Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1917, Blaðsíða 11

11
2. Gunnlaugs s , 10. kap. (íal. s. II, 247): Hreðuvatns (í pappirs-
hdr. frá 17. öld; sum önnur hafa Hredavatns)
3. Hallfreðar s. 10. kap. (Fornsögur. Lpz. 109 bls.): Hreðuvatns
(skinnhdr. frá byrjun 14. aldar). Fms. III, 21: Hreðuvatz
(skinnhdr. frá byrjun 14. aldar). Flat. I, 497: Hreduuatz
(skinnhdr. frá lokum 14. aldar).
og í máldögum, er prentaðir eru i íslensku Fornbrjefasafni, er vatns-
ins getið beinlínis vegna eyjarinnar. Fyrsta og elsta heimild nafnsins
þar — og í fornum ritum yfirleitt — er máldagi Stafholtskirkju, er
Steini prestur Þorvarðsson setti um 1140, að tali Jóns Sigurðssonar-
Þar stendur (ísl. Fbrs. I, 179—80): Hann [þ. e. Steini pr. Þorvarðs-
son] g a f t i 1 k i r k i u [i Stafsholti] hris ey a hreiþu vatne.
Þessi máldagi er nú því miður eigi til í fornu liki, heldur að eins
í uppskrift frá 1601, er gerð mun vera eftir annari eldri, líklega
frá 13. öld, því að frumritið er lijer talsvert aukið. í uppskriftinni
frá 1601-stendur með rithætti þeirra tíma: hrijsey a hreidu
vatfti, en útgefandi fbrs. hefir vikið honum við og fært nær rit-
hætti 12. aldar. I síðari máldögum Stafholtskirkju, sem allir eru af
frummáldaganum runnir, er þetta orðað á líkan hátt, en með síðari
tíma rithætti, svo sem 1354 (s. st. III, 88): hrijsey a hreda-
vatwe, 1397 (s. st. IV, 188): Hrijsey a Roduvattni, 1480
(s. st. VI, 268): Hrijsey a Roduvatne, c. 1500 (s. st. VII,
64): Hrijsey A Hreduvatni. í tveim uppskriftunum er
»Róðuvatn« eflaust sprottið annaðhvort af mislestri á því, er i frum-
ritunum hefir staðið, eða af því, að ritarar hafa viljað gera nafnið
skiljanlegt og fyrir þá sök breytt þvít á þenna hátt, enda má vera,
að þar hafi verið höfð róða um tíma til þess að veita eynni meiri
helgi og vernd. En þótt eyin sje nefnd »hrísey«, þá mun það eigi
hafa verið upphaflegt heiti hennar heldur að eins sett í máldagana
til að lýsa því, hvers konar ey þetta sje, gögnum hennar og gæðum.
Eftir því, sem að framan er greint, mun enginn vafi geta á því
leikið, að nafnið á vatninu — og þá líka á jörðinni og bænum —
sje rjettast í elstu heimildinni, máldaga Steina prests Þorvarðssonar
frá fyrri hluta 12. aldar: hreidu vatn = hreiþovatn eða
hreiðuvatn, en allar aðrai myndir nafnsins í sögum og síðari
máldögum eru aflaganir einar, enda má vera, að menn hafi eigi
skilið fyrri lið nafnsins, og orðið því aflagast æ meir og meir, er
fram liðu stundir. Á ofanverðri 13. öld mun nafnið fyrst hafa breytst
íhreðuvatn og síðan í hreðavatn, ensú breyting mun þó
eigi hafa á orðið fyr en á 16. öld. Má af þessu marka, að engin
rök eru til að ætla fyrri lið nafnsins hafa verið viðurnefni manns,
2*