Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
41
Kristjánsson, þegar hann þurfti
að gera aðgerðir heima á bæjun-
um í sveitinni. Af þessu má ráða
að Lilju hefur notast vel af nám-
inu ytra. Ég minnist þess, þegar
Lilja var á vefnaðarnámskeiði
norður á Akureyri, þá var hún
hvað eftir annað kölluð heim í
sveitina sína til að sinna sjúku
fólki og hún brá skjótt við.
Stærsta fórnin og það sem mestu
máli skipti síðar fyrir líf Lilju var
þegar hún árið 1917 tók lítinn
dreng frá deyjandi móður til fóst-
urs og uppeldis, Friðjón Hjör-
leifsson bónda að Gilsbakka í
Akrahreppi og unnustu hans Frið-
riku Sveinsdóttur. Annaðist hún
uppeldi litla drengsins af stakri
alúð eins og bezta móðir. Var
ávallt mikið ástríki með þeim.
Lilja lét sig varða margt fleira
en heimilisstörf og hjúkrun. Hún
lærði garðyrkju í Gróðrastöðinni
á Akureyri vorið 1912 og stundaði
garðyrkju á hverju vori eftir það.
Garðurinn hennar á Víðivöllum
varð landskunnur, en til hans var
stofnað 1914. En Lilja kom víðar
við, tók unglinga á vorin og leið-
beindi í garðyrkju, fór um sveit-
irnar og hvatti fólk til garðrækt-
ar. í tvö sumur 1928—1929 leið-
beindi hún í garðyrkju um allan
Skagafjörð eftir ósk garðyrkju-
nefndar frá Landsfundi kvenna
1926. Fræ sendi hún í allar áttir og
leiðbeiningar um sáningu og með-
ferð ungjurta. Konurnar í sveit-
inni blessuðu fræið hennar Lilju,
það virtist hvarvetna gefa góðan
ávöxt. Og Lilja gerði það ekki
endasleppt. í mörg haust fór Lilja
um sveitir Skagafjarðar, hélt
námskeið þar sem hún kenndi
húsfreyjum að matreiða grænmet-
ið frá sumrinu og búa það undir
geymslu yfir veturinn.
Þá má geta þess að árið 1930
fékk sýslunefnd Skagafjarðar-
sýslu Lilju til að standa fyrir
risnu í Skagfirðingabúð á Al-
þingishátíðinni á Þingvöllum.
Tókst Lilju það starf frábærlega
vel. Sagt var að Skagfirðingabúð
hefði borið af öllum öðrum búðum
á hátíðinni. Tjaldaði Lilja búðina
að innan með fögru áklæði og refl-
um svo undrum sætti. Sögur fóru
af að jafnan hafi verið fjölmenni í
Skagfirðingabúð þessa eftirminni-
legu hátíðisdaga, mikið kveðið og
sungið og vel veitt. Stjórnaði Lilja
Steinunn
dóttir —
Fædd 16. júlí 1886
Dáin 19. febrúar 1984
Sunnudaginn 19. febrúar síð-
astliðinn lést Steinunn Stefáns-
dóttir eftir skamma legu. Ekki
kom andlát hennar beinlínis á
óvart, þar sem hún var öldruð og
hafði nýlega orðið fyrir áföllum á
heilsu. Þó hafði hún sýnt slíkt
þrek, kjark og dugnað í lífi sínu
hér á jörðinni, að tilhugsunin um
að slíku geti lokið, virðist fjar-
stæða.
Steinunn Stefánsdóttir fæddist
á Skáldalæk í Svarfaðardal 16. júlí
1886. Foreldrar hennar voru Stef-
án Jónsson og Sigríður Jónsdóttir,
vinnuhjú þar og síðan á fleiri bæj-
um þar um slóðir. Þau eignuðust
tvær dætur til viðbótar, Petrínu,
sem lengi bjó í Glerárþorpi, en er
nú nýlega flutt til Reykjavíkur, og
Mariu Stefaniu, sem er látin fyrir
allmörgum árum. Þær systur
misstu föður sinn ungar og fóru
eldri systurnar snemma að heim-
an til að vinna fyrir sér. Flest
unglingsár sin var Steinunn hjá
frændfólki sínu í Efraási, Hjalta-
dal, en tuttugu og þriggja ára
gömul réðst hún sem vinnukona
til foreldra minna að Viðvik i Við-
víkursveit. I Skagafirði kynntist
hún Jóni Jónssyni, sem hún giftist
17. maí 1914. Hann var sonur Jóns
Jónssonar og Guðrúnar Stefáns-
dóttur, Hringveri, Viðvíkursveit.
