Morgunblaðið - 05.06.1948, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 5. júní 1948.

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavílc.
f'ramkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Rltstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrg®8r».,í,
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundssoa.
Auglýsingar: Árnl Garðar KristinssoE.,
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðslas
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innsnlaads.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura emtakið. 75 aura með Lwbáb
Atvinnulíf og skólar
UNDANFARIN ár hafa stór spor verið stigin í skóla- og
uppeldismálum okkar íslendinga. Skólum hefur verið fjölg-
að og þeim sköpuð ný og betri húsakynni. Æðsta menta-
stofnun þjóðarinnar hefur fengið glæsileg húsakynni og sú
fræðsla, sem hún getur veitt hefur orðið æ fjölþættari. Sett
hefur verið ný fræðslulöggjöf, sem miðar að því að sam-
ræma alt skólakerfi landsmanna. Samkvæmt henni hefur
skyldunám unglinga verið lengt til 15 ára aldurs þannig að
nú er hverjum einasta unglingi tryggt framhaldsnám að
bamaskólanámi loknu.
Það veldur sennilega ekki ágreiningi að í þessum efnum
hefur verið stefnt í rjetta átt. Takmarkið í skólamálunum
hefur verið að hver einasti borgari þjóðfjelagsins ætti í
æsku sinni kost á að njóta þeirrar mentunar, sem hann ósk-
aði og hæfileikar hans stæðu til. Um það getur menn heldur
ekki greint á að mentun er máttur og að hverju þjóðfjelagi
er að því augljós styrkur að sem flestir borgarar þess hafi
íengið tækifæri til þess að þroska hæfileika sína og afla
sjer í senn almennrar mentunar og sjerþekkingar á hinum
ýmsu atvinnusviðum.
Þessvegna hlýtur hið íslenska þjóðfjelag að græða, beint
og óbeint á hinum miklu framförum og breytingum til batn-
aðar í skólamálum þess.
En þótt mörg glæsileg skólahús hafi verið byggð undan-
farin ár brestur þó mikið á að ástandið í búsnæðismálum
islenskra mentastofnana sje orðið sæmilegt, hvað þá heldur
meira. Tugir ef ekki hundruð bamaskóla víðsvegar um land
búa við húsnæði, sem er vægast sagt hið ófullkomnasta.
Skilyrði til kennslu eru þar hin erfiðustu og eiga sinn þátt
í, hve þunglega gengur stundum að ráða vel færa kennara
i einstök skólahjeruð.
i Þrátt fyrir það, að fjárveitingavaldið veitir árlega mikið
fje t. d. til barnaskólabygginga ganga framkvæmdirnar í
þessum málum svo seint að mörgum finnst biðin eftir úr-
bótum lítt bærileg. Fer á þessu sviði sem ýmsum öðrúm að
bolmagn ríkissjóðs hrekkur ekki til þess að bæta upp í einu
yetfangi áratuga og alda kyrrstöðu og fátækt.
En það, sem að mestu skiptir fyrir framtíð þjóðarinnar
er að menningarlegt uppeldi æsku hennar sje miðað við
þarfir. hennar, ekki aðeins fyrir embættismenn og vísinda-
menn, heldur fólk, sem starfar í þágu atvinnulífsins á sjó
og landi.
Ýmislegt bendir til þess að vaxandi hneigð ríki til þess
meðal æsku landsins að miða nám sitt fyrst og fremst við
það, að helga sig störfum, utan atvinnulífs þjóðarinnar. Það
verður líka að viðurkenna að löggjafinn hefur lagt meirí
áherslu á að greiða götu þeirra, sem velja hið almenna nám
en hinna, sem stunda vilja sjernám í þágu atvinnulífs þjóð-
arinnar. Það er t. d. tiltölulega skammt siðan að íslensk sjó-
mannafræðsla fjekk viðunandi skilyrði og þegar hún fjekk
þau voru þau fyrst og fremst miðuð %við Reykjavík.
