Lesbók Morgunblaðsins - 15.10.1961, Blaðsíða 2

454
LESBÓK MORGUNBLAÐ SIN S
meir en tími t'.l kominn að segja,
þv'i að það er sannleikurinn, en ella
hætt við að framtíðin, sökum ókunn-
ugleiks á málinu, kynni að eigna
þetta öðrum manni. Og Finnur Sig-
mundsson er annar þeirra manna,
sem ég sagði rétt nú að félagið ætti
síðan mest að þakka. Það var hann
sem alltaf hljóp í skarðið þegar svo
virtist sem engin leið væri til þess
að halda útgáfustarfseminni nokk-
urnveginn órofinni. Hefði hann ekki
gert þetta, mundi félagið nú að visu
skrimtandi, en ekki lifandi. Þá væru
bindin í Rímnasafni nú í hæsta lagi
sjö, í stað þess að þau eru orðin tíu
og sum þeirra hinar mestu gersem-
ar. Hinn björgunarmaðurinn er Frið-
geir stjómarráðsfulltrúi Bjömsson.
Hann var fyrsti féhirðir félagsins,
og fyrstu árin, meðan það var alveg
blásnautt, hvíldi það að langmestu
leyti á hans herðum að sjá hag þess
borgið. Það gerði hann af frábærri
fómfýsi og hagsýni. Því mun fjarri
fara að ýkt sé ef áætlað er að ann-
ar af hvorum tveim þeirra manna,
er gengu í félagið þrjú fyrstu árin,
kæmi þangað beinlínis fyrir hans
atbeina, og það mundi lygilegt þykja
ef frá þvi væri skýrt hvað hann
lagði á sig við að smala þeim í rétt-
ina. Ég veit ekki hvemig farið hefði
um fjárhaginn ef Friðgeirs hefði
ekki notið við, og satt að segja óar
mér við að hugsa til þess.
Héðan af kviði ég ekki fyrir að
sigling félagsins þurfi að verða með
slysum, ef sæmilega er haldið í
stýristaumana. Ég sé enga boða
fram undan.
Enginn utanaðkomandi f járstyrkur
er mér kunnugt um að félaginu hafi
hlotnazt, nema frá Alþingi. Svo mik-
ið er víst að nokkur fyrstu árin
var því synjað um annan styrk.
Þingið hefir frá öndverðu sýnt
merkilegan skilning á hlutverki þess
og veitt því höfðinglegan stuðning.
Til þess að sýna að þetta væri met-
ið, var það snemma samþykkt að
jafnan skyldi forseti valinn úr hópi
alþingismanna. Ekki er þeim sem
fyrir valinu verður neinn greiði þar
með gerður, heldur er það fremur á
hinn veginn. En félagið lítur svo á
að með þessu sýni það þinginu
skylda virðingu.
Það hlutverk, sem frá öndverðu
beið félagsins, var svo stórfenglegt
að það mátti virðast nær óvinnandi.
Þúsundir rímnahandrita eru geymd
í söfnunum, bæði hér heima og er-
lendis, og í einstakra manna eigu er
auk þess mikið,. og vonandi kemur
það allt inn i Landsbókasafnið með
tíð og tíma. Höfðinglyndir menn og
skilningsgóðir eru alltaf annað veif-
ið að færa safninu gjafir, og ekki
mun þurfa að efa að slíkar gjafir
haldi áfram að berast. Útgáfustarf-
semin eykur skilning manna á því,
að handrit eru bezt geymd i Lands-
bókasafni. Gömul handrit eiga ekki
annarstaðar heima.
Þegar starfið var hafið, ríktu hjá
félagsmönnum tvö megin-sjónarmið á
því, hvar skyldi borið niður. Hjá
okkur almúgamönnum var sú skoð-
unin án efa algengust að af fjár-
hagsástæðum væri það heppilegast
að taka fyrst góð og vinsæl skáld
frá átjándu og nítjándu öld og
treysta á rótgróna þjóðhylli þeirra.
Þar var engin þurð ágætra rímna-
skálda. Til mála gat komið að taka
fyrst konung allra rímnaskálda, Sig-
urð Breiðfjörð, gera hreint borð hjá
honum og gefa út allar rímur hans.
Rímnamálið mundi að sjálfsögðu
lærast auðveldlegast með því að
byrja frá þeim endanum og lesa sig
svo aftur-eftir. Hjá lærðu mönnun-
um ríkti hitt sjónarmiðið, að láta
nauðsyn bókmenntasögunnar ráða
gerðum félagsins og taka fyrst hið
fjarlægara og miður kunna. Að sjálf-
sögðu réðu upplýstu mennimir, enda
aldrei talið heppilegt að blindur leiði
blindan. Allir létum við okkur lynda
niðurstöðuna. Til þess að ríða á vað-
ið var kjörið seytjándu aldar skáld,
Kolbeinn Grímsson, sá er kvaðst á
við Kölska og steypti honum með
legg legg niður í Jökuldjúp. Þetta var
gott og blessað. Hann hafði ort
Grettis rímur og úr þeim kunni hvert
mannsbarn þetta sléttubanda-erindi:
Aldan rjúka gjörði grá
Golnis spanga Freyju,
kalda búka frændur frá
fluttu Dranga eyju,
og mundu flestir vilja fá meira að
heyra. í stað þess fengum við þó
Sveins rímur Múkssonar, og heyrðist
þá sagt: Þetta er ekki skáldskapur,
Kolbeinn; þv'i sagan var lítið
skemmtileg. Grímur Thomsen mundi
hafa kallað hana gífurlega. En lík-
lega var hún vel valin til þess að
vekja athygli erlendra fræðimanna.
Og það sannarlega bæði var og á að
vera eitt af hlutverkum Rímnafélags-
ins.
Að öllum málum athuguðum, fæ
ég ekki betur séð en að bókaval fé-
lagsins hafi allt til þessa dags verið
óaðfinnanlegt, og örugglega réttlæt-
anlegt. Sem dæmi um æskilegt val
má geta þess, að búið er að gefa út
allar rímur Hallgríms Péturssonar
og nú síðast hinar frægu Pontus
rímur. Þrettán fyrstu rímurnar eru
eftir Magnús Jónsson prúða, sýslu-
mann á Vesturlandi, er mun hafa
látizt rétt fyrir lok sextándu aldar.
Hann kvað þa?r til konu sinnar,
Ragnheiðar, dóttur Eggerts Hannes-
sonar. Þá var ég enn á bamsaldri
er ég las sögu hans, nýútkomna, eft-
ir Jón Þorkelsson. Ekki hefi ég síð-
an lesið hana í annað sinn, en betur
skil ég nú en áður auknefni hans
og ætla honum væri það réttilega
gefið. Að Magnúsi látnum hélt Pétur
Einarsson lögréttumaður á Ballará
(sá er annálinn ritaði) rímunum
áfram, svo að þær urðu þrjátíu að
tölu. Hefir Pétur verið mikill ágætis-
i