Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1997, Blaðsíða 20

BALLETT Berlínaróperunnar; menn Hundings sækja fram.
Á HRINGSÓLI
UM HRINGINN
Hugmyndaauðgi, áhrifamiklir dansarar og
sköpunargáfa Maurice Béjarts, innblásin af anda
Wagners einkenndi sýningu balletts Berlínaróper-
unnar, sem SIGRUN DAVIÐSDOTTIR sá nýlega.
r
KRINGUM Hringinn" nefnist ballett hins
franska danshöfundar Maurice Béjarts.
Eins og nafnið bendir til er hér um að
ræða ballett innblásinn af Hring Wagn-
ers, þaðan sem hann tekur upp ýmsa þræði,
bæði úr sjálfri Nifiungasögunni, sköpunarsögu
Wagner-Hringsins og óperum hans og fléttar
í heildstætt sviðsverk. Og í uppsetningu og
flutningi afburðadansara Ballet der Deutschen
Oper í Berlín verður verkið frábærlega heill-
andi kynni af nútímadansi, tónlist og anda
Wagners og Béjarts.
Leióarminni og leiAarspor
Ballettinn samdi Béjart handa flokki sínum
í Lausanne 1987, en ballettinn hefur verið á
dansskrá Berlínaróperuballettsins síðan 1990.
Béjart hefur víða komið við í leikhúsheiminum
því auk þess að vera danshöfundur hefur hann
einnig sett á svið óperur og leikrit. Ramminn
um Hring-ballettinn er æfingasalur í leikhúsi
þar sem píanóleikari, Elisabeth Cooper, og
leikari, Michaél Denard, fara með brot úr tón-
list og texta hinna fjögurra ópera,_ sem mynda
Nifiungahring Richard Wagners. í leikskránni
rifjar Béjart upp að Wagner flutti oft brot af
tónlist og texta fyrir vini, meðan hann vann
að óperunum. Sögumaðurinn og píanóleikarinn
geta vísað til þessa. Sjálf hljómsveitartónlistin
er svo einnig i sviðsljósinu, en ekki í flutningi
hljómsveitar, heldur spiluð af stóru seguibandi
á sviðinu. Píanóið og upptakan skiptast á sem
nokkurs konar hylling til þeirrar tækni sem
gerði tónlistina að almenningseign, því sviðs-
flutningur Hringsins hefur alltaf verið sjald-
gæfur atburður.
Sá sem sökkvir sér á kaf í Hring Wagners
kemst fljótt að raun um að þar tekur hver vídd-
in við af annarri. Svipað á við um dansverk
Béjarts, þar sem höfundurinn hefur yfirfært
ýmis sérkenni óperunnar yfír í dansinn. Wagn-
er setti verk sín saman úr svokölluðum leiðar-
minnum, þar sem hver persóna hafði sitt eigið
tónstef. Sama gerir Béjart í dansinum. Hver
persóna hefur sín leiðarspor sem aðeins hún
dansar og enginn annar. Ballettinn er annars
byggður upp eins og hefðbundinn ballett þar
sem skiptist á hópsenur, ein-, tví- og þrídans.
Sjónræn nautn
meó f jölbreyttu ivafi
Ballettinn hefst á því að ógnvekjandi maður
fetar sig inn á sviðið, þar sem píanóleikarinn
og sögumaður eru fyrir. Upp úr sviðinu stinga
örlaganornirnar kollinum. Maðurinn er Óðinn,
sem missir augað í viðurvist áhorfenda og síð-
an tekur sögumaðurinn að rekja söguna,
píanóleikarinn tónlistina, sem stundum kemur
af segulbandinu og dansararnir að túlka bæði
söguna og tónlistina. Allt er þetta hrífandi
blanda, sem sviðsmynd og búningar undir-
strika á skemmtilegan hátt.
