Lesbók Morgunblaðsins - 10.05.1980, Blaðsíða 6

Presturinn hugar að hestunum.
Séra Lárus í Holti
að alltaf beið löggubíll meö sírenur að
taka á móti einhverjum þegar komiö var
til hafnar, hvort sem það var heimahöfn,
eöa annars staðar. Þaö var þá vegna
innbrota, eða verið að kenna mönnum
krakka og þvíumlíkt. Þetta var heilmikill
skóli. Undirbúningurinn í Guðfræöideild-
inni var auðvitað ekki mikill í þessa veru
sem þú spyrð um og ekki við því að
búast, þar er reynslan kannski eini
skólinn."
„Nú hefurðu ekki eíngöngu verið
Önfiröingum innan handar í andlegum
efnum?"
„Ef þú átt viö útgerðarmál, þá var það
þannig, aö ég haföi verið dálítiö í bisnis
fyrir sunnan og mér datt í hug, aö ég gæti
orðiö að liði. Ég var einmitt formaöur
útgerðarfélagsins Hjálms hérna á Flat-
eyri, þegar skuttogarinn var keyptur og
fór til Noregs að ganga frá kaupunum
ásamt fleiri mönnum og stóð í ýmsu öðru
basli meöan verið var að koma þessu í
gegn. En það gengur á ýmsu í útgeröar-
félögum eins og þú veist og aörir menn
töldu sig þess betur umkomna að leiða
málin farsællega til lykta, svo ég dró mig
algjörlega í hlé í sambandi viö félagiö, en
ég ætla ekki aö dæma um hvernig til
hefur tekist meö reksturinn eða hvernig
horfir í þeim efnum nú.“
„Þegar þú kemst í snertingu viö
vestfirskt mannlíf, reyndist Guð ööru-
vísi par en fyrir sunnan?“
„Eg þekkti Guð svo lítið fyrr en ég kom
hingað vestur, blessaður vertu, snertingin
við Guö og menn er miklu nánari hér en
syöra. Uppistaðan í safnaöarlífinu er
önnur, prestar syðra hafa kjarna af
miöstéttarfólki gjarnan í kringum sig, hér
er þetta almúgafólk, bændur sjómenn og
verkamenn og svo hin nána snerting við
náttúruna og almættiö í henni. Og ég veit
ekki hvort það er óviðeigandi aö koma
því að hér, að Önfiröingar og Dýrfirðingar
hafa umborið mig þaö er alveg staö-
reynd. Það er gaman aö lifa og sfarfa
hérna og það er góð tilfinning að finna
vélina mala í skrokknum á sér, manni
verður að fyrirgefast, enda þótt maöur
hafi þeyst á sjóskíðum hér um fjörðínn."
„Til aö komast aftur aö hinum dýpri
rökum tilverunnar: þetta eilífa spursm-
ál, séra Lárus, finnst þór nútíminn
fjarlægjast eöa jafnvel hafna Guði?“
„Þetta gengur í bylgjum, það varð
trúarvakning í stríöinu og slík vakning gýs
upp viö náttúruhamfarir og aðrar hamfar-
ir í þessum heimi. Það koma hreyfingar,
Jesus Christ superstar, hundómerkilegt
verk, en haföi ef til vill gott í för með sér,
vakti umræður og forvitni."
„Trúiröu á kristindóminn sem þjóö-
félagslega lausn?“
„Það var gott að fá þessa spurningu.
Ég trúi á kristinn sósíalisma ekki Theo-
krati eða guöveldi eins og hjá Savanor-
ola, eða eins og hörmungarnar sem við
sjáum í íran, þar sem trúarofstækið er að
stefna einni þjóð í glötun. En það er
leiðinlegur misskilningur og meinloka, aö
sósíalismi og kristindómur eigi ekki
saman. Það var bara tilviljun, að kirkjan
var fjötruö í valdi milli- og hástéttar í
Evrópu. Yfirstjórn kirkjunnar þarf að ná
sambandi við verkalýðshreyfinguna eins
og er aö gerast í Suður-Ameríku. Ég er
ekki kommi heldur lýðræöisjafnaðar-
maður, en kratar hafa jafnvel vaðiö í
þeirri villu og svíma að þeir ættu endilega
að vera í andstöðu við kirkjuna og sumir
ungir menn þar í flokki hafa tekið þetta í
arf frá foreldrum og forfeðrum sínum.
Kristinn sósíalismi er að mínum dómi
eina von mannkynsins, allt hefur veriö
prófaö í þjóðfélagslegum efnum, ég held
þetta sé eina vonin."
„Nú ertu prestur í tveimur sjávar-
plássum sem þekkt eru aö miklum
vinnuþrældómi. Heldurðu aö þetta komi
til meö að setja mark sitt á trúar- og
safnaðarlíf þegar fram í sækir?“
„Allt félagslíf líöur fyrir svona hernað-
arástand í vinnu og kirkjan líka, en ég
held að annað verði fremur útundan en
kirkjan og ég held hún komi best út af því
af félagslegum stofnunum. Þaö er líka
Ijóst, aö vegna hins gífurlega vinnuálags
veröur fólk moira að leita til prests en
ella. Áfengisvandamáliö ber auðvitað að
dyrum í svona miklu vinnuálagi, en þetta
á kannski eftir að jafna sig eftir þetta
mikla bakslag í menningunni sem vinnu-
álagiö hefur valdiö. Þetta ei óskaplegt
vandamál."
