Morgunblaðið - 02.07.2000, Blaðsíða 9

8 B SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 2000 B 9
Nokkrir af íbúunum við kóralrifið.
Sjávarskjaldbaka á leið upp á yfírborðið tii að anda.
UppdrátturafSaxon-rifí, einuaf hinum2.900kóralrifum. Þarnamá m.a. sjá hákarla ogwillyfísk.
Margrét Einarsdóttir snorklar yfír kóralrifínu, Innan um skrautlega físka.
Kóralrifið mikla
undan strönd
Ástralíu er eitt af
sjö náttúruundr-
um veraldar.
Besta leiöin til aö
skoöa þennan
undraheim lífs og
lita er aö setja kút
á bakið ogslástí
hópinn meö fisk-
unum. Marta Ein-
arsdóttir segirfrá
kafaranámskeiöi
og ævintýrum í
undirdjúpunum.
ÞAÐ HAFÐI aldrei
hvarflað að mér að kafa
fyrr e_n ég kom til Ástra-
líu. Ég hélt að köfun
væri bara fyrir ofurhuga
eða fólk sem hefur eytt
svo miklum tíma í sundlaugunum að
það er nánast komið með kvarnir og
sporð. Ég er hvorugt. Dag einn var
ég þó allt í einu stödd á skipi, í
blautbúningi, með stóran súrefnis-
kút á bakinu, tilbúin að stökkva í
sjóinn.
Um leið og til Ástralíu var komið
fór ég að hitta bakpokaferðalanga
sem höfðu verið á austurströndinni,
farið á köfunamámskeið og kafað
niður að rifinu. Þetta var ósköp
venjulegt fólk á aldrinum 19-35 ára
og eftir að hafa endurtekið heyrt að
þetta væri eitthvað sem maður
mætti alls ekki missa af var ekki
hægt annað en að slást í hópinn.
Fyrir þá sem ætla að fara niður á
kóralrifið er borgin Cairns í norð-
austurhlutanum einn vinsælasti
áfangastaðurinn. Þai' eru fjölmörg
fyrirtæki sem bjóða köfunai'nám-
skeið sem veita alþjóðleg réttindi.
Samkeppnin er mikil en þjónusta og
verðlag mjög svipuð. FyiT en varði
var ég komin þangað og búin að
skrá mig í fimm daga köfunarnám-
skeið og ferð út á rifið.
Námskeið
í sundlaug og stofu
Þar sem ferðaþjónusta er vel
skipulögð í Caims þurfti ég ekki
einu sinni að hafa fyrir því að finna
skólann. Allir þátttakendurnir vom
sóttir á gistiheimilin og fyrst var
farið með okkur í læknisskoðun.
Læknarnir höfðu aðallega áhuga á
innra eyra og lungum, sem reyndust
í lagi. Éftir inntökupróf sem fólst í
því að synda 200 metra og halda sér
á floti í 10 mínútur gátum við hafið
lærdóminn.
Fyrstu tvo dagana voram við í
Cairns. Við hlýddum á fyrirlestra og
horfðum á myndbönd, lærðum allt
um tækin, hugsanlegar hættur við
köfun, lífið í undirdjúpunum o.s.frv.
Kennarinn taldi svo í okkur kjark
þess á milli, sagði okkur t.d. að fleiri
slösuðust á skíðum en við að kafa og
að fleiri létust í keilu en við köfun.
Helmingur tímans fór svo í æfing-
ar í sundlaug. Byrjað var í grunnu
lauginni og fyrsta æfingin var
óþægileg; að setjast á botninn og
anda í gegnum munnstykkið. Ég
hafði aldrei spáð í hversu eðlislægt
það er manni að anda umhugsunar-
laust í gegnum nefið. Við gerðum
síðan ýmsar kúnstir til að tryggja að
við vissum hvernig við ættum að
bregðast við ef eitthvað kæmi fyrir í
sjónum. Byrjunin var erfíðust, að
lyfta grímunni sem er yfir nefinu og
augunum.
Við það fylltist nefið af vatni og
maður gleymdi að anda með munn-
inum og fannst maður vera að
drukkna. Þá var bara að standa upp
þar til maður var hættur að hósta og
reyna svo aftur. Eftir að maður
komst yfir þessa hindran og fór að
treysta því að maður gæti andað í
vatninu reyndist eftirleikurinn auð-
veldari.