Næstu ár voru þau Jón og Stein-
unn m.a. í húsmennsku í Viðvík,
en fengu jörðina Enni í Viðvík-
ursveit til ábúðar 1917 og bjuggu
öilu innan búðar með miklum
skörungsskap svo Iandfleygt varð.
Sem fyrr sagði giftist Gísli árið
1935 og sem að líkum lætur hætti
þá Lilja að standa fyrir búi á Víði-
völlum. En ekki var til setu boðið.
Nú snerist hugur hennar um
framtíðarheimili þeirra Friðjóns.
Hún hafði ákveðið að reisa það í
fögrum hvammi austan við veg-
inn, rétt fyrir ofan Víðivallabæ-
inn, og bærinn þeirra átti að heita
Ásgarður. Róm var ekki byggð á
einum degi að sagt var, og að reisa
bæinn að Ásgarði tók líka sinn
tíma og það þurfti að afla fjár.
Lilja tók sig upp haustið 1935 og
réð sig til starfa að Núpsskóla í
Dýrafirði og þar settist Friðjón á
skólabekk. A Núpi dvaldi hún í tvo
vetur og Friðjón naut þar skóla-
vistar. Næstu tvö árin eru þau á
Hvanneyri í Borgarfirði, Friðjón
við nám en Lija við matreiðslu-
störf. Að vorinu vinnur hún svo að
garðyrkju við skólann. Veturinn
1942—43 var hún ráðskona hjá
mér á Þingeyrum. Þann vetur var
ég ráðin forstöðukona við Hús-
mæðraskóla Reykjavíkur á Sól-
vallagötu 12, sem þá var að kom-
ast á laggirnar. Leysti hún heimil-
isstörfin á Þingeyrum með mestu
prýði, eins og öll önnur störf, er
hún tók að sér. Næstu ár var unnið
af kappi hvar sem færi gafst, t.d.
kenndi Lilja matreiðslu í þrjú ár
við skólann á Löngumýri. Vefnað
kenndi hún við Kvennaskólann á
Blönduósi, og svo mætti lengi
telja. Og svo rann upp hin stóra
stund að hafizt var handa við
byggingu í Ásgarði þ. 20. júlí 1947.
Hafði Lilja gert teikningar að
skipulagi og húsum er áttu að rísa
í hvamminum hennar og það var
enginn kotungsbragur á býlinu
því. Unnið var heima að sumrinu
en lagt af stað f atvinnuleit þegar
haustaði að, því það kostaði mikið
að byggja stóran og fallegan bæ.
Það sætir undrum, þá hugsað er
til þess, hve miklu þessi mæðgin
áorkuðu. Einhver hefði gefizt upp,
en Lilja hélt gleði sinni og hug-
sjónin um Ásgarð gaf henni þrek.
Sumarið 1955 var svo langt komið
byggingum f Ásgarði að þau
mæðginin gátu verið þar yfir
sumarið. Það vor fengu þau raf-
magn í bæinn og litlu síðar vatn.
Enginn, nema sá sem hefur reynt
það, getur ímyndað sér þá erfið-
leika sem geta fylgt því að hafa
ekki vatn. En trú Lilju var sterk
og hún tók öllu með þolinmæði og
var þakklát fyrir hvað lítið sem
bætti hag þeirra Friðjóns.
Sumarið 1955 taka þau mæðgin
börn til sumardvalar í Ásgarði.
