Morgunblaðið - 15.12.1977, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. DESEMBER 1977
Steinþór Gestsson:
,,Engin rök fyrir einstæðri
ráð abreytni minnihlutans ’ ’
Upplýsingar skortir vegna
breyttra f járlagaforsendna
— segir stjórnarandstaðan
Steinþór Gestsson, formaöur fjárveitinKanefndar Alþingis, mælti
fyrir hreytinfíartillösum meirihluta fjárveitinsanefndar við fjárlaga-
frumvarp ársins 1978 í Sameinuðu þingi í fyrradas, og Matthías A.
Mathiesen fjármálaráðherra fyrir lánsfjáráætlun sama árs og fyrir-
huKuðum útKjaldaniðurskurði og tekjuöflunarleiðum. t svarræðu for-
manns fjárveitinganefndar kom m.a. fram, að honum hefðu engar
fyrirspurnir borizt, hvorki munnlega né skriflegar varðandi fjárlaga-
gerðina, sem synjað hafi verið um svör við. Engin rök hafi verið fyrir
þeirri einstæðu ráðabre.vtni minnihluta fjárveitinganefndar. að skiia
ekki nefndaráliti við 2ra umr. fjárlaga. Hér á eftir verður lauslega
rakinn efnisþráður gagnrýni talsmanna stjórnarandstöðu í umræð-
unni og svar formanns fjárveitinganefndargmanna, auk þeirra sem
hér verður getið, tók þótt í umræðunni, sem stóð til kl. hálf þrjú í
fyrrinótt, en ekki er rúm til að rekja mál þeirra að sinni.
Umræöan hrein
sýndarmennska
Geir Gunnarsson (Abl) sagði
m.a., efnislega: Lengi getur vont
versnað varðandi fjárlagaaf-
greiðslu. Minni hluti fjárveitinga-
nefndar fékk engar upplýsingar
fyrir aðra umræðu fjárlaganna
um það, hvern veg ríkisstjórnin
hyggst afgreiða fjárlögin endan-
lega. Látum það vera. En það
fengust heldur engar upplýsingar
um, hvern veg áætla megi áhrif
breyttra forsenda á einstaka út-
gjaldaþætti í rekstri ríkissjóðs.
Sagt er að víu í fjölmiðlum að
fjárveitinganefnd hafi verið að
fjalla um, hvernig brúað verði bil
milli fyrirhugaðra gjalda og tekna
ríkissjóðs. Þetta eru ný tiðindi
fyrir mig. Þessi veigamikli þáttur
fjárlagagerðar hefur ekki verið
ræddur í fjárveitinganefnd sem
slíkur.
Við sem skipum minni hluta
fjárveitinganefndar erum á einu
máli um, að gefa ekki út nefndar-
álit, svo sem venja hefur verið
fyrir aðra umræðu, sökum upplýs-
ingaskorts um veigamikla þætti í
fjárlagaforsendum. Til sliks
nefndarálits var enginn grund-
völlur og sama gildir raunar um
umfjöllun málsins nú. Þessi um-
ræða er hrein sýndarmennska,
,sett á svið til að fullnægja forms-
atriðum um þrjár umræður fjár-
lagafrumvarps. Ég tek skýrt fram
að í þessu efni er ekki að sakast
við formann fjárveitinganefndar
né aðra fjárveitinganefndar-
menn. Samvinna við þá hefur
verið góð og þakkarverð. Sérstak-
lega þakka ég Steinþóri Gestssyni
fyrir lipurð og tillitssemi í þeim
málum, sem hann hafði aðstöðu
til að leysa. Það er ekki hans sök
að engin gögn hafa fengist frá
ráðvilltri ríkisstjórn eða svör við
fyrirspurnum, sem embættis-
mönnum ber að svara.