Hluti sundlaugarinnar var fjög-
urra metra djúpur svo við gætum
æft okkur í að synda um og bregð-
ast rétt við, t.d. ef við hættum ein-
hverra hluta vegna að fá loft. Þá
þurftum við að geta gefið merki til
félagans svo hann gæti lánað okkur
aukaslönguna sína á meðan hann
færi með okkur upp á yfirborðið.
Snorklað á kóralrifinu
Á þriðja degi var svo komið að al-
vöranni. Við sigldum í tvo tíma á
hraðbáti út að kóralrifinu mikla og
byrjuðum á að snorkla. Fórum í
blautbúning og fengum grímu yfir
nef og augu, sundfit og pípu (snork-
el) sem stóð upp úr vatninu. Þannig
gátum við synt og horft niður fyrir
okkur og andað um leið. Þar sem
vatnið drekkur litina í sig verður
umhverfið litlausara því neðar sem
maður fer. Þarna rétt undir yfir-
borðinu var því gott útsýni yfir
margbreytilegan kóralinn og fisk-
ana. Þetta var rétt eins og að vera
komin í fiskabúr. Kórallinn er eins
og neðanjarðarlandslag og út um
allt skjótast svo íbúarnir, fiskar í öll-
um regnbogans litum; bláir, gulir,
appelsínugulir, fjólubláir, röndóttir
og af ýmsum stærðum og gerðum.
Stakir og í torfum. Við rákumst
einnig á stóra og þunglamalega
sjávarskjaldböku sem var á leiðinni
upp að anda.
Áð þessu búnu sigldum við í ann-
an klukkutíma um borð í skip í eigu
köfunarfyrirtækisins. Þetta skip
liggur við kóralrifið og siglir á milli
rifja eftir því hvar best er að kafa
hverju sinni.
Fyrsta köfunin í söltum sjó
Eftir hádegi var komið að fyrstu
sjóköfuninni. Tilhugsunin um að
fara 12 metra undir yfirborð sjávar
var ekkert þægileg. Besta ráðið var
að hugsa: „Fyrst allir hinir geta
þetta hlýt ég að geta þetta líka.“
Kennarinn gerði góðlátlegt grín að
því hvað hópurinn væri stressaður
og sagði að það væri ekkert að ótt-
ast, hann hefði unnið við þetta í þrjú
ár og það hefði aldrei neitt komið
fyrir neinn af nemendunum hans.
Éyrir mig sem hef aldrei verið mikil
sundmanneskja var ágætt að heyra
þetta. Af hverju ætti einmitt ég að
verða fyrsta manneskjan sem eitt-
hvað kæmi fyrir?
Við fikruðum okkur efth' kaðli
niður á botn. Það þurfti að gæta að
því að jafna þrýstinginn út í eyran,
hleypa úr flotjakkanum, anda reglu-
lega og fylgjast með félaganum og
allt gekk þetta vel. Þegar niður kom
settumst við á botninn og endur-
tókum æfingamai' sem við höfðum
lært í sundlauginni. Það var ein-
kennilegt en um leið og ég var kom-
in á botninn og sat þar og andaði
eins og ekkert væri eðlilegra hvarf
mér allui' ótti. Það er engu líkt að
geta synt um undirdjúpin eins og
fiskur og ég skil það vel núna af
hverju höfrangar era alltaf bros-
andi.
Hönd í hönd um undirdjúpin
Við köfuðum fimm sinnum með
kennaranum og gerðum ýmsar æf-
ingar sem um leið vora próf. Eftir
það voram við útskrifuð og fengum
skírteinið. Köfunin varð skemmti-
legri í hvert skipti. Þegar námskeið-
inu lauk gat maður farið á eigin
hraða og stoppað eins og mann lysti
að skoða fisk og kóral. Því minni
tími sem fór í að passa sig að anda
rétt, sökkva ekki á botninn, fljóta
ekki upp eða hafa áhyggjur af félag-
anum, þeim mun meira gat maður
horft í kringum sig og notið um-
hverfisins.
