Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1997, Blaðsíða 14

ÞAÐ ER kuldalegt um að litast
í London; óvenju kaldur vetr-
ardagur í mengaðri stórborg-
inni. Hressandi að finna frísk-
lega vinda blása um blaða-
mannskollinn, en ljósmyndar-
anum er ekki skemmt, birtan
er grá og flöt, ekki bætir úr
skák að myndatakan á að fara fram í grá-
móskulegu steinsteypumusteri listanna á suð-
urbakka Thames.
South Bank Centre reis á sjöunda áratugn-
um þegar hráir steypumótaðir veggir voru í
tísku, Karl Bretaprins hefur síðan verið iðinn
við að fordæma skrímslið sem ósmekklegt og
setti jafnvel á fót stofnun til að beijast fyrir
smekklegri arkítektúr í Englandi... Gangi
honum vel.
Blaðamaðurinn og ljósmyndarinn eru fljótir
að sættast, því þeir eru einn og sami maður-
inn, sem hefur mælt sér mót við Þóru Einars-
dóttur sópransöngkonu til að spjalla um hlut-
verk hennar á leiktímabilinu hér í London og
víðar. í haust var hún Pamína í nýstárlegri
uppsetningu Operafactory á Töfraflautunni og
er sem stendur að æfa hlutverk Barbarínu í
Brúðkaupi Fígarós í English National Opera,
hvort tveggja eftir Mozart, en mjög ólíkar
útfærslur á verkum hans.
Þóra kemur, með Times Atlas landabréfa-
bókina undir hendinni, hún var að kaupa hana
og ætlar greinilega að sigra heiminn. Ef eitt-
hvað er að marka gagnrýnendur hér í borg,
ætti það ekki að vefjast fyrir henni. Dagblað-
ið Guardian segir að hún sé afar sannfærandi
á sviði og að aríurnar hennar í Töfraflautunni
hafi verið fluttar með tærum tón og „eleg-
ans“. Guardian gengur svo langt að telja rödd
hennar þá bestu í sýningunni. Þóra fór í fram-
haldsnám í óperusöng við Guildhall School of
Music and Drama eftir að hafa verið í Söng-
skóla Reykjavíkur undir handleiðslu Ólafar
Kolbrúnar Harðardóttur og er nú að reyna
fyrir sér sem söngkona hér í London.
Tvnr vikur og engin nóta swngin
Segðu mér frá Operafactory
„Operafactory 'var á sínum tíma stofnað
með það fyrir augum að koma með eitthvað
alveg nýtt inn í óperuna. Gerðar eru miklu
meiri kröfur en í hefðbundinni óperu til leik-
hæfileika söngvaranna sem verða líka að vera
í góðri líkamlegri þjálfun og geta hreyft sig
um sviðið á meðan þeir syngja. David Free-
man sem leikstýrði þessari uppsetningu á
Töfraflautunni setti hana upp eins og hann
væri að setja upp venjulega leiksýningu og
gerði ekkert minni kröfur en leikstjóri myndi
gera til leikara í leikriti. Æfingatíminn var
líka miklu lengri en gengur og gerist við upp-
setningar á óperum. Hann hafnaði allri hefð-
bundinni túlkun á hlutverkunum. í óperum er
sjaldnast tími til að kafa mjög djúpt ofaní
karakterana, yfirleitt er skellt á þá einhverjum
yfirborðslýsingum, vondur/góður og ekkert
meira með það. Freeman eyddi miklum tíma
með okkur í spuna og annað slíkt. Ég var
búin að vera í tvær vikur á æfingum og ekki
syngja nótu! Á fyrstu æfingunni lét hann okk-
ur leika söguna, sönglaust, og þá rákum við
okkur á þá staði, þar sem sagan var ekki al-
veg skýr fyrir okkur. Þetta hjálpaði mikið.
Eins lét hann okkur spinna í kringum hluti
sem gerðust áður en sagan byijar og annað
til að við gætum áttað okkur á karakterunum.
Svona vinna er mjög tímafrek, enda lentum
við í smá tímaþröng fyrir frumsýninguna.
Freeman segir reyndar sjálfur að hann þyrfti
svona ár til að fullæfa sýningu með þessum
hætti."
Ertu hrifin af þessari aðferð? _
„Þetta var mjög góð reynsla. í framtíðinni
kem ég til með að vinna mikið af þessari vinnu
sjálf, því það gerir það enginn fyrir mig eða
fer svona ítarlega í leiktúlkunina."