Ég hefi fyrir löngu beöið um
upplýsingar um, hverjar séu nýj-
ustu áætlanir um útgjöld al-
mannatrygginga, miðað við
breyttar forsendur frá gerð frum-
varpsins. Þær upplýsingar hafa
ekki fengist, þrátt fyrir það að
margsinnis hafi verið eftir leitað,
en hljóta hins vegar að vera eitt
af grundvallaratriðum við fjár-
lagagerðina. Þá hefur ríkisstjórn-
in dregið of lengi að koma fram
nieð nauðsynlegar upplýsingar
varðandi breyttar forsendur
launaliða frumvarpsins eða úr-
ræði sín í aðsteðjandi fjárlaga-
vanda. Þessi upplýsingaskortur
hefur valdið þvi, að ekki er um
annan kost að ræða fyrir minni-
hluta nefndarinnar en að skila
ekki nefndaráliti — sem er ein-
dæmi.
Síðan rakti Geir verðlagsvand-
ann i þjóðfélaginu, eins og hann
kemur honum fyrir sjónir. Taldi
hann verðlagshækkanir innan-
lands 5—6 sinnum meiri en verð-
breytingar innflutningsvöru.
Hann benti á erlenda skuldasöfn-
un, skuldasöfnun ríkissjóðs, nýja
skattheimtu, þ.á m. tvöföldun
sjúkratryggingagjalds, niður-
skurð í fjárveitingum til sam-
félagslegra aðgerða o.fl. Hér væru
dæmi þess vanda sem stjórnar-
stefnan hefði fætt af sér. Þá
ræddi Geir ýmsa fjárlagaliði, er
snerta staðbundin mál í kjördæmi
hans, einkum varðandi hafnarmál
og skólamál.
Geir lauk máli sínu svo: „Ég
ítreka mótmæli mín og okkar
minnihlutamanna í fjárveitinga-
nefnd gegn þeim vinnubrögðum,
sem hæstvirt rikisstjórn hefur
viðhaft við afgreiðslu fjárlaga,
sem óstjórnin i efnahagsmálum
hefur komið ríkissjóði í, en ætlast
til þess á sama tíma, að fjárlaga-
frumvarpið sé tekið til 2. um-
ræðu.“
Fjárveitinganefnd
hefur veriö
sniðgengin
Sighvatur Björgvinsson (A)
sagði m.a. að þingflokkur Alþýðu-
flokksins hefði einróma tekið
ákvörðun um að standa ekki að
nefndaráliti í fjárveitinganefnd,
vegna skorts á nauðsynlegum
upplýsingum. „Að vísu er þetta
ekki í fyrsta sinn, sem til 2. umr.
ér gengið án þess að vitað sé um
hugmyndir eða tillögur stjórn-
valda um meginatriði þeirra fjár-
lagagerðar. Slíkt hefur margoft
gerzt áður, þó ekki sé til fyrir-
myndar. Þetta er nánast frekar
orðin regla en undantekning.“
Hins vegar hefur það ekki gerzt
áður að fjárveitinganefnd sé
ókunnugt um umfang þess vands,
sem fólginn er í því að koma
fjárlögum saman. Fulltrúar ríkis-
valdsins hafa neitað fjárveitinga-
nefnd um stíkar upplýsingar þeg-
m AIÞinGI
Geir Gunnarsson
Karvel Pálmason.
ar nefndarmenn hafa óskað eftir
þeim.
S. Bj. gagnrýndi þá þróun, sem
hann taldi vera í störfum Al-
þingis. Þingmenn ættu að fjalla
um vandamál þjóðarinnar í um-
boði hennar. Þegar stjórnarmynd-
un væri lokið hverju sinni mætti
heita að verkefnum þingmanna
væri lokið. Þeir gegna síðan nán-
ast hlutverki handauppréttara —
meðan aðrir stjórna landinu í
þeirra nafni. Þegar svo er komið
að hæstvirt ríkisstjórn og embætt-
ismannavaldið virða ekki fjárveit-
inganefnd þess að fá nauðsynleg-
ar upplýsingar um eðli og umfang
viðfangsefna hennar, þá getur Al-
þingi sem stofnun ekki gegnt
hlutverki sinu lengur — eins og
til er ætlazt. Þegar síðasti fundur
nefndarinnar var haldinn sl. laug-
ardag hafði nefndinni ekki enn
borizt nein frásögn af því, hvert
umfang vandans væri, sem við
var að etja við fjárlagaafgreiðs)-
una, né hvaða hugmyndir ríkis-
stjórnin hefði um lausn hans. Það
hefði því litlu breytt, varðandi
fjárlagadæmið, þótt þingmenn
hefðu verið sendir heim að lok-
inni þingsetningu í haust og ekki
kvaddir til starfa við undirbúning
fjárlagagerðar fyrr en á miðviku-
dag, fimmtudag í síðustu viku.
