Tíminn - 14.04.1966, Qupperneq 7

FJDíMTUmcaíR M. apríl M66
ÞiNGFRETTIR
TÍMINN
ÞINGFRETTIR
HERSJON VARPID VERDITAK
MARKAD VID HERSTÖDINA
Þinösályktunartillaga þing-
manna Alþb. og Framsóknarfl.
um takmörku.n sjónvarpssendinga
frá Keflavíkurflngvelli var tekin
til umræðn á síðdegisfundi í sam-
einuðu Alþingi. TiHagan kveður
á um að ríkisstjórnn hlutist til
um að sú breytng verði gerð á
tæknútbúnaði sjónvarpsins á
Keflavfkurvelii, að sjónvarpssend-
ingar þaðan verði takmarkaðar við
herstöðina eina, þegar um leið og
íslenzkt sjónvarp tekur til starfa.
Flutningsmenn tillögunnar eru
Gils Guðrrmndsson, Karl Kristjáns
son, Alfreð Gíslason, Sigurvin Ein
arsson, Lúðvík Jiósepsson og Ey-
steinn Jónsson.
Gils Guðmundsson 1. flutnings-
maður tiflögunnar flutti ítarlega
framsöguræðu
fyrix henni.
Sagði hann, að
starfsemi Kefla-
víkursjónvarps-
ins væri stór-
fellt vandamál í
ísienzku þjóð-
félagi og væri
tiliiagan um að leysa þennan vanda
með skaplegum hætti. Rakti Gils
aðdragauda málsins.
f teyfinu, sem veitt hefði verið
varnarliðinu 1955 hefði verið tek-
Sð fram, að varnarliðinu væri heim
ilt í bili og þar til því yrði ann-
að tilkynnt, að reka tilraunasjón-’
varp, 50 wött að afli og tekið
fram að skilyrði væri að sending-
um yrði ekki beint til Reykjavík-
ur og þess gætt með sérstökum
skermi og öðrum tæknibúnaði, að
útsendingarnar yrðu bundnar við
herstöðina eina.
1956 hefði varnarliðið farið
fram á stækkun þessa tilrauna-
sjónvarps, en því leyfi verið hafn
að af sömu stjórnarvöldum.
í apríl 1961 hefði varnarliðinu
hins vegar verið veitt leyifi án
skilyrða um stækkun sjónvarps-
stöðvarinnar á Keflavíkurflugvelli
úr 50 wöttum í 250 wött. Jafn-
framt hefðu verið reistar háar og
voldugar sjónvarpsstengur, miklu
hærri hinum eldri og hafði sú
ráðstöfun í för með sér jafnvel
meiri aukn. á útsendingum en aukn
ing orkunnar úr 50 í 250 wött.
Eftir þessar ráðstafanir náði her-
sjónvarpið til alls Faxaflóasvæðis-
ins, þar sem búa um þrír fimmtu
hlutar þjóðarinnar og eins og
kunnugt er hefur útbreiðsla sjón-
varpstækja á þessu svæði verið
mjög ör síðan. Enn myndi sjón-
varpseigendum fjölga með tilkomu
íslenzks sjónvarps.
Spurningin væri, hvort það væri
sæmandi sjálfstæðri menningar-
þjóð að veita erlendum aðila svo
áhrifamikla aðstöðu til að móta
skoðanir og smekk þjóðarinnar.
Gils rakti nokkuð staðhæfingar
og „röksemdir" meðhaldsmanna
hersjónvarpsins um frelsisskerð-
ingu og fl., ef hersjónvarpið yrði
takmarkað við Keflavíkurvöll ein-
an og taldi þær hinar fráleitustu
og færði að því rök á ýmsan hátt.
Ennfremur minnti hann á, að
kunnustu menn þjóðarinnar á
sviði mennta, lista og vísinda og
nú síðast þorri háskólastúdenta,
hefðu snúizt öndverðir gegn her-
sjónvarpinu. Yrðu ábyrgir aðilar
að gera sér grein fyrir þeirri þró-
un sem er orðin og verður í þess
um málum, ef ekki verður við
Umræður á Alþingi í gær um sjónvarpsmálið
spyrnt og Keflavíkursjónvarpið
takmarkað við herstöðina eina.