Varstu ánægð með árangurinn í þessari
sýningu?
„Já, þannig lagað, ég er ánægð með minn
hlut í sýningunni. En hún leið dálítið fyrir það
að leikstjórinn hannaði líka leikmynd, lýsingu
og búninga. Ég held, að það ætti enginn að
gera, því þá er engin utanaðkomandi gagn-
rýni, hvorki jákvæð né neikvæð, sem er grund-
vallaratriði í skapandi vinnu sem þessari."
Heldurðu að Mozart hefði orðið hrifinn af
sirkushugmyndinni?
„Ég veit það ekki, en þetta var mjög góð
hugmynd, vilji maður breyta til og gera eitt-
hvað nýtt. Að setja upp Töfraflautuna í sirkus
átti vei við, því það var svipuð stemmning,
galdrar og allskonar hókuspókus. Papageno
fellur vel inn í trúðshlutverkið, hinn sorg-
mæddi trúður sem kemur öðrum til að hlæja.
Eins hentar það Sarastro vel að vera sirkus-
stjórinn, sem lætur hlutina gerast og stýrir
atburðarásinni. Hans ríki er sirkushringurinn,
sem er töfrasvæði þar sem allt getur gerst.
Það lá við að maður þyrfti líftryggingu, því
við vorum látin gera allskonar fimleikakúnstir
og áhættuatriði. Það er náttúrulega ekki mitt
að gagnrýna, hvemig til tókst, en mér finnst
Ljósmynd/Dagur Gunnarsson
ÍSLENZKUR sópran og danskur riddari i London; Þóra Einarsdóttir
RIDDARI'
LUNDÚNUM
Þóra Einarsdóttir sópransönkgong æfir nú hlutverk
Barbarínu í Brúókaupi Fígarós í English National
Opera í London. DAGUR GUNNARSSON hitti Þóru
aó móli og segir hang ætla aó sigra heiminn.
að það hefði mátt gera meira úr sirkushug-
myndinni, sá þráður tapaðist svolítið eftir því
sem leið á sýninguna. Hugmyndin var í það
minnsta mjög góð og ef það hefðu verið til
meiri peningar hefði mátt hafa tamin dýr með
og búa til meiri sirkus.“
Allwr taltextinn og tiw söngvararr
Var handritið mikið klippt og skorið?
„Nei, það sem var óvenjulegt við þessa
uppfærslu er að það var notaður allur taltexti
Schikeneders, sem í hefðbundnum Töfra-
flautuuppfærslum hefur verið meira og minna
klipptur út. Töfraflautan er nefnilega ekki
venjuleg ópera í hefðbundnum skilningi, held-
ur söngleikur - „singspiel" eins og Þjóðveijar
kalla það, með miklum taltexta innan um ar-
íurnar, tríóin og allt það. Þar sem óperusöngv-
arar eru yfirleitt ekki þjálfaðir leikarar, ekk-
ert frekar en leikarar eru þjálfaðir sem óperu-
söngvarar, missa þeir gjarnan dampinn í tal-
textanum, geta ekki haldið uppi spennunni í
textanum. Því er taltextinn í Töfraflautunni
yfirleitt látinn fjúka í heild sinni, enda er hann
ótrúlega langur.
Aftur á móti var fjöldi hljóðfæraleikara
skorinn niður. Jonathan Dove, sem útsetti
þetta fyrir fimmtán hljóðfæraleikara, hugsaði
sem svo; hvað hefði Mozart gert, ef hann
hefði haft takmarkaðan fjölda hljóðfæraleik-
ara? Hann gerði það þannig að hann ímynd-
aði sér að Mozart sjálfur hefði setið og spilað
af fingrum fram við píanóið og fyllt inn í hljóm-
inn. Svo var hann með tvo saxófóna, sem er
náttúrulega hljóðfæri sem Mozart hefði ekki
haft aðgang að, og harmonikku. Þetta gefur
svona skemmtilegan sirkushljóm og svo var
hljómsveitin í búningum á sviðinu og var bara
eins og alvöru sirkushljómsveit."
En söngvararnir?