Iðnfræðslan hefur um land alt átt við mikla örðugleika
að stríða og bændaskólarnir hafa einhvernveginn verið
þannig úr garði gerðir að þeir hafa fram til síðustu ára
Jaðað altof fáa efnilega menn til náms þar.
Sannleikurinn er sá að í hinum mikla og að mörgu leyti
lofsverða áhuga manna fyrir aukinni fræðslu og mentun
þjóðarinnar hefur altof lítið gætt skilnings á nauðsyn þess
að ala upp fólk, sem vildi að skólagöngunni lokinni, taka
þátt í skapandi starfi. Takmark meginþorra unglinga með
skólagöngu hefur verið og er það að tryggja sjer að henni
lokinni hæg og vel launuð skrifstofustörf í einhverjum hinna
stærrí kaupstaða og losa sig við amstur feðra sinna, sem
stunduðu sjó eða bjuggu búum sínum í sveit.
En Islendingar hafa ekki af litlum efnum bygt ný skólahús
fyrir miljónir króna til þess að æska þeirra settist öll á skrif-
stofu og flýði skapandi starf. Á því hefur hún ekki efni, á því
befur pngin þjóð efni. Þess vegna verður á næstu árum að
leggja á það alt kapp að efla sjermentunina og greiða götu
þeirrá, sem hennar óska. Ungt fólk, sem vill njóta iðn-
fræðslu, búnaðarfræðslu eða komast á sjómannaskóla verð-
ur að fá til þess eins gott tækifæri og frekast er unt. Þess
hefur ekki verið eins vel gætt og skyldi undanfarin ár.
MORGVISBLAÐIÐ
Vá ar óbrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Geysir í Suðursveit.
AMERICAN Airlines- flug-
fjelagið bandaríska hefur ný-
lega gefið út bækling, sem í
eru upplýsingar um ýmis Ev-
rópulönd, ,,s'>ti eru í aðeins
nokkurra flugklukkustunda
fjarlægð“. Alls er getið fjórtán
landa og þar á meðal íslands.
Með greinarkorninu um Island
er snotur mynd af „Iceland’s
Gullfoss Falls“, ásamt lítilli
teikningu af la.ndinu og pilti og
stúíku, sem benda á Geysi —
austur í Suðursveit, að því er
best verður sjeð.
Vel sagt og rjett
sagt.
FLEST ER vel sagt og rjett
sagt í grein þessari. Ferða-
mönnum er bent á að skoða
forngripasafnið og safn ,-,Ain-
ars Johnssonar“. Þeim er sagt,
að engar járnbrautir sjeu á
íslandi, en að hægt sje að kom-
ast frá Revkjavík með bíl, skipi
eða flugvjel til næstum allra
staða á landinu. Meðal staða
þeirra, sem ferðafólkinu er
bent á að skoða, er Þingvell-
ir, Geysir og Gullfoss. Geysir,
segir ennfremur í greininni,
þeytir vatni og gufu upp í 150
feta hæð. Allir hverir verald-
ar eru nefndir eftir Tionum.
•
Fólk og lifnaðar-
hættir.
ATHYGLI væntanlegra „túr
ista“ er vakin á því, að ísland
sje að öllum líkindum eitt af
þeim löndum heimsins, sem er-
lendir vita hvaða minnst um.
En ísland ber aldur sinn vel.
Reykjavík er nýtísku borg,
mjög ámerísk yfirlitum. Og
svo er’ Golfstrauminum fyrir
að þakka, að ísland er ekki
eins kalt og nafnið bendir til.
Meðalhitinn í sjávarþorpunum
er álíka mikill og í Was-
hington.