í lok máls síns gerði Gils að
umtalsefni ummæli valdamanna er
hefðu sagt að áhrif sjónvarpsstækk
unarinnar hefðu orðið önnur og
meiri en þá hefði órað fyrir, er
leyfið til stækkunarinnar hefði
verið veitt. Vitnaði Gils í ummæli
og greinar Benedikts Gröndals,
formanns útvarpsráðs, og Gylfa Þ.
Gíslasonar, menntamálaráðherra,
þar sem þeir lýstu yfir fylgi við
það, að takmarka hersjónvarpið
við herstöðina eina, þegar íslenzkt
sjónvarp tæki til starfa.
Eysteinn Jónsson sagði, að
mennlamálaráðherra, hefði ekki
farið dult með
það, að hann
væri því fylgj-
andi, að her-
mannasjónvarpið
yrði takmarkað
við herstöðina
eina, þegar og ís
lenzka sjónvarp
ið tæki til starfa. Eysteiná sagð-
ist ekki sízt hafa gerzt flutnings-
maður þessarar tillögu til að
styðja menntamálaráðherra og
aðra þá, sem leysa hið mikla þjóð-
arvandamál, sem Keflavíkursjón-
varpið só og verði á þann hátt.
Ef það eru óþægindi því samfara,
að taka þá ákvörðun, þá vil ég
taka á mig hluta af þeim óþæg-
indum, sagði Eysteinn.
Þessu máli er þannig varið, að
halda þarf því utan flokkabarátt-
unnar. Slíkt mál, sem þetta mætti
ekki verða flokkspólitískt og nú
ríður á miklu að lausn fáist á
þessu vandamáli.
Eysteinn sagðist hafa verið
stuðningsmaður íslenzks sjónvarps
frá því umræður hófust um stofn-
un þess og sagði áhuga sinn á
íslenzku sjónvarpi hafa aukizt við
úthreiðslu Keflavíkursjónvarpsins.
Hann teldi, að íslendingar gætu
ekki unað erlendu hermannasjón-
varpi í landi sínu. Hann sagðist
ekki vera þeirrar skoðunar vegna
þess, að hann væri á móti því
sem bandarískt væri eða á móti
vestrænni samvinnu, heldur þvert
á móti, þar sem augljóst væri að
hermannasjónvarpið myndi gera
sambúð íslendinga og Bandaríkja-
manna verri.
Það væri í raun sárgrætilegt, að
um það skuli geta verið ágrein-
ingur, að það sé óviðunandi að
sjónvarp, sem stjórnað er frá er-
lendu hermálaráðuneyti og miðað
við þarfir erlendra hermanna, sé
heimilissjónvarp fyrir íslendinga.
Það er mjög þýðingarmikið, að
sjónvarp á íslandi verði á engan
hátt tengt dvöl erlends herliðs í
landinu og hljóta menn að sjá,
hve óheppilegt það er að tengja
svo mikilvægan heimilsþátt, sem
sjónvarp er, við dvöl erlends hers
í landinu.
Keflavíkursj ónvarpið hefur skap
að mikil vandamál fyrir fjölda
heimila á því svæði, sem það nær
til. Þessi vandi hefuc stundum
falizt í því, að taka ákvörðun um,
hvort hafa skyldi sjónvarp eða
ekki og þá, ef sjónvarp er á heim-
ilinu, hvort skuli víkja á kvöldin,
Ríkisútvarpið íslenzka eða Kefla-
víkursjónvarpið. Viða hefur Kefla-
víkursjónvarpið orðið ofan á. Hvað
skeður á þeim heimilum, þar sem
hersjónvarpið verður ofan á og
hvernig verður þegar fjöldi ís-
ienzkra heimi'la hefur hætt að
fylgjast með íslenzkum málefnum
í útvarpi og íslenzku sjónvarpi?
