NT - 04.01.1985, Blaðsíða 8

iai
Stefán Traustason
fyrrv, yfirverkstjóri
l>að var fyrir réttum aldar-
fjórðungi scm ég kynntist Stcf-
áni Traustasyni. Hann var þá
yfirverkstjóri í Prentsmiðjunni
Eddu. Ég var liins vegar skóla-
strákur. og scm slíkur var ég
gagntekinn af verki scm ég var
að vinna og mun hafa verið
útgáfa blaðs fyrir félag sem ég
starfaði í. Þctta vcrkefni þurfti
að ganga í gegnum Edduna. Ég
var búinn að reyna töluvcrt til
að ná tali af yfirverkstjóranum
þar þessa erindis. Vegna ann-
ríkis hans hafði það þó ekki
tekist.
Loks náði ég þó í hann, en þá
vildi ckki betur til en svo að ég
mætti honum í frakkanum á lcið
út úr húsinu að loknum vinnu-
degi. Pótt ég þckkti manninn
ekki neitt lét ég mig hafa það að
bera upp við hann mál mitt í
stiganum í Edduhúsinu. Líklega
hefur honum þótt þetta heldur
bíræfið af stráknum, því að
hann svaraði af nokkrum stytt-
ingi aö þessara erinda ætti ég að
koma til sín á venjulegum
vinnutíma. En strákur var orð-
hvatur og svaraði því víst til
fullum hálsi að það yrði þá að
vera hægt að ná sambandi við
hann á þcim tíma.
Ég ntan enn hvað Stefán
kunni vel að meta þetta. Hann
sncri viö og lcysti vel úr erindi
mínu þótt skylduvinnu væri lok-
ið þann daginn. Eftir þcnnan
árckstur urðuin við perlumátar.
Það hélst. án þess að skugga
bæri á, allt til hins síðasta. En
það var einmitt svona sem Stef-
án var. Yfirdrepsskapur og tal-
hlýöni áttu ekki við hann. Hann
vildi láta mcnn koma beint
framan að sér. Kafbátahernað
kunni hann ekki svo ég vissi til.
Þetta verk varð síðan það
fyrsta af ótal mörgum sem í
minn hlut hefur komið að fylgja
í gegnum prcntsmiðjuna Éddu
á liðnum árum, og lengi í meira
eða minna samstarfi við Stefán
heitinn. Um þá vinnu okkar á
ég rnargar minningar og enga
nema góða. Stcfán var í raun
burðarásinn í Eddu allan þann
tíma sem ég náði að þekkja til
hennar í gamla Edduhúsinu við
Skuggasund. Hann hafði þar
góða samstarfsmenn, sem unnu
vel með honum. Ilann gerði
harðar kröfur unt gæði allrar
prentvinnu, enda góður prent-
ari sjálfur og fylgdist vel með.
Þegar vinnuálagið var í algleym-
ingi stóð Stefán cins og klettur.
Hann hélt virðingu manna og
trausti hvað sem á gckk. Aldrei
vissi ég til að hann léti tauga-
spennu eða álag hafa minnstu
sýnileg áhrif á sig. Verkin voru
í öruggum hcindum hjá honum.
Væri loforð hans fyrir hendi
brást ekki að öllu væri skilað á
tilsettum tíma.
Vafalaust hefur ýmsum fund-
ist Stefán geta átt það til að vera
þungur viðskiptis þcgar að hon-
um var sótt með verk sem
mannafli, tæki og fyrirliggjandi
verkefni leyfðu tæpast að prent-
smiðjan gæti lokið á þcim tíma
sem eftir var óskað. Slík við-
brögð eru raunar eðlileg þegar
mikið er að gera og í mörg horn
að líta, eins og oft var í Edd-
unni. Stefán hafði líka vitaskuld
skyldur að rækja við sína menn.
Þeir urðu að fá eðlilegan tíma til
að vinna verk sína af þcirri
natni sem hann ætlaðist til.
En jafnframt þessu var hann
einn góðviljaðasti og hjartahlýj-
asti maður sem ég hcf kynnst.
Bak við hrjúfa framhlið var
skynsamur, rólyndur og urn-
hyggjusamur maður, sem
ánægja var að eiga kyrrlátar
rabbstundir með. Þessarstundir
urðu þó allt of fáar hjá okkur -
helst var að þær skytust líkt og
fyrir tilviljun inn á milli verka
og í dagsins önn. En þó urðu
þær nægilega margar til þess að
ég kynntist þessum eiginleikum
hans vel. Og þær voru gulls
ígildi.