— íslendingar (segir í grein-
inni) eru langt frá því að
vera „gamaldags“. Þeir reyna
að láta fara vel um sig og
kunna vel að meta gæði lífs-
ins Enska er mikið töluð. —
Stúlkurnar kjósa helst kjóla
og skartgripi frá New York
og París — en karlmennirnir
láta sjer ekki jafn annt um
útlit sitt. Brotin í buxunum
þeirra minna stundum á bún-
ing bandarískra unglingaskóla
stráka.
Hótelin og áfengið.
EINS OG STENDUR er
skortur á hótelplássi í Reykja-
vík. Það þarf að panta her-
bergi með margra vikna fyr-
irvara. Herbergisleiga er há —
um sjö dollarar á dag. Það
eru fá fyrsta flokks veitinga-
hús og engir næturklúbbar.
Matvæli eru skömmtuð. Afengi
er aðeins hægt að fá í aðal-
hótelinu — eða hjá áfengis-
einkasölunni við ..sjerstök
tækifæri". Undir heitið „sjer-
stakt tækifæri" fellur hvert það
boð eða fundur, þar sem meir
en sex menn eru samankomn-
ir. ..Allir geta ímyndað sjer
afleiðingarnar," segir að lok-
um í greininni, um ísland sem
f erðamannal and.
•
Skilaboð.
UMSJÓNARMAÐUR póst-
hússins skrifar Daglega lífinu
í tilefni af brjefi því, sem hjer
var þirt fyrir skömmu síðan
um ræstingu hússins. Brjef
hans er á þessa leið:
„Þakka tilboð um rúm í
dálki yðar til þess að svara
manni, sem er ,,reiður“ og vill
láta ræsta pósthúsið. (Hver
mundi ekki vilja það?) —
Gerið svo vel að skila til hans,
að pósthúsið sje ræstað dag-
lega, auk árlegrar aðalræst-
ingar. Sú ræsting hafi því mið-
ur dregist fremur venju, m.a.
vegna viðgerðar á lyftu húss-
ins, sem staðið hefur yfir í
marga mánuði, en er nú loks
að verða lokið. Jafnframt var
vænst að lokið yrði viðgerð á
tröppum, stigum og gólfi, sem
verið hefur á döfinni árum
saman, en efni ekki fengist
til brátt fyrir allan innflutn-
inginn til annara hluta.
•
Þvottaklútar
ófáanlegir.
ÞÁ ÞURFTI að fá auka-
skammt af ræstingarefni og
var hann veittur. Loks þurfti
að fá þvottaklúta, en þéir feng
ust ekki í borginni. Þá var
sótt um gjaldeyris- og inn-:
flutningsleyfi, en fjekkst ekki.
Ætli hinn nafnlausi vinur yð-
ar, hr. Vikar, hefði ekki orð-;
ið enn reiðari, ef hann hefði
átt að standa í þessu basli? En
áhugj hans er annars virðing-
arverður og mætti gjarna bein
ast a.ð því að ljetta undir mögu
leikana til þess að sæmilegt við-
hald, ræsting og hreinlæti
verði framkvæmanlegt í, hví-
vetna, og þá ekki síður að því,
að almennt yrði vönduð bet-
ur umgengni á opinberum
stöðum og almannafæri. Þá
mundi sparast efni og vinna
við ræstingu og ekki síst í and
dyrum pósthússins, þar sem
fleiri menn ganga um daglega
en í nokkru öðru húsi á þessu
landi“.
■— Umsjónarmaður.
•
Og loks
OG LOKS má geta þess, að
bandaríska blaðinu Chicago
Sun-Times hefur þótt það í
frásögur færandi, að ung, ís-
lensk stúlka, sem kom til
Bandaríkjanna fyrir sex ár-
um síðan og „kunni þá varla
orð í ensku“, vinnur ‘nú hjá
Illinois Bell símafjelaginu. —
Hún heitir Sigríður Einarsson
og er frá Reykjavík.
MEÐAL ANNARA ORÐA ....
Vðgalausir unglingar
Eftir Jack Smyth, frjettaritara
Reuters í Berlín.