Það er ekki fyrr en í nefndaráliti
meirihluta fjárveitinganefndar
sem fram kemur, svo mér sé
kunnugt, „að útgjaldahlið fjár-
laga hækki um fulla 17 milljarða
vegna kauphækkana 1. desember
o.s.frv.“
Það er ekki annað en hneyksli
þegar framkvæmdavaldið og
handhafar þess neita Alþingi og
nefndum þess um upplýsingar um
viðfangsefni, sem löggjafanum er
ætlað að leysa. S. Bj. ræddi síðan
starfshætti Alþingis almennt,
ríkisfjármál, stefnu ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálum og taldi að
tillaga 2ja þingmanna Sjálfst.fl.
um samdrátt i fjármálakerfi væri
hörð gagnrýni á stjórnarstefnuna.
Þá ræddi SBJ lánsfjáráætlun og
leitaði eftir, hvað þau stjórnar-
frumvörp væru á vegi stödd, er
fjalla ætti utti aðhald í ríkisfjár-
Sighvatur Björgvinsson.
Steinþór Gestsson.
málum, og boðuð væru í formála
lánsfjáráætlunar.
Sighvatur ræddi að lokum
breytingartill., sem hann er flut-
ingsmaður að, er snerta sérmál i
kjördæmi hans, einkum hafnar-
framkvæmdir.
Vinnubrögð
gagnrýnd
Karvel Pálmason (SFV) gagn-
rýndi harðlt^* vinnubrögð í sam-
bandi við fjárlög og lánsfjáráætl-
un. Það er beinlínis óvirðing við
Alþingi að halda þannig á málum,
eins og hér hefur verið gert, sagði
þingmaðurinn. Ríkisstjórnin ber
höfuðábyrgð á því, hvern veg
upplýsingum hefur verið haldið
fyrir þingmönnum. Og það er orð-
ið vafamál í mínum huga, hvort
við í raun og veru búum við þing-
ræði, eins og að málum öllum
hefur verið staðið á undanförnum
árum.
K. Pá. sagði gjaldaliði fjárlaga
þurfa að hækka um 17 milljarða
vegna breyttra fjárlagaforsendna.
Þessar breyttu forsendur leiða
einnig af sér 10 milljarða króna
tekjuaukningu. Hvernig á að brúa
þetta bil, sam þá er eftir. Um það
lesum við í blöðum — vegna vönt-
unar nauðsynlegra upplýsinga
eftir þinglegum leiðum. Ég er þvi
ekki his$a á því þó að minnihluta-
menn í fjárveitinganefnd hafi
tekið ákvörðun um að standa að
málum eins og þeir hafa gert.
K; Pá. vék og að hafnaáætlun,
sem lögð var fram í haust en
hefur ekki verið rædd. Með þeim
ónógu fjárveitingum, sem fjár-
lagafrumvarpið gerir ráð fyrir til
hafnargerðar, hafi hafnaáætlunin
verið gerð að ómerku plaggi, áður
en hún kemur til umræðu. Síðan
ræddi Karvel framkvæmdaþörf
fiskihafna almennt sem og ein-
stakra hafna í kjördæmi hans, þar
sem aðstæður væru ófullnægj-
andi. Einnig vék hann að nokkr-
um breytingartillögum við fjár-
lagafrumvarpið, sem hann hefur
flutt eða er meðflytjandi aö.