Heimilin eru flutt úr íslenzku
menningarumhverfi í bandarískt,
því að það gerir enginn það sam-
tímis að fylgjast með íslenzkum
málefnum í útvarpi og dveljast í
bandarísku menningarumhverfi
hermannasjónvarpsins.
Ef þessu heldur áfram, verður
þjóðinni bókstaflega skipt upp —
í þá sem fylgjast með íslenzkum
málefnum og þá sem horfa á her-
mannasjónvarpið og geta ekki
hætt því. Sem betur fer verða án
efa þúsundir manna, sem ekki
munu sætta sig við slíkt ástand
og ef þetta heldur áfram mun
það magna andúð í garð Banda-
ríkjanna hér á landi.
Þetta vandræðaástand mun að
vísu batna, þegar íslenzkt sjónvarp
tekur til' starfa, en málið er ekki
leyst. Leiðin til að leysa vandann
er að takmarka hersjónvarpið við
herstöðina. Við eigufn að leysa
Framhald á 14. síðu.
Þ0RF AUKINS ADHALDS
MtÐ STJÓRNSYSLUNNI
Umræður um tillögu Framsóknarmanna um undirbúning að stofnun emb-
ættis „lögsögumanns"
Einar Ágústsson mælti í sam-
einuðu þingi í gær fyrir tillögu
til þingsályktunar um undirbún-
ing löggjafar um embætti ’ögsögu
manns, en frumvarp þetta flytur
Einar ásamt Kristjáni Thorlacius.
Kristján hefur áður flutt þessa til-
lögu á tveimur undanförnum þing
um. Kveður tillagan á um skipun
fimm manna nefndar til að undir-
búa löggjöf um stofnun embættis
lögsögumanns með liliðsjón af lög-
gjöf á Norðurlöndum um embætti
„ombudsmands. Skuli hverjum
þingflokki gefinn kostur á að til-
nefna einn mann í nefndina en
liinn fimmti tilnefndur af hæsta-
rétti og verði formaður.
í upþhafi máls
síns minnti Ein-
ar á hin marg-
háttuðu áhrif op-
inberra aðila á
líf einstaklings-
ins og hve vel-
ferð hans og af-
koma öll væri
háð viðskiptum við margháttaðar
opinberar stofnanir, sem gripu
um öll svið þjóðfélagsins.
Höfuðmarkmið með embætti lög
sögumanns væri að skapa traust
almennings á stofnunum þjóðfé-
lagsins og auka möguleika þess,
að löig og reglur þjóðfélagsins
gangi réttlátlega yfir alla, hlunn-
indi sem kvaðir.
Greindi Einar frá starfsemi „lög
sögumanna“ á Norðurlöndum, en
þar er löggjöf um embætti þeirra
nokkuð sitt með hverjum hætti. í
okkar fámenna þjóðfélagi væru að
stæður um margt nokkuð aðrar
og þyrftum við sérstaklega að huga
að þeim, en vafalaust væri, að
þörf væri slíks embæt'tis hér á
landi.
í Danmörku var þetta embætti
stofnað í ársbyrjun 1962 en um
stofnun þess hefðu verið all skipt-
ar skoðanir og það talið óþarft af
ýmsum. Vitnaði Einar síðan til
ummæla „ombudsmands“ Dana,
þar sem hann greinir frá reynslu
sinni af starfinu, árangri þeim,
sem náðst hefði og nauðsyn þessa
embættis — en um nauðsyn þess
væri ekki lengur deilt í Dan-
mörku.
Alls staðar þar sem þetta emfo-
ætti hefði verið sett á stofn hefði
reynslan verið mjög jákvæð. Nýja
Sjáland hefði fyrir skömmu stofn-
að slíkt embætti og brezka stjórn-
in hefur lagt frumvarp um emb-
ætti lögsögumanns fyrir þingið.