Wotan er túlkaður af tveimur dönsurum,
er ýmist Wotan eða förumaðurinn, hvers gervi
Wotan bregður sér í í Siegfried og Siegfried
sjálfur er einnig dansaður af tveimur dönsur-
um, Siegfried sem unglingur og sem fullvaxta
maður. Risarnir koma inn á stultum, drekinn
Fáfnir líkist dreka í kínverskri óperu (og líkist
reyndar einnig Miss Piggy í Muppet Show,
sem var nú kannski óvart). Skyndilega birtast
á sviðinu skoplegar fígúrur klæddar Hring-
búningum frá tíma Wagners og það er óneitan-
lega spaugileg sjón því margt og mikið hefur
gerst í búningahönnun og persónuskilningi
síðan þá. Þessar persónur fylgjast með fram-
vindu sýningarinnar og eru skemmtileg áminn-
ing um framvindu tímans, allt frá tímum
Wagners. Við vildum kannski geta litið aftur
á uppfærslur Wagners sjálfs en við skulum
ekki gleyma því að sú sjón væri kannski frem-
ur fjarska fyndin heldur en listræn upplifun.
Búningarnir eru af ýmsu tagi, bæði ballett-
samfestingar, sem sýna meira en þeir hylja,
valkyijurnar eru í svörtum gúmmísamfesting-
um, sem leiða kannski hugann til vafasamra
skemmtistaða og menn Hundings eru í herbún-
ingum í felulitum. Líkt og samskipti Brynhild-
ar og Wotans er einn af hápunktum Wagner-
Hringsins þá er dans feðginanna, túlkaður af
Christopher Cody og Lisu Cullum, einnig einn
af hápunktum Béjart-Hringsins. Brynhildur,
sem hefur brotið gegn orðum föður síns mæt-
ir honum berfætt, afklædd valkyijufötunum
og hjálminum, í hvítum samfestingi og réttir
honum ballettskóna, sem hann fleygir frá sér.
Kletturinn, sem Brynhildur er lögð á, er flygill,
sem Logi sest svo við. Logi gengur í orðsins
fyllstu merkingu eins og rauður þráður í gegn-
um sýninguna, meistaralega túlkaður af Jam-
es Bailey, tvíræður og ísmeygilegur og minnir
stundum á jókerinn í Batman.
Það sem í heild einkennir sýninguna fjör-
leiki og hugmyndaauðgi, bæði í dans, leik-
mynd og búningum og ekki síst glæsileg túlk-
un dansaranna, sem mynda sterkan hóp
áhrifamikilla persónugerða. Öllu þessu heldur
hinn reyndi leikhúsmaður Béjart í styrkri og
öruggri hendi sinni. Ballettáhugamenn ættu
ekki að láta sýningar Ballet der Deutschen
Oper í Berlín framhjá sér fara, ef þeir eiga
leið þar um, né heldur ef þeir rekast á bal-
letta Béjarts, sem eru fastur liður á dansskrá
hópa um allan heim.
LÉTT OG SÍGILD
SKRAUTSÝNING
Hollenski fióluleikarinn André Rieu nýtur
geysilegrq vinsælda en hann segist hafg
opnaó dyrnar aó sígildri tónlist fyrir þeim
___sem ekki höfóu neinn áhugg á henni._
r
ASKRAUTLEGU sviðinu stendur síð-
hærður maður. Þegar hann lyftir
boganum fer salurinn, sem að
mestu leyti er skipaður konum,
miðaldra og eldri, á hreyfingu. „Ég hef feng-
ið bréf frá fólki sem segist hafa átt við alls
kyns vandamál að stríða en eftir að það
hafi hlýtt á mig hafi lífíð tekið nýja og betri
stefnu,“ segir maðurinn sem hefur þessi
áhrif á áhorfendur, fiðluleikarinn André
Rieu, í samtali við The European.
Síðastliðin tvö ár hefur frægðarsól þessa
46 ára Hollendings risið æ hærra í heima-
landinu. Einn skammtur af Sjostakovitsj, og
áhorfendur dansa út af tónleikunum, kafli
úr Thais eftir Massenet og vasaklútarnir eru
óðar komnir á loft.
Uppselt er á tónleika Rieus hálft ár fram
í tímann og geisladiskar með flutningi hans
á Strauss-völsum og léttri sígildri tónlist
hafa slegið hvert sölumetið á eftir öðru í
Hollandi en fyrsti geisladiskurinn, Strauss &
Co, hefur selst í 1,3 milljónum eintaka í 26
löndum. Nú hyggur Rieu á landvinninga í
Bretlandi, stefnt er á útgáfu geisladiska,
myndbanda og bóka um fiðluleikarann í
næsta mánuði.