Eysteinn Sigurösson
Steinn Kristjánsson
frá Siglufirði
í dag verður til rnoldar borinn
Steinn Kristjánsson fyrrv.
starfsmaður á Skattstofunni í
Reykjavík. Hann andaðist þ.
27. desember sl. eftir alllanga
vanheilsu.
Þegar ég frétti andlát þessa
vinar míns sóttu að mér svip-
myndir minninganna. Örfáar
þeirra festi ég hér á blað, er það
kveðja mín til góðs drengs og
gamalsvinará útfarardegi hans.
Við áttum báðir því láni að
fagna að alast upp í Siglulírði á
öndverðri 20. öld. Okkurfannst
Siglufjörður vera sérstakur
heimur - girtur snarbröttum
tignarlegum fjöllum. Við fund-
um til öryggis í þessum heimi,
því „fólkið þar var frjálst og
hraust. falslaust viðmót þess og
ástin traust." Glaðværð oggam-
ansemi var að okkar mati ríkj-
andi á þessum árum, svo maður
tali nú ekki um góðvildina sem
við „eyrarguttarnir" urðum svo
varir við á uppvaxtarárum
okkar.
Við kunnum vel þeirri breyt-
ingu þegar litli bærinn okkar
breyttist á sumrin í stórborg á
íslenskan mælikvarða og höguð-
um okkur eftir því.
Steinn Kristjánsson var fædd-
ur 24. jan. árið 1916. Foreldrar
hans voru hjónin Rósa Einars-
dóttir ættuð frá Tungu í Stíflu í
Fljótum og Kristján Kristjáns-
son ættaður frá Hamri í
Fljótum.
Þau voru bæði vel gefin, hann
góður hagyrðinguroge.t.v. hún
líka þó hún flíkaði því ekki. Þau
voru sílesandi og höfðu snjalla
frásagnargáfu. Það voru ekki
bækur af verri endanum, sem
þau völdu til lestrar. Oft ræddu
þau við okkur strákana um það.
er þau höfðu verið að lcsa. Þau
útskýrðu allt á svo myndrænan
hátt, að eftir var munað. Þau
umgengust okkur eins og við
værum fullorðnir menn. Þau
bjuggu lengst af við Hvanneyr-
arbrautina í Siglufiröi í snotru
timburhúsi - þangað lá oft leið
mín og annarra vina þess
manns, sem hér er minnst.
Þegar ég lít nú til baka er mér
efst í huga hve vel við héldum
hópinn nokkrir Siglufjarðarpilt-
ar. í dag væri það kallað klíka,
en þetta orð var þá ekki í tísku
- við vorum allir skátar og
nutum þess. Steinn var oft drif-
fjöðrin í leik okkar og starfi.
Næsti nágranni heimilis Kristjáns
og Rósu var Hannes Guð-
mundsson nú sendifulltrúi í
utanríkisráðuneytinu. Viö
komum oft heim til þeirra að
sækja Stein er við vorum að
leggja af stað í útilegu í Hólsdal
eða í fjallaferð. í slíkar ferðir
slógust oft með okkur Björgvin
Bjarnason, núverandi bæjarfó-
geti á Akranesi og Þorsteinn
Hannesson óperusöngvari, góð-
ir leikfélagar og vinir. Við vor-
um aldrei aðgerðalausir í frítím-
um okkar, þurftum aldrei að
drepa tímann.
Við byrjuðum snemnia að
„taka upp sand" eins og það var
kallað, norðan flóðgarðsins í
Siglufirði og seldum tunnu á
tuttugu og fimrn aura. Tólf ára
gamlir veltum við tómurn tunn-
um og fengum fé fyrir. Við
vorunt allir, þó ungir værum,
klárir á því eins og sagt er, að
án vinnu fær enginn pening. í
framhaldi af því sem ég hefi sagt
um Rósu og Kristján vil ég geta
þess, að þau voru allmörgum
siglfirskum börnum og ungling-
um innanhandar þá við undir-
bjuggum álfadans og brennu á
þrettándanum. Undirbúningur
byrjaði í nóvember. Aðflutn-
ingar efnis í brennuna voru vel
skipulagðir af okkur, en gerð
búninga, grímur, skegg, kórón-
ur og kyrtlar, var undir yfir-
stjórn Rósu og Kristjans. Dag-
lega í desember þurftum við að
ræða málin á heimili þeirra.
