur Hörður
Agústsson í bókarkafla, sem hér birtist og er úr 1.
bindi mikillar ritraðar um íslenzka þjóðmenningu,
sem Bókaútgáfan Þjóðsaga stendur að.
Arnason
er á góðri leið með að verða einn þekktasti rithöfund-
ur Kanada. Hann heitir Davíð að fomafni, er
vesturíslenzkur frá Gimli og talar eitthvað íslenzku.
Lesbókin kynnir þennanfröfund með samtali við
hann og smásögu hans, Þvottavélinni, sem hefur
verið kvikmynduð.
SIGURÐUR PÁLSSON
Evridís
Síðla kvölds
á sláturpalli gatnamótanna
á dauðapalli gervailra gatnamðtanna
í þessu dimma hverfi
hvíia mótorhjólin kviðmikil
neonlýstar þögiar skepnur
Allir knaparnir farnir inn
í angistarhlýjan myrkviðinn
og stormurinn þyrlar neonlaufum
eins og keðjubréfum milli húsanna
Glerið í gluggunum
úr tvöföldu myrkri
og stúlka í hýjalíni
stendur með gegnsætt glas
og perlumóðurlitar tennur
Evridís á efri hæð í myrkri
Sírenurnar teikna rauða línu
milli gervallra gatnamótanna
en í angistarhlýjunni
á síðdrukknum taflmennskubarnum
bjóða leðurvaxnir knaparnir
einu og öllu birginn
bjóða hættunni heim
bjóða á línuna
Efst í huga
Evridis
sem allir leita
enginn má augum líta
B
Að misbrúka
peninga
Fyrir margt Iöngu tók
íslenzkur listamaður þátt í
samsýningu úti í Kaup-
mannahöfn. Þar seldi hann
litla mynd, hlaut góðan
pening fyrir og varð himin-
lifandi. Hann ákvað á
stundinni að nota andvirðið
til að greiða allar skuldir sínar. En fyrst
varð hann að halda upp á þennan mikla
viðburð. Hann safnaði saman vinum sínum
og efndi til gleðskapar. Segir sagan að sú
veizla hafi staðið í þijá sólarhringa að fom-
um sið. Þá vom allir peningamir uppurnir
og enn hafði bætzt við skuldaklafa lista-
mannsins. En ekki fékkst hann mikið um
það. „Til þess ama em peningamir,“ sagði
hann. „Maður á aldrei að misbrúka pen-
inga.“
Þótt þessi saga þyki vart til eftirbreytni,
og orð listamannsins beri vott um léttúð,
eigi alllitla, rista þau þó dýpra en sýnist í
fljótu bragði. Það er með öðmm orðum fólg-
in í þeim ögn af speki, sem gott er að velta
fyrir sér á þessum tímum þegar stöðugt er
verið að misbrúka peninga.
Hagspeki listamannsins er einföld. Hann
telur, að þeim peningum sé bezt varið, sem
notaðir em til að gleðja líkama og sál í ólgu-
sjó lífsins, þar sem enginn veit hvar hann
ber að landi. Slíkar kenningar standast þó
illa núna, þegar allir vilja hafa allt sitt á
þurm, þegar fólk þarf að nota manndómsár-
in til að koma undir sig fótunum, svo að
það hafí eitthvað til að standa á í lífinu.
Ekki vil ég bera brigður á mikilvægi þess
að hafa fjárhagslegan grann og ömgga
lífsafkomu, að svo miklu leyti sem við getum
keypt okkur öryggi, en öflugir sviptivindar
geta hæglega kippt því undan okkur í einni
andrá eins og dæmin sanna.
Það er þó ekki nóg með að fólk noti beztu
ár ævinnar til að tryggja sér fjárhagslegt
öryggi, og veija sig eftir föngum fyrir verð-
bólgu og skakkaföllum, heldur leggur það
allt kapp á að kaupa sér fánýt stöðutákn
og sanka að sér glingri og hégóma til að
ganga í augun á samfélaginu. Stjómmála-
menn segja á góðum stundum að manngildi
sé meira virði en auðgildi. Samt vita flestir
að þetta er öfugmæli samkvæmt þeim
mælikvarða sem flestir grípa til þegar fólk
er vegið og metið. Jafnvel bömin gera sér
fullljóst, að sá er mestur talinn, sem mest
á, og því hvetja þau foreldra sína dyggilega
í kapphlaupi um lífsins gæði. Sá sem á
ekki glæsileg híbýli, fínan bíl, myndbands-
tæki, myndlykil og þar fram eftir götunum
er einfaldlega ekki álitinn maður með mönn-
um. Unglingamir láta sitt ekki eftir liggja
heldur vinna þeir eins og þjarkar með námi
sínu til að kaupa sér bíla, tízkufatnað, kom-
ast til útlanda og leyfa sér þetta og hitt sem
tryggir þeim þegnrétt í sínum hópi.
I samfélagi, þar sem allt snýst um pen-
inga og manngildið er metið eftir launum
og lífsafkomu, líta menn öfundaraugum til
þeirra sem hafa komið ár sinni fyrir borð
betur en þeir sjálfír og skiptir þá engu hvort
um er að ræða frændur, vini eða vinnufé-
laga. Hjá mörgum einkafyrirtækjum keðjur
svo rammt að metingi og úlfúð út af laun-
um, að þar hefur verið tekin upp alger
launaleynd og enginn fær að vita hvað
næsti maður fær greitt á útborgunardegi.
Að sjálfsögðu er nám metið til fjár um-
B
fram allt. Svo og svo margir punktar eða
gráður eiga að gefa svo og svo mörg þús-
und og alveg án tillits til þess hvemig námið
nýtist manninum eða hversu góður starfs-
maður hann er. Tortryggni og nagandi ótti
um að verið sé að hlunnfara mann og van-
meta sviptir • hann vinnugleði, faglegum
metnaði og ekki sízt þvi öryggi, sem allir
era að sækjast eftir, því að það er ekki fjár-
hagslegt nema að litlu leyti, þegar öllu er
á botninn hvolft, en tengist miklu fremur
andlegri vellíðan og heilbrigðu sjálfstrausti.
Þessi glómlausa hagspeki setur oft allt
á annan endann í einkalífi fólks og á opin-
bemm vettvangi og ekki ætla ég mér þá
dul að benda á greiða leið úr út ógöngun-
um. En er sannleikurinn ekki bara sá að
við emm alltaf að misbrúka peninga? Við
notum þá sem mælikvarða á alla skapaða
hluti, andlega og veraldlega, sem oft verða
engan veginn metnir til fjár. I stað þess að
fyllast einlægri gleði yfír vel unnu verki
eins og listamaðurinn yfir myndinni sinni,
einblínum við á, hvort verkið sé nú nægi-
lega vei borgað og hvort við séum þar með
nægilega vel metin og hátt skrifuð í stiga
metorða og mannvirðinga. Og þessi afstaða
getur dregið dilk á eftir sér. Hún getur stuðl-
að að fúski, andlegri fátækt og vanlíðan,
sem gætu haft sýnu alvarlegri afleiðingar
en verðhmn og kreppa.
GUÐRÚN EGILSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21.NÓVEMBER 1987 3