Erfítt hefur reynst að skilgreina nákvæm-
lega í hveiju aðdráttarafl Rieus er fólgið. Að
sjá minnir hann á poppsöngvara sem kominn
er af léttasta skeiði. Blaðamaður European
segir hann ósvikinn daðrara sem lýsir því
m.a. yfir að spila tónlist sé eins og ástarleik-
ur. Því sé ófyrirgefanlegt hvemig sumir leiki
tónlist svipbrigða- og tilfinningalaust.
„Ástarleikur" á sviöi
„Ástarleikur“ Rieu og fiðlunnar á tónleik-
um er skrautsýning sem þykir minna fremur
á kabarett en tónleika. Glitrandi búningar
og blómaskreytingar, súlur og hestar, og
undirleikarar Rieu eru klæddir eins og þeir
séu á leið á dansleik. í Strauss-valsi rísa
málmblásararnir skyndilega á fætur og dilla
sér í takt við tónlistina.
Gagnrýnendur eru hreint ekki á einu
HOLLENSKI fiðluleikarinn André Rieu.
máli um ágæti flutningsins og umgjarðarinn-
ar, Rieu hefur verið sakaður um að vera
gervilegur, en jafnframt hrósað fyrir að
fjölga í aðdáendahópi sígildrar tónlistar. Rieu
er harla ánægður og fullvissar aðdáendur
sína um að það sé ekkert athugavert við það
að hafa gaman af léttri klassískri tónlist.
Segir Strauss hafa flutt diskó 19. aldar og
notið vinsælda samkvæmt því.
Athyglin beinist ekki síður að Rieu sjálfum
en tónlistinni og það gustar vissulega af
honum. Það ber þó ekki að skilja svo að
Rieu sé slakur tónlistarmaður; hann er fram-
bærilegur tónlistarmaður sem á ekki langt
að sækja hæfíleikana. Hann er einn sjö systk-
ina sem öll lögðu tónlist fyrir sig, en faðirinn
stjórnaði m.a. sinfóníunum í Leipzig og
Limburg.
Að fíðlunámi loknu hóf Rieu að leika und-
ir stjórn föður síns í Limburg en varð fljótt
leiður á því að vera nafnlaus fiðluleikari í
sinfóníuhljómsveit. „Faðir minn sagði að
maður ætti að spila í þágu tónlistarinnar en
ég fékk ekki séð hvers vegna maður gat
ekki gert það og samt verið uppi á sviði
rétt eins og söngvararnir," segir Rieu sem
stofnaði eigin hljómsveit fyrir áratug þar sem
hann fékk að vera fremstur á sviðinu. Fyrsta
verkefnið var flutningur á Vínarvölsum, sem
skapaði honum fljótlega vinsældir þótt útgef-
endur drægju lappirnar. Honum tókst að
endingu að sannfæra einn þeirra og þar með
fór boltinn að rúlla.
AAdóendur • yfirliA
Rieu nýtur geysilegrar kvenhylli. Þess eru
dæmi að liðið hafí yfir konur á tónleikum
hans og hann er beðinn um eiginhandarárit-
anir hvert sem hann kemur. Sjálfur segist
hann hafa fengið aðdáunarbréf frá 78 ára
gamalli konu sem sagðist hafa myndir af
honum út um allt hús. Óll þessi aðdáun kem-
ur honum ekki á óvart, Rieu segir það auð-
skiljanlegt að konur falli fyrir manni í kjólföt-
um sem græti og gleðji með tónlistinni.
Sjálfur er Rieu hamingjusamlega giftur
og tveggja barna faðir. Hann leikur tennis
daglega og hugsar um fiskana sína, á milli
þess sem hann skipuleggur nýja tónleika og
velur verk á efnisskrána. Öll eru þau af létt-
ara taginu, hann segir það ekki ganga að
skipta skyndilega yfir í þung verk, þegar
hann hafi opnað dyrnar að sígildri tónlist
fyrir fólki sem hafi ekki haft neinn áhuga
á henni. „Það væri óheiðarlegt að hella
Stockhausen yfír fólkið. Það er Jiung tónlist
og ég er maður tilfinninga. Á tónleikum
mínum hrópar og klappar fólk sem segist
vera inn í sig og lokað. Ég ætti kannski að
auglýsa tónleikana með þeim orðum að fólk
styðjist við hækjur er það komi á tónleikana
en gangi alheilt út,“ segir hann og skellihlær.
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25. JANÚAR 1997