Þetta voru dýrðlegir dagar og
þegar ég hugsa til þessara Siglu-
fjarðarára, minnist ég eftirfar-
andi Ijóðlína .lóhannesar úr
Kötlum úr kvæði hans „Heim":
„ Þú mitt œskulífsóðal
gamli afskekti reilttr.
Enn ég finn það svo feginn
livað þinn faðmur er lieitur. “
Eins og fyrr segir fæddist
Steinn Kristjánsson 24. janúar í
Siglufirði 1916. Hann ólst upp
hjá foreldrum sínum og naut
hann þar kærleiks þeirra og
tilsagnar. Ekki gafst honum
tækifæri til langskólanáms, en
eftir að hafa lokið nánti í Siglu-
fjarðarskólunum með prýði inn-
ritaðist hann í Verzlunarskól-
ann árið 1933 og lauk þaðan
prófi með ágætum voriö 1936.
Ilóf hann þá skrifstofustörf í
Reykjavík, en síðustu árin, sem
hann hafði óskerta starfskrafta
vann hann hjá Skattstofu
Reykjavíkur.
Á nemendamóti Verzlunar-
skóla íslands kynntist Steinn
ungri verzlunarskólamær, Hall-
dóru Jónsdóttur frá Hólmavík.
Þau felldu liugi saman og gengu
í hjónaband árið 1944.
Halldóra var dóttir hjónanna
Jóns Halldórs Jónssonar frá
Tröllatungu og Matthildar
Björnsdóttur frá Smáhömrum í
Steingrímsfirði.
Það sýndi sig strax á fyrstu
hjúskaparárum þeirra að Steinn
hafði fengið sér við hlið einstak-
an kvenkost. Þess má hér geta,
að fljótlega eftir að þau stofn-
uðu heimili tók Halldóra aldr-
aðan tengdafööur sinn, sem þá
var orðinn ekkjumaður, á heim-
ili þeirra og dvaldi hann þar um
alllangt skeið eða þar til hann
fór á elliheimili.
Börn þeirra Halldóru og
Steins eru fjögur. Matthildur,
hagfræðingur, búsett í Edinborg
í Skotlandi, gift Alan Seatter
hagfræðingi. Kristján, læknir í
Reykjavík, kvæntur Sesselju
Snævarr kennara. Rósa, artter-
apist, búsett í Reykjavík, maki
Agnar Kristinsson, kennari. Jón
Þrándur, búsettur í Reykjavík,
stundar nám í læknisfræði, maki
hans er Ingibjörg Skúladóttir
Norðdahl, er hún við líffræði-
nám í Háskóla íslands.
í ársbyrjun 1969 veiktist frú
Halldóra, hafði hún þá um all-
langt skeið unnið á skrifstofu
Alþingis. Fjöiskyldan, tengda-
fólk og vinir vonuðust til að
ekki væri um alvarleg veikindi
að ræða, en það fór á annan
veg, hún andaðist 23. janúar
sama ár, og var öliuin harm-
dauði er hana þekktu.
Fráfall frú Halldóru var mikið
áfall fyrir eiginmann og börn og
aðra ástvini.
Börnin komust öll vel til
rnanns og mennta en í mínum
huga varð Steinn aldrei sami
maður eftir andlát konu sinnar.
Það var eins og þessi lífsglaði
maður hefði misst flugið - hann
minnti á svan í sárum. Eftir
missi konu sinnar fór heilsuleysi
að gera vart við sig hjá Steini og
ágerðist með aldrinum. Hanrt
dvaldi síðast á elliheimilinu í
Skjaldarvík og andaðist þar.
Honum leið vel þar hafandi
Eyjafjörðinn fyrir augum og
Siglufjörðinn í næsta nágrenni.
Þrátt fyrir ástvinamissi,
heilsuleysi og sjúkrahúsvist síð-
ustu ára, var Steinn Kristjáns-
son lánsmaður. Hann átti góða
foreldra og góð systkini hann
naut sín í æsku. fékk menntun
og frábæran lífsförunaut, eign-
aðist góð og vel gefin börn og
tengdabörn. Allt eru þetta ríku-
legar gjafir. Hann hefði vissu-
lega átt skilið að lifa lengur við
góða heilsu ástvina sinna, en við
ráðum minna en því.