Engin rök fyrir ein-
stæðri ráóabreytni
Steinþór Gestsson (S) vék m.a.
að „þeim ástæðum, sem talsmenn
minnihluta fjárveitinganefndar
telja liggja til þess, að þeir koma
sér hjá því að skila nefndaráliti
við 2ra umræðu fjárlagafrum-
varps“.
Ég hefi átt sæti í fjárveitinga-
nefnd sfðan 1971. Ég minnist þess
ekki að nokkru sinni hafi legið
fyrir við 2. umræðu upplýsingar
frá stjórnvöldum um endanlegar
tölur á tekju- og gjaldahlið fjár-
laga. Ég vil minna á það að hinn
12. des 1973 fór fram 2. umræða
um fjárlög fyrir árið 1974. Þá
sagði Geir Gunnarsson sem for-
maður f járveitinganefndar:
„Ég held, að hverjum sem með
stjórn fer, verði ávallt mjög erfitt
að sjá við 2. umr„ hvernig mál
ráðast, svo að unnt sé að slá fastri
tekjuhlið fjárlaganna og flytja
við 2. umr. brtt. í samræmi við
það. Einkum á þetta við þau ár,
sem nýir kjarasamningar eru
gerðir.“
Þetta m.a. tel ég sýna það að
líkt sé staðið að verki nú og verið
hefur um langt árabil. Hins vegar
verð ég að mótmæla því að for-
maður fjárveitinganefndar hafi
neitað um umbeðnar upplýsingar
nú. Hvorki hefur skriflega né
munnlega verið farið fram á það
við mig að fá hagsýslustjóra til
þess að gefa upplýsingar um áhrif
launahækkana á gjaldahlið frum-
varpsins. Það hlýtur að vera mis-
minni hjá þeim, sem slíku halda
fram. Ég vísa þessum ummælum
algerlega á bug.
Þá hefur því verið látið því
Iiggja að margt væri óunnið við
þetta frumvarp við 2. umræðu.
Sagt að óeðlilegt væri að tala um
eðlilega afgreiðslu málsins fyrir
jólaleyfi. Mig langar enn — til
samanburðar — að vitna í orð
Geirs Gunnarssonar, þá form.
fjárveitinganefndar, 12. des.
1973, við 2. umræðu fjárlaga þá.
Ég tel að ekki sé alls ólíku saman
að jafna að þvi er varðar vinnu-
brögð og tímasetningu. Hann
sagði:
„Af ákvörðunum um fjárveit-
ingar, sem bíða 3. umr„ má nefna
útgjöld vegna launahækkana 1.
des. sl„ hækkanir, sem tilkynntar
hafa verið á lífeyrisbótum, og
væntanlegar breytingar dag-
gjalda sjúkrahúsa og þar með út-
gjalda sjúkratrygginga. Auk þess
má nefna ýmis önnur mál, sem
óafgreidd eru hjá n„ svo sem hús-
næðismál Tækniskólans, sem ég
vænti að fái jákvæða lausn við
endanlega afgreiðslu fjárlaga.
Einnig má nefna málefni Orku-
stofnunar, sem eru þjóðinni sér-
staklega mikilvæg nú vegna nýj-
ustu viðhorfa í orkumálum, eins
og ég áðan greindi. Þá má nefna
málefni Ríkisútvarpsins. sem ég
tel að afgreiða verði með öðrum
hætti en gert er í frv. Og sam-
þykkt heimildagreinar bíður 3.
umr. að venju.“
Niðurstaða min er sú að engin
rök hafi verið fyrir þeirri ein-
stæðu ráðabreytni hv. minnihluta
fjárveitinganefndar, að skila ekki
nefndaráliti. Þar er brotin hefð
og algerlega að ástæðulausu.
Að loknu svari formanns fjár-
veitinganefndar héldu umræður
áfram. Þingmenn mæltu fyrir ein-
stökum breytingartillögum og
tóku þátt í þeim skoðanaskiptum,
sem framangkeind frásögn gefur
lítillega innsýn i.