Tíminn - 14.04.1966, Síða 5

FIMMTUDAGUIt 14. apríl 1966
Otgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar- Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson. .lón Helgason oa Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar Tómas Karlsson Aug-
lýsinggstj.. SteingrlmuT Gíslason Ritst.j.skrifstofur t Eddu
húsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur Bankastræti 7 Af
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300 Askriftargjald kr 95.00 á man tnnanlands — f
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDOA hi.
Vörn hinna seku
Það er venja þeirra, sem standa höllum fæti í ein-
hverju máli að koma því orði á andstæðinga sína, ao
þeir séu jafnsekir sjálfir. Það sýnir vel málefnalega upp-
gjöf þeirra ál-manna, að þeir beita orðið ákaft þessari
aðferð. *
Síðan umræður hófust um sjálfan álsamninginn hefur
gagnrýni Ólafs Jóhannessonar á gerðardómsákvæði
samningsins vakið langmesta athygli. Forsvarsmenn
samningsins hafa átt langerfiðast með að mæta henni.
Því hafa þeir gripið til hinnar gömlu aðferðar, sem áður
er nefnd. Við 1. umræðu um samninginn í neðri deild
reyndi Jóhann Hafstein að hafa sér það einna helzt til af-
sökunar, að gerðardómsákvæðin hafi á sínum tíma verið
borin undir Ólaf Jóhannesson sem fögfróðan mann og
hann ekkert haft við þau að athuga. Þar sem Ólafur á
ekki sæti í neðri deild og gat þvi ekki svarað Jóhanni þar
hafði Eysteinn Jónsson þau ummæli eftir honum, að
hann hefði aldréi komið að samningagerðinni og aldrei
gefið neitt álit varðandi á'kvæði í samningunum, hvorki
gerðardómsákvæði né önnur. Eftir þetta svar Eysteins
minntist Jóhann ekki á þetta atriði meira.
En þótt Jóhann hefði hyggindi til að láta þetta mál
niður falla, hefur Mbl. það ekki. Það klippir umræddan
kafla úr ræðu Jóhanns og gerir hann að forystugrein
sinni í gær.
Eftir það, sem hefur gerzt á Alþingi, veit Mbl. vel, að
það fer með rangt mál. Það skiptir blaðið engu. Ólafur
Jóhannesson hefur gagnrýnt álsamninginn málefnaiega
og þegar ekki er hægt að mæta þeirri gagnrýni með rök-
um, skal hann með öllum ráðum stimplaður samábyrg-
ur og samseku*r, þótt það sé andstætt öllum staðreyndum.
Ótrúlegt er, ef þessi málflutningur hjálpar mönnum
ekki til að sjá, hver málstaður þeirra ál-manna er. Við-
leitni þeiri-i til að gera Ólaf Jóhannesson að ómerkingi,
mun dæma sig sjálf, því að það er jafnt viðurkennt af
andstæðingum og samherjum Ólafs Jóhannessonar, að
hann er allra íslenzkra stjórnmálamanna ólíklegastur til
að ástunda slíka tvöfeldni og hér er reynt að bera honum
á brýn. Þegar ál-menn eru farnir að svara rö’kstuddri
gagnrýni á þennan veg fær þjóðin óvefengjanlega stað-
festingu á því, hver málstaður þeirra raunverulega er.
Einstæð niðurlæging
Gott dæmi um málstað þeirra ál-manna er sú fullyrðing
þeirra, að fordæmi að gerðardómsákvæði álsamnings-
ins sé að finna í viðskiptasamningum íslendinga við
Rússa.
Öllum nema álmönnum hlýtur að vera ljós munurinn
á þessu tvennu. Ákvæðið um gerðardóminn í rúss-
neska viðskiptasamningnum byggist á samkomulagi milli
ríkja, en í álsamningnum er annar aðilinn einkafyrir-
tæki. Algengt er, að ríki semji um gerðardóma, en hitt
er óþektk fyrirbrigði, a.m.k. í Evrópu, að ríkji semji við
einkafyrirtæki um slíka málsmeðferð.