Steinn Kristjánsson unni
Siglufirði og aldrei töluðum við
svo saman í símann seinni árin,
að við minntumst ekki á þann
góða stað. Andstæðurnar sem
þar birtast - lognið og storminn
- hitann og kuldann - veturinn
og voriö. Oftast lauk umræðun-
um á þann veg, að við minnt-
umst sérstaklega sólarlagsins í
Siglufirði. 1 hugum okkar var
það skínandi skraut.
Vinir Steins kveðja hann með
virðingu og þakklæti og senda
börnum hans, tengdabörnum og
barnabörnum innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Jón Kjartansson
Afmælis- og
minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar á afmælis- og eða
minningargreinum í blaðinu, er bent á, að þær
þurfa að berast a.m.k. tveim dögum fyrir
birtingardag. Þær þurfa að vera vélritaðar.
Föstudagur 4. janúar 1985 8
Þór Sandholt
■ Fyrir réttu ári áttum við sarn-
an góðar stundir í Svigna-
skarði, skólafélagar úr Mennta-
skólanum við Hamrahlíð. Þar
léku allir við hvern sinn fingur.
ekki síst Þór, sem þá var nýbú-
inn að fá útgefna Ijóðabók sína
„Hanastél hugsanaminna“. Þessi
hópur, ásamt nokkrum öðrum
mynduðu síðan útskriftarhóp
sem átti ntargar gleöistundir
vorönnina I984. En skjótt skip-
ast veður í lofti. Aðeins tæpu ári
seinna kveðjum við félaga
okkar, skáldið okkar, kórfél-
aga, leikara og ræðusnilling, -
driffjöður útskriftarhópsins.
hinstu kveðju með söknuði.
Þór var mjög félagslyndur og
virtist hafa mikla þörf fyrir að
tilheyra einhverjum ákveðnum
hópi. Mannleg samskipti og
hópstarf var honum mikils virði
og varhann virkur í fleiri hópum
en útskriftarhópnum. Þór var
söngmaður mikill og hnyttinn
ræðumaður. meðlimur tenórfé-
lags kórs Menntaskólans við
Hamrahlíð og síðar Hamrahlíð-
arkórsins. Hann var áberandi í
félagslífi M.H. sérstaklega í
starfi leiklistarfélagsins. Vetur-
inn 1982-83 sat Þór í ritnefnd
skólablaðsins Beneventum og
var rnál manna að aldrei fyrr
hafi útgáfustarfsemi í M.H. ver-
ið jafn öflug og þann vetur.
Síðasta ár sitt í skólanum vann
Þór ötullega að framgangi
mælskulistarinnar. Hann sat í
stjórn Málfundafélagsins og
skipaði sigursveit MH-inga í
ræðukeppni framhaldsskóla-
nema. í keppninni við Breið-
hyltinga var Þór valinn ræðu-
maðurkvöldsins.ekki aðósekju
því hann var mjög vel máli
farinn og í ræðupúltinu samein-
uðust leikrænir hæfileikar, ör-
ugg framkoma, rökfesta og
frumleg kímni. Það var sama í
hverju Þór tók þátt, alltaf var
hægt að treysta á atorku hans og
einbeitni. Hann vann alltaf af
fullurn krafti að því verkefni
sem fengist var við hverju sinni
og fórnaði öllu til að koma því
heilu í höfn.
Hann var í senn hugmynda-
ríkur, frumlegur og drífandi
framkvæmdamaður. Hann var
hreinskilinn og ófeiminn við að
láta skoðanir sínar í Ijós en slíkt
fólk er oft umdeilt. Þór gat
verið hviklyndur, jafnvel upp-
stökkur enda mikil tilfinninga-
vera, en ekki langrækinn. Ein-
lægni og persónulegt viðmót
einkenndi framkomu hans. Á
mannafundum var Þór hress og
kátur, hrókur alls fagnaðar og
bar ekki áhyggur sínar af veik-
indunum á torg heldur reyndi
að leyna þeim eða gleyma þeim
með framkvæmdaseminni. Fæst
okkar gerðu sér sennilega grein
fyrir því hversu veikur Þór var
fyrr en hann tók að láta á sjá og
skörð mynduðust í skólagöngu
hans. Hann kvartaði ekki en ef
þetta barst í tal sló hann því upp
í kaldhæðnislegt grín. Minnis-
stæður er okkur morguninn þeg-
ar við stúdentsefnin dimmiter-
uðum og hófum þann dag heima
hjá Þór og þar sem við nutum
gestrisni fjölskyldu hans í ríkum
mæli, hvorki í fyrsta né síðasta
skipti þá önn. Við höfðum útbú-
iö okkur sem Kínverja, m.a.