Fyrsta sumarið voru tveir litlir
vinnumenn. Þeir fengu viss
skylduverk og fundu strax að þeir
tilheyrðu heimilinu. Þeir voru
ekki bara kaupstaðarbörn, sem
komið var í sveit, heldur urðu
brátt vitandi um gildi sitt. Lilja
var stjórnsöm og hafði lag á að
skipuleggja tímann. Drengirnir
hennar höfðu ákveðinn vinnutíma
en þeir áttu einnig sínar ákveðnu
frístundir til leikja og reglu-
bundna hvíld. Um haustið gáfu
þau Friðjón litlu vinnumönnunum
sitt lambið hvorum. Það var gefið
stórt af litlum efnum. Eftir þetta
fyrsta sumar má segja að örlög
litlu drengjanna væru ráðin. Þeir
hlökkuðu aftur til vorsins því þeir
vildu hvergi annars staðar vera að
sumri en í Ásgarði hjá Lilju og
Friðjóni og þangað var ferðinni
heitið næstu sumrin. Börnunum í
Ásgarði fjölgaði eftir því sem árin
liðu og öll voru þau á launum ef
svo má segja. Eftir því sem ég veit
bezt voru börnin hennar Lilju
sama sinnis. Þeim þótti vænt um
hana og virtu hennar miklu
mannkosti. Lilja sýndi mikla
hugkvæmni í uppeldinu. Hún tók
þátt i leik barnanna og starfi. Af
tilviljun rakst ég á miða sem Lilja
skrifaði einhverju sinni. Er það
einskonar ávarp til íslenzkra
barna en Lilja bar æskuna mjög
fyrir brjósti. Lilja varpar þeirri
spurningu til barnanna sem hún
talaði til: „Finnst ykkur ekki það
muni vera meira gaman að eiga
inni en skulda í kaupstaðnum? Eg
ætla að segja ykkur það börnin
mín, að hver sem eyðir meiru en
hann vinnur fyrir hlýtur að verða
skuldugur. Vinni hann aftur á
móti fyrir meiru en hann eyðir á
hann inni. Það er ekki nóg þó
menn fái mikla peninga fyrir
vinnu sína, að þeir geti borgað
með þeim allt sem þeir þurfa, þeir
verða að hafa unnið fyrir þeim
peningum, annars skulda þeir. Það
er leiðinlegt og rangt að taka mik-
il laun fyrir litla og lélega vinnu
en gaman að gera mikið og vel
Stefáns-
Minning
þar til ársins 1923 er Jón lést af
slysförum.
Þau eignuðust þrjú börn: Stef-
án, bílstjóra á Selfossi, sem er
kvæntur Sigrúnu Ólafsdóttur;
Guðjón, fyrrum vinnuvélastjóra,
nú starfsmaður Pósts og síma í
Reykjavík, og Sigurjónu, skrif-
stofumann í Reykjavík.
Eftir fráfall Jóns sýndi Stein-
unn ótrúlegt þrek, þar sem hún
neitaði alfarið að láta börnin frá
sér. Vann hún fyrir sér og þeim í
húsmennsku á bæjum í Skagafirði
um nokkurra ára skeið og lagði
ávallt sérstaka áherslu á að þiggja
enga hjálp og greiða alla sína
skatta og skyldur. Að því kom að
hún gat sest að í Enni aftur og bjó
þar með börnum sinum uns hún
brá búi og fluttist til Reykjavíkur
ásamt Sigurjónu, dóttur sinni, ár-
ið 1944. Þar hafa þær búið saman
síðan, nú síðast I Stigahlíð 26. Var
umhyggja Jónu fyrir móður sinni
slík, að seint yrði fullþakkað. Hjá
þeim mæðgum ólst upp sonur
Jónu, Haukur Eggertsson, raf-
magnsverkfræðingur, sem starfar
við Borgarspítalann.
Ég þekkti Steinunni eins lengi
og ég man, og er fyrsta bernsku-
minning mín frá giftingu hennar
og Jóns í Norðurstofunni í Viðvík.
Reyndi ég að ýta Jóni í burtu, því
að Steinunni vildi ég eiga ein. Alla
tíð var hún mér eins og önnur
móðir. Trygglyndi hennar var
mikið og sýndi hún mér og fjöl-
skyldu minni alltaf einstaka rækt-
arsemi og litu börnin á hana sem
eina af ömmum sinum. Meðal
barnabarna minna var hún svo
orðin að langömmu.
Steinunn var sívinnandi og ekki
nóg með það, heldur var hand-
bragð hennar slíkt að af bar. Hún
var fjörug og skemmtileg og fylgd-
ist vel með öllu því sem var að
gerast í heiminum, enda fékk hún
notið góðrar heilsu og góðs minnis
bæði á gamalt og nýtt allt til síð-
asta dags. Já, fjarstæða er, að
slíku lífi geti lokið.
Blessuð sé minning hennar.
Sigrún Guðbrandsdóttir og börn.
hvað sem launum líður. Þið hafið
öll notið svo mikilla gæða og gleði
og fyrir það eruð þið í skuld og
hana eigið þið að borga hvenær
sem þið fáið tækifæri til þess. Það
er í rauninni sama hverjum þið
borgið þá skuld, aðeins að þið látið
eins mikið gott af ykkur leiða og
helzt meira en þið hafið notið
sjálf. Ef allir gera það verður lífið
svo yndislegt og mæðurnar og
börnin glaðari með hverju ári sem
líður.“
Meðan Lilju entist aldur til hélt
hún upp á afmæli Ásgarðs þ. 20.
júlí. Var þá öllum börnum í sveit-
inni ásamt foreldrum þeirra boðið
til stórveizlu í Ásgarði. Að
skemmtun lokinni afhenti Lilja
hverju barni fallegan blómvönd,
sem börnin fluttu heim með sér.