Samkvæmt lögum urðum við allt-
Marta gengur úr skugga um að öll tæki séu í lagi áður en stokkið er í sjó-
inn.
Margrét Þóra Einarsdóttir og Páll Þórðarson í borðsal skipsins, hvíldinni
fegin eftir strangan dag.
Margrét Einarsdóttir og Páll Þórðarson gefa merki um að allt sé í lagi,
áður en haldið er niður.
Ljósmyndir/Marta og Margrét Þóra Einarsdætur r
Magga í hópi kafara á leið niður á hafsbotn.
af að kafa í pöram. Þannig var ein-
hver sem gat komið til aðstoðar
kæmi eitthvað fyrir. Magga systir
var minn félagi og við höfðum það
fyrir sið að leiðast um undirdjúpin.
Þannig gátum við gefið merki ef við
sáum eitthvað markvert og tryggt
að hjálp væri nærri ef eitthvað
kæmi fyrir loftbirgðimar.
Árásargjamir
og athyglissjúkir fiskar
I undirdjúpunum var margt að
sjá og ýmislegt að varast. Það má
alls ekki snerta kóralinn. I fyrsta
lagi skemmir maður hann með því
að rekast utan í hann og í öðra lagi
getur hann brennt mann. Þarna
finnast líka eitrað kvikindi eins og
sporðdrekafiskur (scorpion fish) og
steinfískur (stone fish), sem liggur á
botninum og lítur út eins og steinn.
Á þeim tíma sem við voram þarna
var líka klaktími fisktegundar sem
kölluð var gikkfiskur (trigger fish).
Okkur var sagt að hann væri mjög
árásargjarn ef maður kæmi nálægt
hreiðrinu og við áttum að snúa við
hið snarasta sæjum við hann. í köf-
un númer tvö stoppaði kennarinn
skyndilega og gaf okkur sérstakt
merki með höndunum sem táknaði
„hætta, gikkfiskur"! Við gátum ekki
betur séð en að alvara væri á ferð
þegar hann dró hníf úr slíðri utan á
búningnum og bjóst til varnar. Ad-
renalínflæðið dugði okkur í aukna
orku næstu metrana og við sluppum
með skrekkinn. I annað skipti sáum
við hákarl. Þetta var lítil tegund
sem býr við rifið og er vita meinlaus.
Hann var fljótur að forða sér þegar
hann sá okkur. Þarna vora líka risa-
stórar sjávarskjaldbökur. Svo var
það fiskur sem kennarinn kallaði
Willyfisk, ákaflega Ijótur, grænn,
stór og með athyglissýki. Hann var
vanur ferðamönnunum og kom
gjarnan til þeirra að láta klappa sér.
Eins gott að kennarinn sagði okkur
frá þessu, því Möggu dauðbrá einn
daginn þegar hún leit við og horfði
beint í smettið á flykkinu. Sérstak-
lega þar sem allt virðist bæði stærra
og nær manni neðansjávar.
Niður á 26 metra dýpi
Það fór auðvitað ekki hjá því að
maður lenti í ævintýram. Boðið var
upp á ýmsar ferðir þar sem svo-
kallaðir köfunarmeistarar fóra með.
Eftir að við systur voram útskrifað-
ar ákváðum við að fara í eina slíka,
fyrstu köfun dagsins. Farið var á
gúmmíbáti dálítið frá skipinu. Við
létum okkur falla aftur á bak í sjó-
inn eins og í bíómyndunum og svo
átti okkur að reka með straumnum
til baka. Þetta hljómaði vel þó okkur
litist ekki sem best á fararstjórann.
Okkur hafði sýnst hann hafa meiri
áhuga á að leika svalan gæja en að
sinna farþegunum. Þegar niður kom
synti hann kröftuglega af stað þvert
á strauminn og við máttum hafa
okkur allar við að halda í við hann.
Því dýpra sem maður fer þeim mun
þjappaðra verður loftið og ekki auð-
velt að anda ef maður er móður.