„Það voru tíu söngvarar og enginn kór, sem
þýði'r, að sumir fóru með þijú og fjögur hlut-
verk, mörg smærri hlutverk. Þetta var mjög
erfið sýning fyrir söngvarana. Við vorum stöð-
ugt á sviðinu, ef við vorum ekki .að syngja
og leika stóru hlutverkin okkar, þá vorum við
að taka þátt í hópatriðunum og kóratriðunum.
Til dæmis kom ég inná í forleiknum á handa-
hlaupum, gerði mitt fimleikaatriði og stóð á
öxlunum á einum söngvaranum. Síðan þurft-
um við öll að vera með í því að búa til snák-
inn, sem réðst á Tamínu í fyrsta atriðinu og
þegar snákurinn var síðan veginn, þurftum
við að liggja í sandinum á sviðinu í svona
tuttugu mínútur. Við vorum stöðugj. að, sum-
ir þurftu að bregða sér í gervi ljóna og ann-
arra dýra eða leika tré. Það var aldrei pása,
hver sem er gat verið hvað sem var innan
töfrahringsins.“
Án tilrawna verówr engin þrówn
Hvort ertu nú hrifnari af tilraunastarfsem-
inni eða hefðbundnari aðferðum við uppsetn-
ingar á óperum?
„Ég er hrifin af hvoru tveggja. Það er gam-
an að sjá uppsetningar, sem reyna eftir
fremsta megni að líkja eftir upprunalega form-
inu. Það er gaman að heyra hvernig þetta
hefur hljómað með upprunalegum hljóðfærum.
Mér finnst allt, sem vekur áhuga fólks á óperu,
hvort sem það er að flytja hana á móðurmáli
þess eða færa hana í nútímalegan búning,
hljóti að vera af hinu góða. Menn verða líka
að gera tilraunir; án tilrauna verður engin
þróun og það er eðli tilrauna að sumar floppa
og aðrar eru frábærar. Þær, sem floppa, verða
bara að fá að gera það. Ef menn taka ekki
áhættu gerist ekki neitt.“
Var þetta ekki góður stökkpallur fyrir þig?
„Ætli það ekki bara. Þetta er gott hlutverk
og það komu mjög margir að sjá sýninguna."
Borgwów námskeió hjá
Thomas Hampson
Þessa dagana ertu svo að æfa hlutverk
Barbarínu í Brúðkaupi Fígarós á fjölum hinn-
ar einu sönnu English National Opera. Hvern-
ig fékkstu þetta hlutverk?
„Ég fór og söng fyrir þá síðastliðið vor.
Þeim leist vel á mig og borguðu undir mig á
frábært námskeið hjá Thomas Hampson. Þar
var fylgst vandlega með mér, þeir sögðust
ætla að finna eitthvað fyrir mig og stóðu við
það, svo ég er að æfa Barbarínu og líst vel
á. Þetta er voða gaman. Það er Jonathan
Summers sem er í hlutverki Fígarós, Janice
Watson er greifynjan og Rebecca Caine er
Súsanna og frumsýningin verður 14. febrúar.
Eftir það verð ég að vera til taks sem varasöng-
kona fyrir hlutverk Sophie í Rósariddaranum
eftir Richard Strauss, líka hjá English National
Opera.“
Það er sem sagt nóg að gera?
„Já, sem stendur, og það er líka búið að
vera mikið um að vera.
Ég fór til dæmis með Ólafi Ragnari Gríms-
syni forseta Íslands og föruneyti í hans fyrstu
opinberu heimsókn til Danmerkur. Þar komum
við Jónas Ingimundarson fram í veislunni, sem
forsetinn hélt til heiðurs Margréti Þórhildi
Danadrottningu í glæsilegum salarkynnum
konunglega skotveiðifélagsins. “
Var öll konungsfjölskyldan þarna?
„Já, já, Ingiríður drottningarmóðir, Henrik
prins, Margrét drottning og prinsarnir tveir
og konurnar þeirra fyrir nú utan alla dönsku
ríkisstjórnina. Ég söng fyrst íslenskt lag með
dönskum texta, svo danskt lag og síðast
franska aríu fyrir Henrik prins sem er fransk-
ur. Ég kynnti lögin á dönsku og mér var kennt
hvernig ætti að ávarpa konungborið fólk,
„Deres majestet". Þá kom sér vel að hafa búið
í Danmörku sem barn meðan foreidrar mínir
voru við nám. Þetta var heilmikið og skemmti-
legt ævintýri."
Var Margrét drottning ánægð með tónleik-
ana?
