Lesbók Morgunblaðsins - 15.10.1961, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
461
á sýnishornum frá Olduvai gengur
vel, og fyrsti árangurinn er svo
furðulegur, að ég hélf að yður
mundi langa til að heyra um hann
nú þegar. Zinjantrophus er miklu
eldri en nokkrum hefir komið til
hugar, nema þá yður og konu
yðar. Meðalaldur sýnishornanna er
um 1.750.000 ár. Við álítum að
þessi aldur sé nokkuð nærri lagi,
en þó heldur of lágur, ef nokkuð
er“.
Rannsóknaraðferðin
Hvernig fóru vísindamennirnir
að því að mæla aldurinn, og í
hverju er hún fólgin þessi merki-
lega aldursgreiningar aðferð. Það
er bezt að láta dr. Curtis sjálfan
segja frá því:
— Einfaldasta lýsingin á henni
er líklega sú að kalla hana atóm-
klukku, því að eins og hin fræga
kolefni-14 aðferð, byggist hún á
hægfara en jöfnum og stöðugum
atómbreytingum í vissum efnum.
En „potassium-argon“ aðferðin
nær þó langtum lengra aftur í tím
ann. Hún byggir á því, að óstöðugt
frumefni, potassium-40, breytist
hægt og hægt í önnur frumefni,
calcium-40 og argon-40. Vísinda-
menn kalla hið fyrsta frumefni
„föður“, en hin frumefnin „afkom-
endur“ þess.
Sannast að segja breytist „föð-
ur“-atóm í „afkvæmis“-atóm á
broti úr sekúndu, en það líður afar
langt á milli. Ef þér einangruðuð
t. d. 18 potassium-40 atóm og
geymduð þau í 1,3 milljarð ára,
þá munduð þér komast að raun
um, að ekki hefir nema helmingur
þeirra breyzt í „afkvæmis“ atóm.
Breytingin er því ákaflega hæg-
fara, en hún er stöðug. Vér þurf-
um því ekki annað en mæla hve
breytingin hefir orðið mikil, til
þess að komast að raun um á hve
löngum tíma hún hefir gerzt.
Ég skal þegar taka fram, að
calcium-40 afkvæmin eru gagnslaus
við slíkar mælingar, vegna þess
að engin leið er til þess að gera
greinarmun á þeim og öðrum
calcium-40 atómum, sem ekki eru
fram komin við þess breytingu. Til
þess að gera aldursgreiningu,
treystum vér á argon-40 „afkvæm-
is“-atómin, því að hægt er að
Leakey með hauskúpu af fornaldarhrúti. Til samanburðar hauskúpa stór-
hyrndasta hrúts sem nú er uppi.
Mældir kjálkar úr ungling sem eru
eldri en Afríkumaðurinn. Jaxlarnir
eru stærri en í unglingum nú.
greina þau frá öðrum argon-40
atómum. Til þess að ákvarða aldur
einhvers berglags, þá verðum vér
að finna hve mörg eru þar „föður“-
atóm og „afkvæmis“-atóm. Og þó
verður þetta ekki fundið í öllum
berglögum.
Ef vér færum nú til Olduvai-
gjár og hirtum þar einhver sýnis-
horn af steinum, mundu þau ekki
geta frætt oss neitt um aldur haus-
kúpunnar, sem fannst þar. Vér
þurfum að ná í berglag, sem mynd-
ast hefir einmitt á sama tíma og
maðurinn lifði — það er að segja
berg, sem argon-40 hefir safnast
í síðan Zinjantrophus var uppi.
Til allrar hamingju er slíkt berg
til þarna í gjánni. Vér köllum það
gosösku og í henni er efni, sem
vér nefnum „anorthoclase", en í
því er aftur potassium. Meðan gos-