Mér var hætt að lítast á blikuna en
vildi ekki yfirgefa hópinn og fara
upp enda ekki viss um hvar skipið
var. Það kom að því að gaurinn
stoppaði til að sýna okkur einhveija
lífvera utan á kóralnum. Þá var
hann kominn með okkur niður á 26
metra dýpi en með okkar réttindi
máttum við ekki fara dýpra en 18
metra. Hann fór síðan með okkur á
,rninna dýpi og í gegnum sjávarhelli.
í þessari köfun var besta skyggni
sem við fengum, einir 30 metrar.
Skelfingu lostin undir skipinu
Ekki var þó allt búið enn. Þegar
maður kafar er mjög mikilvægt að
fylgjast með súrefnisbirgðunum.
Við áttum að gefa fararstjóranum
merki þegar kúturinn var hálftóm-
ur. Þegar fjórðungur var eftir átti
maður að fara tafarlaust upp á yfir-
borðið til að tryggja að maður yrði
ekki súrefnislaus. Það kom að því að
minn var orðinn hálfur en hinn
sjálfmiðaði leiðsögumaður var ekk- -
ert að hafa fyrir því að líta aftur og
fylgjast með hópnum. Ég náði ekki
að gefa honum merkið fyrr en farið
var að nálgast fjórðungstank. Þá
fórum við smám saman upp á 5
metra dýpi og héldum þar áfram
áleiðis að skipinu. Þegar við komum
undir skipið benti hann okkur á að
fara að öryggisstoppinu og bíða í 3
mínútur. Þetta er til að varna því að
maður fái köfunarveiki. Það var
þarna sem ég lenti í kröggum. Ekki
var eftir nema fjórðungur af lofti í
kútnum mínum og ég því mun létt-
ari en þegar ég fór niður. Ég byrjaði
því að fljóta upp á yfirborðið og sá
kjölinn á skipinu nálgast óðfluga.
Það var sama hvað ég barðist við að
sökkva og koma mér undir fleyið
niður á öryggisstoppið, alltaf færðist
kjölurinn nær. Ekki bætti úr skák
að ég heyrði vélarhljóð og í sjó heyr-
ir maður ekki hvaðan hljóðið kemur.
Þetta hljómaði alveg eins og ég væri
á leiðinni beint á skrúfu. Ég hafði
áhyggjur af því að skemma súrefnis-
kútinn ef hann rækist í bátinn, sneri
mér við og vissi ekki fyrr en ég lá
þarna spriklandi og faðmaði slímug-
an kjölinn. Magga, hinn frækni að-
stoðarmaður, hafði fylgt mér upp og
reyndi óspart að toga mig niður en í .
staðinn togaði ég hana auðvitað upp
undir bátinn. Hún fór niður að ná í
leiðsögumanninn en hann hafði þá
látið sig hverfa. Svo þarna barðist
ég um alein og fannst ég föst undir
bátnum, að verða loftlaus og skelfi-
legur dauðdagi í nánd. Fyrir utan að
eitthvað gæti komið fyrir systur
mína sem nú var einhvers staðar ein
og yfirgefin að fylgjast með mér og
reyna að ná í hjálp. Sem betur fer
var búið að innræta okkur að flest
slys yrðu vegna rangra viðbragða og
mætti koma í veg fyrir með því að
slappa aðeins af og hugsa. Um leið
og ég gerði það sá ég auðvitað að ég
komst auðveldlega upp á yfirborðið
öfugu megin við bátinn með þvi að t
sleppa öryggisstoppinu. Það gerði
ekkert til þar sem við voram búin að
synda á 5 metra dýpi í töluverðan
tíma. Þannig var öll hættan í raun
bara ímyndun í mér en mikið óskap-
lega var ég uppgefin þegar ég kom
upp úr.
Allir í köfun!
Af því sem ég sá og upplifði á sex
vikum í Ástralíu stendur þetta köf-
unarnámskeið og ferð á kóralOOrifið
upp úr. Ég er hrædd um að við syst-
ur séum komnar með köfunarbakt-
eríuna. Að minnsta kosti eram við ^
búnar að afla okkur vitneskju um
góða köfunarstaði í næstu löndum
sem við ætlum að heimsækja. Ég
mæli með að þeir sem era þama á
ferð skelli sér og prófi. Köfun er fyr-
ir alla með góða heilsu, lágmarks
sundfæmi, sæmilegar taugar og
svolitla ævintýraþrá.