„Það held ég hljóti bara að vera, því hún
sló okkur Jónas Ingimundarson til riddara af
Dannebrog reglunni og gaf okkur medalíur
upp á það. Svo fór nú allt jólafríið í að æfa
Jólaóratóríuna með Mótettukórnum. Það var
uppselt á báða tónleikana í Hallgrímskirkju
og svo söng ég á stórtónleikum Rótary í Borg-
arleikhúsinu ásamt eiginmanni mínum Birni
I. Jónssyni og fleirum. Þar var líka fullt út
úr dyrum."
Er Iífið þá bara dans á rósum fyrir lausráðn-
ar söngkonur og riddara?
„Nei, alls ekki, ég hef að vísu verið alveg
einstaklega heppin frá því ég útskrifaðist. Ég
fékk strax vinnu við Glyndeboume hátíðina í
kómum og sem varamanneskja fyrir eina söng-
konuna. Síðan veiktist hún, sem var náttúru-
lega heppilegt fyrir mig, því þar fékk ég þá
fjórar sýningar á þessari frægu óperuhátíð."
Hléió er aóalmálió
Segðu mér meira frá Glyndebourne.
„Glyndebourne er dæmigert enskt óðalssetur
í Sussex. Aðalsmaðurinn sem bjó þar uppúr
fyrra stríði giftist óperusöngkonu og vildi hafa
hana nálægt sér, en ekki á stöðugum söngferða-
lögum í London og vfðar. Hann lét því byggja
heilt ópemhús handa henni á landareigninni.
Síðan réð hann til sín stjómendur og hljómsveit-
ir og skapaði þessa óperuhátíð, sem er á hveiju
sumri og er uppselt í hvert einasta sæti og
hefur verið alveg frá upphafi. Það þykir voða
fínt meðal ríka fólksins og aðalborinna í Eng-
landi að sýna sig og sjá aðra á Glyndebourne.
Menn mæta þama á Rollsunum sínum og þeir
alríkustu á þyrlum, karlarnir í smóking og
konumar í síðkjólum. Síðan eru þjónarnir á
þönum að tína kampavínið og kavíarinn upp
úr nestiskörfunum og leggja á köflótta dúka
fyrir lautarferðina. Hléið hefur nefnilega alltaf
verið aðalmálið! Þó að óperan lendi kannski
dulítið útí kantinum, eru gæðín alitaf mjög
mikil á Giyndebourne, því ekkert þýðir að bjóða
þessu, fólki uppá eitthvert rusl. Eftir hátíðina
fékk ég síðan vinnu hjá skildu fyrirbæri,
Glyndeboume Touring Opera, þá var farið í
leikferð um Bretland með Don Giovanni fram
að jólunum 1995.“
Értu komin með umboðsmann?
„Nei, ekki ennþá. Það hafa nokkrir verið
að bjóða fram þjónustu sína, en það er bara
svo erfitt að vita hver er góður og hentar
mér. Þeir, sem hafa sýnt mér einhvern áhuga,
eru ekkert endilega þeir, sem ég treysti nægi-
lega til að skrifa undir samning hjá. Ég ætla
að bíða aðeins með það, þangað til einhver
góður skýtur upp kollinum."
Prwfwsöngwr á meginlandinw
Hvaða áætlanir ertu með fyrir framtíðina?
„Ég var nú að kaupa mér atlas því mig lang-
ar að fara til Þýskalands og hugsanlega Frakk-
lands til að prufusyngja fyrir óperuhús þar.
Það væri gott að komast einhvers staðar á
fastan samning til að fá reynslu. Það er mjög
erfitt að vera lausráðinn söngvari hér í London
þegar maður er ekkert þekktur. Það er ekki
gott að vera lausráðinn nema maður sé bókað-
ur fjögur ár fram í tímann. Það er liollt fyrir
unga söngvara að vera á einhveijum einum
stað, þar sem þeir geta lært fullt af hlutverkum
og orðið sér úti um þá reynslu, sem nauðsyn-
leg er fyrir þennan markað. Það eru langmest-
ir möguleikar í Þýskalandi, þar eru næstum
því hundrað og fimm óperuhús, á meðan hér
eru bara fímm. Þeir hjá Glyndebourne hafa
boðið mér að koma aftur nú í vor sem vara-
manneskja og ég er að hugsa málið.“
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 25. JANÚAR 1997