MÖRG ÞÚSUND þýskir
drengir, sem „lögðust út“ þeg-
ar landið var hernumið, eru
nú að verða nýtir þjóðfjelags-
þegnar á ný. Þeir búa í „drengja
borgum“, sem komið hefir ver-
ið á fót á breska hernáms-
svæðinu.
• •
MESTA
• VANDAMÁLIÐ
Eitt mesta vandamálið, sem
bresku’ hernaðaryfírvöldin
áttu vlð að stríða á fyrstu
mánuðúm hernámsins voru hin
ir vonSviknu unglingar, sem
hvergi ’áttu höfði sínu að
hallá. Drengir, sem höfðu orð
ið viðskíla við fjölskyldur sín-
ar og verið höfðu í hernum,
söfnuðust saman í hópa og lifðu
lífi stigamannsins.
í Luneburg varð vandamál
þetta sjerlega aðkallandi.
Mörg hundruð drengir bjuggu
í bröggum þar skamt frá og
lifðu á því að selja á svörtum
markaði, stela og pretta.
Þýsku yfirvöldin rjeðu ekki
við neitt og' völdu loks auð-
veldustu leiðina til þess að
losna við piltana, þ. e. a. s.
þeim voru fengnar í hendur
skömtunarbækur.
En loks varð ástandið svo
alvarlegt, að hernaðaryfirvöld-
in urðu að skerast í leikinn. Það
kom brátt í ljós, að besta ráð-
ið til þess að halda piltum
þessum í skefjum, var að hafa
strangt eftirlit með skömtunar-
miðum, sem þeim var látið í
trje.
Það var því fyrirskipað, að
enginn piltur á aldrinum 14—
20 ára skyldi fá skömtunar-
bók, nema hann framvísaði
vottorði frá lögreglunni.
En herstjórnin sá,' að þetta
var ekki nægilegt. Það varð
einhvern veginn að útvega
þessum drengjum heimili, gefa
þeim tækifæri til þess að öðl-
ast kjölfestu í lífinu á ný.
• •
FYRSTA TILRAUNIN
9. desember 1945 var fyrsta
drengjahópnum komið fyrir
í gömlum fangabúðum við Sod
erstof af lögreglunni. í þessum
fangabúðum var allt í hinni
mestu niðurníðslu. Þær höfðu
staðið aúðar um skeið og menn
höfðu rænt þar og ruplað öllu
sem þeir gátu hönd á fest.
Fyrstu 24 klukkustundirnar,
sem drengirnir voru þar, hvarf
helmingur þeirra og höfðu þeir
á brott með sjer brekán, föt
og annað, sem þeim hafði ver-
ið fengið í hendur.
Reglugerð var samin fyrir
búðirnar ,og sjerhver drengur
var látinn skrifa nafn sitt und
ir. Þegar drengirnir komust að
því, að það átti að trúa þeim
sjálfum fyrir því að halda uppi
lögum og reglu í búðunum, þá
hættu þeir von bráðar að ef-
ast um einlægni yfirvaldanna.
Enginn drengur hefir hlaup-
ist á brott frá búðunum sínum.
• •
Gjörspiltir.
Flestir drengjanan, sem til
búðana koma í dag, eru gjör-
spilltir. Undantekningarlaust
eru þeir lúsugir, kaunaðir og
sjer varla í þá fyrir skít.
Afstaða þeirar til kvenna
gefur góða hugmynd um and-
legt heilsufar þeirra. 15 ára
drengir guma af því, að hafa
búið með þessari eða hinni
„ekkjunni“ í lengri eða skemri
tíma.
Þeir fá nauðsynlega hjúkr-
un, strax og þeir koma og auka
skammt af mat og líkamlegt
heilsufar þeirra kemst brátt í
lag.
Það hefir komið í ljós að
andlega heilsufarið fer mjög
Framh. á bls. 12.