„Úr félagslegum hliðarverkunum
vinnuþrældóms finnst mér kominn tími
til aö spyrja séra Lárus um dauðann og
framhaldslífiö, prestar sleppa oft frá að
svara þessu beint eða svara út í hött. Þú
ert nú praktiskur maður séra Lárus og
vilt hafa hlutina á hreinu og vita
eitthvað um gangverkiö. Gerirðu þér
einhverjar hugmyndir varðandi dauð-
ann og framhaldslífiö svona í praksis?"
„Um framhaldslífiö veit ég ekkert meira
en stendur í biblíunni og ég held að okkur
sé ekki hollt að vita meira, né vera að
grubla í því. Viö erum ekki undir það
búin. Ég held til dæmis aö spíritsminn
hafi oft á tíöum komið illu tii leiðar og gert
málin flókin og trufluö og hálf ruglaö fólk
í ríminu."
„Nú er dauöinn þó dálítiö í sviðsljós-
inu vegna aukinna rannsókna. Hvað
viltu segja um þaö?“
„Já, hvernig menn deyja og hvar þeir
fá að deyja. Kiibler Ross hefur sett af
stað heilmikla hreyfingu: On Death and
Dying. Dauöinn er kannski miklu dular-
fyllri en áður; þá fæddust menn og dóu á
heimilum, einn ættliður eftir annan og
dauöinn var jafn eölilegur og fæöing nýs
lífs. Nú deyr fólk á stofnunum og hlýtur
að vera miklu ómenneskjulegra, svo við
notum það tískuorð. Nú er að koma fram
sú hugsun, að leyfa fólki að vera meira
meö sínum nánustu. Dauðinn er fylgifisk-
ur lífsins, endir hinnar jarönesku tilveru
og upphaf hinnar; hann er millistigiö,
skírn til nýs lífs,"
„Af þinni prestsreynslu séra Lárus?“
„Það er óskaplega misjafnt hvernig
fólk bregst viö þeirri tilfinningu að vera
dauðvona, en sannkristið fólk, — þetta
er auövitaö orð sem er teygt og mistúlk-
að, — það er alla jafna rólegra og kvíöir
minna fyrir því sem koma skal.
Dauðinn er óvinur og hrikalegur þegar
hann kemur til ungs fólks, en vinur gömlu
og þreyttu fólki sem lifað hefur góða og
starfsama ævi."
„Þú talaöir í gær um hiö paradoksala
eöa meó öörum orðum mótsagnirnar í
lífi kristins manns. Það væri ef til vill
fróðlegt aö ræóa þaö nánar, menn gefa
þessu kannski ekki daglegan gaum,
enda þótt allt líf þeirra beri þess vott.“
„Já, líf kristins manns sveiflast alltaf
milli mótsetninga, við erum öll í mótsetn-
ingum, andstæðum og kristið líf alveg
sérstaklega. Má kannski segja, aö það sé
eintóm mótsögn."
„Viltu gera svo vel að skýra þetta
nánar.“
„Vegna þess hve kristið líf er mót-
sagnakennt er það þeim mun ákafara,
eða öfgafyllra; gleöin mikil en sorgin og
hryggöin þeim mun meiri vegna þess að
þú ert kristin manneskja. Viö fráhvarf þitt
og annarra er sorgin meira yfirþyrmandi
af því einmitt að þú ert kristinn, er það
ekki rétt?
Þar við bætist að frelsi kristins manns
er meira en nokkurs annars, en auk þess
er hann líka þrælbundnari en ekki væri.
Kristinn maður finnur sig líka syndugan
en einnig réttlættan, — þarna eru
mótsagnirnar líka. Kristinn maður finnur
hversu gríöarlega syndugur hann er og
ófullkominn, en finnur það líka að hann er
réttlættur af trú."
„Telja sumir ekki aö þeir sleppi þar
samanber skriftir kaþólskra?"
„Menn frelsast ekki fyrir syndafyrir-
gefninguna, en losna við vissan þunga af
byröinni og þurfa ekki að bogna undan
henni og geta staðið uppréttir og haldið
áfram lífsbaráttunni."
„Hvaða aðhald hefur þá trúin varð-
andi lögmálið, ef þú færö syndafyrir-
gefningu hvern fjandann sem þú gerir?
Þaö er spurt af einfeldni og hvaö er það
sem styóur aó þeirri ábyrgö aö vera
kristinn maöur?“
„Lögmálið kemur auðvitað þarna til
hjálpar ef við lítum til boðoröanna til
dæmis, sem minna okkur á hvað við
gerum rangt og hvað við erum ófullkom-
in, en hins vegar á metaskafinni er
fyrirgefningin, sem okkur stendur til boða
ef við iðrumst af einlægni. Þar getum við
ekki plataö neinn; viö getum ekki plataö
Guð. Hann sér nefnilega hvað fram fer í
hjarta okkar og huga."
„Heldurðu aö menn séu meö ein-
hverjar vangaveltur um þetta daglega,
hinn almenni maöur, um synd sína?“
„Ég held það sæki nú alltaf að öllum,
alténd þegar keyrir úr hófi. Það er
auðvitaö sjúkt sálarlíf ef menn eru með
einhverja óskaplega syndameðvitund út
af öllum sköpuðum hlutum. Við vitum
þaö, aö við erum öll ófullkomin og gerum
alltaf vitleysur og kannski ekki ástæöa til
aö fá samviskubit út af því öllu saman;
það væri sjúkt sálarlíf. En ég held að
almenningur hafi samvisku, það er gefiö
mál."
F.H.