Nokkrir hefðu látið í ljós, að
heitið „lögsögumaður" væri ekki
heppilegt í þessu sambandi og
sagði Einar, að flutningsmenn
teldu að sjálfsögðu heiti þessa
starfsmanns ekkert aðalatriði, held
ur verkefni þau, sem honum væru
ætluð og væru þeir reiðubúnir til
samkomulags um annað starfs-
heiti, ef mönnum þætti það heppi-
legra. ,
Benediktsson, forsætis-
sagði, að hér væri að
vísu mjög athygl
isvert mál á ferð
inni, en það
þyrfti að athuga
betur áður en
ættis. f fyrsta
á flestan
aðrar en á Norð-
urlöndum og í
því sambandi
væru það einkum
tvö atriði, sem
að hans áliiti
mæltu sérstak-
Iega með stofn-
un slíks emb-
lagi væri hér
hátt einfaldari
stjórnsýsla en á Norðurlöndum og
skorti hana mjög formfestu á við
það, sem gerist á hinum Norð-
urlöndunum, þar sem stjórnsýsla
öll er mjög föst í formi. Þetta
formleysi hér á landi skapar visst
svigrúm og því samfara eru hætt-
ur. í öðru lagi er það fámennið
Bjarni Benediktsson, forsætis- og því samfara eru hætturnar af
ráðherra, sagði, að hér væri að tengslum kunningsskaparins og
vafalítið hefði hann oft mikil
áhrif.
Ólafur taldi óheppilegt að taka
til umræðu einstakar stjórnarat-
hafnir í þinginu. Flestar þær um-
lagt yrði í stofn- j kvartanir, sem um'boðsmenn á
un þessa emh- j Norðurlöndum fá til meðferðar
ættis. Sér litist eru ekki af því tagi, að viðeig-
_____miklu betur á | andi sé að ræða þær á þingfund-
tillögu, sem Björn Fr. Björnsspn um. Hins vegar væri Ijóst, að eftir-
lit þingsins með stjórnsýslunni
væri ekki eins mikið og æskilegt
væri og væri það önnur hlið þess
ara mála. Það ákvæði stjómar-
skrárinnar að skipa rannsóknar-
nefndir hefur verið gert óvirkt
—- það tíðkast ekki hér. Athuga-
semdir yfirskoðunarmanna ríkis-
reikninga virðast einnig máttlaus-
ar og virðist ekki mikið eftir þeim
farið.
Ólafur sagði að þessi mál þynfti
að athuga með íslenzkar aðstæður
í huga og mætti hugsa sér margt
annað form á umbótum á þessu
sviði en lögsögumannsembætti.
En það þarf aukið eftirlit með
stjórnsýslunni og stjórnsýslan hef
ur þörf fyrir aðhald. Hvaða form,
sem yrði fyrir valinú myndi kosta
fé, en ekki mætti horfa í laun
tveggja til þriggja manna, ef
ljóst væri að störf þeirra stuðluðu
að auknu réttaröryggi.
Bjarni Benediktsson kvaðst ekki
vilja neita því að einhver emh-
ættismisbeiting ætti sér stað, þar
sem engnn væri full'kominn, en
sagði, að hins vegar væri engin þörf á milli
væru hér lið milli þimgisins og rilcisvaldsints.
flytti um endurskoðun á héraðs
dómaskipan. Embættiskostnaður
væri hér meiri en í flestum öðr-
um þjóðlöndum og embætti lög-
sögumanns myndi fljótlega hlaða
utan á sig. Þetta embætti væri
og ekki eins nauðsynlegt hér á
landi og í stós-um ríkjum, þar sem
íslenzkt þjóðfélag væri gagnsætt
og þingið hefði fulla möguleika á
að fylgjast með stjórnsýslunni og
vart væri um misbeitingu embætt-
isvalds að ræða hér.
Einar Ágústss. sagði að ekki myndi
verða um m'ikla útþenslu í emb-
ættisbákninu að ræða. Þessi tillaga
væri ekki flutt sem vantraust á
embættskerfið sem slíkt, heldur
til þess að bæta það. Þó er til-
lagan fyrst og fremst um að mál-
ið verði kannað af öllum þing-
flokkum og kvaðst Einar ekki
vera á móti því, ef það þætti
heppilegra, að einhverrri nefnd,
sem nú væri starfandi, yrði feng-
ið málið til atthugunar og könn-
unar, ef það þætt heppilegra.
Ólafur Jóhannesson
rétt væri að aðstæður