Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1917, Blaðsíða 12

12
bvo aera •í'innur Jónsson hetir til getið (Safn. IV, 507); það mun þvi
á engan hátt eiga skylt við in alkunnu viðurnefni »hreða« og
*hroði«, enda þótt mönnum á 13. öld og síðar kunni að hafa hug-
kvæmst slíkur skyldleiki.
Fyrri hiuti nafnsins á vatninu er eflaust kvenkynsorð veikrar
beygingar, í nefnifalli h r e i þ a (h r e i ð a) og í öðrum föllum
h r e i þ o (h r e i ð u). Orðið hetir táknað bendu eða fiækju, er jurtir,
hár, tágar eða tætlur og hvað annað þess háttar er fært saman í
hrúgu eða múga og liggur hvað á og hjá öðru á meiri eða minni
ringulreið, er i einum flóka eða þófa. Slíkt orð hefir átt einkar vel
við um gróðraríar eyjarinnar. Hygg eg því, að hún hafi upphaflega
verið nefnd fullu nafni Hreiþoey, og vatnið síðan tekið nafn af eynni
og heitið hreiþoeyjarvatn, en það mátti vel eða hlaut jafnvel á elstu
tímum að styttast í Hreiþovatn, svo sem það hefir heitið að rjettu
lagi upp frá því.
Af þessu orði er orðið h r e i ð r dregið með afleiðsluendingunni
-r, því að fuglar gera sjer bæli, hver tegund á sinn hátt, með því
að færa saman strá, hár, fjaðrir, kvisti og viðarteinunga, alt í eina
hreiðu. Af því er og danska og norska orðið rede (fuglem/e; beint
framhald, svo og í norsku alþýðumáli reid og sænsku reds og ree,
en aftur á móti kemur orðið h r e i ð r fram í norsku alþýðumáli
reir og fornri sænsku reþer og eru því beint framhald þess, svo að
báðar inar fornu íslensku orðmyndir hafa á fyrri öldum verið kunn-
ar og tíðkaðar um öll Norðurlönd. Af sömu rót mun og runnið orð-
ið hríð (=bylur, hviða o. s. frv.) og eiginheitin Hreiðarr,
Hreiðmarr, Hreiðúlfr, fíreiðunn, en skýring .1 óns
Jónssonar á þessum nöfnum (Safn III, 617) virðist naumast mega
teljast rjett; sönnu nær mun hreið í þessum nöfnum haft uin
háralagið og tákna skrúfhára eða hrokkinhærða menn, svo sem
nöfnin Kára, Kári, Kárr, og því samrar merkingar sem
latnesku lýsingarorðin crispus, cincinnatus, sem einnig
voru mannanöfn. — Rót þessa orðs h r e i ð - má rekja til annarra
tungna og virðist frummerkingin vera: að fljetta, snúa eða vinda.
Af tjeðum rökum má sjá, að vatnið og jöi’ðin heitir rjettu
nafni Hreiðuvatn, en hvorki Hreðuvatn nje Hreðavatn
Steini prestnr Þorvarösson hefir verið mætur maður og þjóðrækinn og með þvi
að honum hefir þótt ey þessi fögur og merkileg, þá hefir honum hugkvæmst að vernda
þessa gersemi með þvi að gefa nana heilagri kirkju í Stafholti, enda hefir það dngað
tii þesaa dags, en auk þess færi nú vel á að þinglýst væri friðhelgi eyjarinnar.
Pdlmi Pdlsson.