meö því að farða okkur gulbrún
og varð Þór þá á orði að ekki
þyrfti hann að farða sig því
andlitslitur hans væri nú þegar
vel við hæfi. Varð ýmsum þá
bylt við, þó engan hefði grunað
að jafn stutt yrði á milli gleði
þessa vordags og sorgarinnar nú
að hálfu ári liðnu.
Viö höfum misst góðan vin og
hæfileikamann. Þór var góðum
gáfum gæddur, fjölhæfur og
andríkur, skáldhneigður og
unni bókmenntum. Hann var
vel lesinn og vel að sér um
ljóðlist og hóf nám í almennri
bókmenntafræði við háskólann
í haust en dvaldist þar stutt
vegna heilsuleysis. Þór var rit-
fær í besta lagi hvort sem var í
bundnu eða óbundnu máli, en
ljóöformið virðist hafa hentað
honum betur sem tjáningar-
form. Hann byrjaði að yrkja 16
ára gamall og hafa Ijóð hans
birst í í ljóðabókunum „Hana-
stél húgsana minna" og „Spegil-
brot úr helli" svo og í dagblöð-
um og Beneventum, fyrrnefndu
skólablaði Hamrahlfðinga.
Ljóð Þórs bera sannlega vott
urn gott vald á ljóðforminu.
vandvirkni og fágaðan smekk,
en umfram allt tilfinninganæmi,
einlægni og frumleika. Þau
eru djúp og margræð án þess að
vera torræð og eru gædd þcim
einfaldleika sem gefur sönnum
listaverkum svo mikið gildi. Þór
tókst að yrkja Ijóð eins og hann
lýsir svo snilldarlega í „Sköpun
II":
Ég vil
að Ijóð mitt líði áfram
eins og spegilmyr.d sálar
minnar
á skapadœgri þess.
Ýmist lygnt og lokkandi
ólgandi
ellegar ísi legið.
Með síbreytilegum
bratta, hugmyndum
og hrynjandi.
Þó ávallt
sjálfu sér samkvæmt
og umfram allt
skiljanlega blátt áfram.
(úr „Hanastél hugsana minna")
í nokkrum Ijóðunt Þórs kem-
ur hins vegar fram mikill tregi
og svartsýni, því hann vissi að
hverju stefndi, en líka ótrúlegt
baráttuþrek eins og þessar Ijóð-
línur úr kvæðinu „Reisn" bera
vott um:
Eitt lítið strá
og fölnað
stóð sperrt
upp úr snjóbreiðunni
eins og það vildi segja:
„Líttu á mig.
Ég lognast ekki út af
ég hlœ
við geislum vetrarsólarinnar.
Líttu á mig
og láttu eins
bjóddu því byrginn
rístu upp, breiddu úr þér
og berðu höfuðið Itátt.
Sjálfið
er þín stœrsta eign."
(úr „Hanastél húgsana minna")
En þrátt fyrir sterkan vilja og
mikla lífsgleði varð Þór að
kveðja þennan heim eins og svo
fjölmargir aðrir ungir lista-
menn, skáld og tónskáld sem
óþarft er að nefna. Þór átti
eflaust margt ósagt, en þó
skáldaferill hans væri stuttur,
var hann árangursríkur og vilj-
um við enda þessa minningar-
grein um Þór Sandholt með
kvæði hans „Vetrarsýn" um leið
og við vottum fjölskyldu Þórs,
unnustu hans Sigþrúði Erlu og
öðrum aöstandendum okkar
dýpstu samúð.
Fvrir utan gluggann minn
liggur litill fugl
í snjónum.
Hann hefur flögrað um
og sungið mér lög
um vorið,
um sumarið,
um ástina sína.
/
Nú er Iwnn þagnaður
vcengir lums hélaðir,
fótur hans kalinn
hjarta hans frosið
i hel.
(úr „Hanastél hugsana minna")
Útskriftarhópur K, vor 1984,