Samkvæmt álsamningnum fær fyrirtæki, sem á að
teljast íslenzkt og lúta íslenzkum lögum, að sniðganga ís-
lenzka dómstóla og skjóta ágreiningsmálum til erlends
gerðardóms hvenær sem þvi þóknast. Enn hafa ál-menn
ekki getað bent á, að nokkurt siðmenntað ríki hafi niður-
lægt réttarfar sitt með því að fallast á slíkt. í þessu felst
að álsamningurinn á engan sinn líka, að endemum.
TÍMINN
5
JAMES RESTON:
Litríkasti og lífmesti persónu-
leiki í höfuðborg Bandaríkjanna
Dean Acheson er enn djarfasti hugsuðurinn í Waihington
DEAN G. ACHESON fyrrver-
andi utanríkisráðherra er um
þessar mundir litríkasti eg líf-
mesti persónuleikinn í Wash-
ington, að undanteknum for-
setanum sjálfum. Acheson er
nú að verða 73 ára. Hann er
virkasti, skemimtilegasti og bar
áttuglaðasti maðurinn í borg
inni, Skáldið meðal vélgæzlu
mannanna, trúmaður meðal íor
tryggjenda og má heita síðasti
samtíðarmaðurinn, sem trúir,
að saga og afl eigi framtíð fyrir
sér.
Dean Acheson er tákn um
kaldhæðni nútímans. Frjáls-
lyndir svívirtu hann, þegar
hann yfirgaf Franklín Roose-
velt og sagði af sér í fjármála
(ráðuneytinu vegna ágreinings
um stefnu í peningamálum
snemma á dögum „hinnar nýju
gjafar spilanna" (New Deal).
Hann var reginþorpari í augum
íhaldssamra manna, þegar
Íhann snérist gegn „keisara-
stefnu" MacArthurs hershöfð
ingja í Kóreustríðinu. Hann var
fordæmdur, þegar hann lét í
ljós þá skoðun, að virkt afl
Bandaríkjamanna kæani að
beztu haldi utan meginlands As
íu, eða þar scm flughers og
herskipaflota nyti að fullu við
í opnu lofti og á opnu hafi.
En hver treystir sér nú til að
vitna gegn honum, eftir það,
sem gerzt hefir í Víetnam.
ACHESON stuðlaði meira að
því en nokkur annar maður að
Bandaríkjamönnum auðnaðist
að endurreisa Evrópu og stofna
Atlantshafsbandalagið. Hann
mun sjálfur andmæla þessu, en
Marshall-áætlunin hefði frem
ur átt að heita Acheson-áætlun
en nokkru öðru nafni. Hann
var langsamlega hollasti sam
starfsmaður Trumans, og voru
þeir þó margir dyggir, og ó-
haggað stendur, að Acheson
stóð að baki hinnar merkilegu
og árangursríku stefnu Tru
mans í utanríkismálum og Tru
man forseti yrði manna fyrst
ur til að viðurkenna það.
Margir samtímamenn Ache
sons munu vera á öðru máli í
þessu efni, en einkum þó að
því er varðar aðferðir hans.
Hann er ekki mjúklátur mað-
ur, en hann er maður. Hann seg
ir það, sem honum býr í brjósti,
en það er um þessar mundir í
senn djarflegt og gamaldags
hér í Washington. Acheson er
óljúft að þurfa að umbera
kjána, en það er fremur óþægi
legt í höfuðborg, sem sízt verð
ur uppiskroppa með þá.
Þessi eiginleiki gerði Ache
son að mun erfiðara fyrir. Þeg
ar hann átti í höggi við
ógreinda þingmenn, átti hann
afar bágt með að gera sér
glögga grein fyrir þeim við-
kvsemu og skynsömu þegnum,
sem þingmaðurinn fór óneitan
lega með umboð fyrir. Og Achp
son hefir oft verið miður göfug
lyndur í garð annarra manna,
sem voru að reyna að komast
til botns í utanríkismálum okk
Dean Acheson
ar og greiða úr flækjunum, —
svo sem Dean Rusk, sem varð
utanríkisráðherra samkvæmt
hans eigin tillögum, Bill Ful-
bright, Adlai Stevenson, Mc
George Bundy og Walter Lipp
mann, — og hann hafnaði oft
áliti þeirra með hinn mestu
málsnilld og fyrirlitningu.