Hugðist Lilja með því móti glæða
fegurðarsmekk barnanna fyrir
blómarækt en blómarækt taldi
Lilja mannbætandi. Ekki lét Lilja
sér nægja að skemmta börnunum
bara á sumrin. Að vetrinum stofn-
aði hún til ieiksýninga og stundum
hélt hún álfadans, sveitungunum
til yndis og ánægju. Gömul vin-
kona hennar lét eitt sinn svo um
mælt að „Lilju var sýnt um að
skemmta og fræða, mér fannst ég
auðgast í hvert sinn er ég hitti
hana“.
Þótt gata Lilju væri eigi ávallt
greið né rósum stráð þá tel ég að
Lilja hafi verið lánsöm kona. Hún
sáði alla ævi því góða sæði og það
brást furðu sjaldan að fræið henn-
ar félli í góða jörð, og því færði
það góða uppskeru. Aldrei hef ég
heyrt Lilju hallmælt. Alls staðar
kom hún fram til góðs, sagði fólk-
ið. Meira lán er vart hægt að
hugsa sér en að vera öðrum til
láns. Færi margt betur ef við ætt-
um margar konur Lilju líkar.
Fyrir 20 árum, þegar Lilja varð
áttræð, héldu konur í Akrahreppi
Lilju samsæti. Var fjöldi fólks þar
saman kominn. Fluttar voru ræð-
ur henni til heiðurs og mikið sung-
ið. Áður en samsætinu lauk flutti
Lilja kvæði eftir sig því hún var
vel hagmælt. Kvæðið var 100 vís-
ur, sem fólu í sér stutt ágrip af
ævisögu hennar. Fyrsta vísan
hljóðar svo:
, Hugur geymir helgar myndir,
héldust þær um áraraðir,
góðhjörtuð og glaðlynd móðir,
gætinn bezt, og spakur faðir.
Veittu börnum veganesti
af völdu og hollu andans fóðri
og af hug og hjarta öllu
hlúðu að lífs og sálargróðri.
Lilja Sigurðardóttir andaðist
24. mars 1970. Gaman væri ef
Skagfirðingar og annað áhugafólk
um skógrækt minntist Lilju á
þessum tímamótum með því að
styðja hugsjón Lilju og fegra
sveitina sem þakklætisvott fyrir
mannbætandi störf hennar og fag-
urt fordæmi.
Hulda Á. Stefánsdóttir
t
Maðurinn minn,
OLGEIR VILHJÁLMSSON,
fyrrverandi bifreiðaeftirlitsmaður,
Meöalholti 13,
verður jarösunginn frá Dómkirkjunni þriöjudaginn 28. febrúar kl.
15.00.
Eulalia Steinunn Guðbrandsdóttír.
1 Hjartans þakkir færum viö öllum |r jeim sem auösýndu okkur samúö
og innilega vináttu viö fráfall eiginmanns míns, fööur okkar, sonar
og tengdasonar.
GRÉTARS ÞÓRS KARLSSONAR,
loftskeytamanns,
Glæsibæ 15.
Guö veri með ykkur öllum.
Sigrún J. Haraldsdóttir, Elín Klara Grétarsdóttir,
Haraldur Þór Grétarsson, Arndís Hreiðarsdóttir,
Elín K. Valdimarsdóttir, Karl Bender,
Helga Jakobsdóttir, Haraldur Einarsson.
t
Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og hlýhug viö andlát og
jaröarför eiginmanns míns, fööur okkar, fósturfööur, tengdafööur,
afa og langafa,
JÖRUNDARJÓNSSONAR,
vélstjóra,
Ljósheimum 22.
Guðlaug Gísladóttir,
Torfi Jörundsson, Hildigunnur Sigvaldadóttir,
Þorgerður Jörundsdóttir, Guðbjartur Sturluson,
Þorfinna Stefánsdóttir, Ólafur Viglundsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Lokað
veröur mánudaginn 27. febrúar nk. vegna jaröarfarar
GESTS ÞÓRÐARSONAR.
Sápuhúsiö hf.,
Laugavegi 17.
Lokað
RANNSÓKNASTOFNUN LANDBÚNAÐARINS veröur
lokuö, vegna jarðarfarar, mánudaginn 27. febrúar,
frá kl. 12.00.
Rannsóknastofnun landbúnaöarins.