EN MENNIRNIR, sem orðið
hafa fyrir hæðnisskeytum
hans, verða engu að síður að
glíma við hugmyndir hans. Að
hans áliti stafa erfiðleikar okk
ar Bandaríkjamanna í Evrópu
ekki af því, að okkur hafi mis-
tekizt, heldur hinu, að okkur
hafi tekizt betur að endurreisa
Evrópu og stemma stigu við
framrás Rússa en okkur
dreymdi sjálfa um. Acheson trú
ir á máttinn og er þeirrar skoð
unar, að meginvettvangur vand
ans sé hvorki í Afríku, Asíu né
Suður-Ameríku, heldur við Atl
antshafið norðanvert.
í nýútkomnu hefti „Foreign
Affairs" kemst hann m. a. þann
ig að orði:
Johnson
— leitar oft ráða Achesons, en
fer ekki eftir þeim, nema stund
um.
„Meðal þeirra, sem tala og
rita um bandarísk utanríkis-
mál, mun ég vera einn um þá
skoðun, að erfiðleikarnir, sem
að Atlantshafsbandalaginu
steðja nú, stafi hvorki af van
kunnáttu, vanfærni eða mis-
tökum okkar Bandaríkja-
manna. Ekki svo að skilja, að
ríkisstjórnum okkar hafi ekki
orðið á mistök eftir að stríðinu
lauk. Mistökin hafa bæði verið
mörg og stór, en erfiðleikar oikk
ar stafa ekki af þeim. Þeir eru
miklu fremur afleiðing af því,
hve stefna okkar hefir lánazt
vel, auk makræðisáhrifa vel-
megunarinnar. Við þetta bæt
ist að vísu nokkur óheppni að
því er varðar endurhvarf de
Gaulles til fornra viðhorfa á
hinum óheppilegasta tíma og
áhrifamátt þess á þróun mála
í Evrópu, einmitt þegar hún er
heillavænlegri en hún hefir
nokkru sinni verið síðan á
miðöldum.“
Um það skal ekki fullyrt,
hvort Dean Acheson hafi þarna
á réttu að standa, eða honum
skjátlist. Hitt er aðalatriðið, að
hér í WaShington má hann heita
síðasti andans maðurinn, sem
segir blátt áfram eins og hon-
um finnst vera, og segir það
skýrt, skorinort og með á-
kefð og snilli.
ACHESON er nú að verða 73
ára, eins og áður er sagt, og
því vaxinn upp úr framagirn-
inni. Leiti forsetinn ráða hjá
honum, eins og oft ber við, er
honum það að sjálfsögðu á-
nægjuefni og þykir heiður að
því. En hafni forsetinn ráð
um hans, eins og ærið oft hend
ir, snýr Adheson sér aðeins
aftur að lögfræðinni, húsgagna
smíðinni, georgíunum og rit
störfunum. Hann verður
hvorki hryggur né reiður.
Acheson smíðar húsgögn á
búgarði sínum í Sandy Spring
og gefur sjálfur á því þá skýr
ingu, að borði sé til dæmis allt
öðru vísi farið en stefnu f utan
ríkismálum. Ekki þurfi að bíða
í 25 ár etfir að sjá, hvað úr því
verði.
Dean Aeheson fæst við rit-
störf og hann ritar betur en
nokkur maður í opinberri þjón
ustu í Bandaríkjunum. Hann
skrifar þó ekki um erfiðleika
sína eða vanda, aðeins skemmti
legar minningar. Hann er í sem
fæstum orðum sagt, sáttur við
lífið. Hann hefir sætt sig
betur en flestir aðrir menn bæði
við einkalíf sitt og starf sitt
út á við.
Vel má viðurkenna, að Ache
son sé miskunnarlaus í gagn-
rýni sinni, en í allri Washing
tonborg getur ekki djarfari
hugsuð, hugulsamari vin, trygg
ari þjón ríkisins né betri ræðu
mann. Enginn ritar betur en
hann og enginn beitir snjallorð
ari gagnrýni hér í þessari borg
sem heita má að hætt sé að
kunna skil á orðfimi, gagn-
rýni og stílsnilld.