Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1988, Blaðsíða 7

dæmis að skrifa verk fyrir kór og ásláttar-
hljóðfæri fyrir opnun „Wien Modem“, sem
verður frumflutt í Vín.“
„Hve margar óperur mun ríkisóperan láta
setja upp?“
„Of fáar, ég vildi hafa þær fleiri... en
við verðum að minnsta kosti með þessa tvo
— Ligeti og Rihm.“
„ Verða íluttar minna þekktar óperur frá
liðnum tímabilum?“
„Já, það er líka mjög mikilvægt, til að
mynda ópera Scuberts, „Fierrabras", hún
verður flutt í „Theatre an der Wien“ (þar
sem ópera Beethovens, „Fidelio," mörg af
fremstu ieikverkum á þýskri tungu og marg-
ar Vínaróperettur vora framfluttar) og síðan
sett á efnisskrá Ríkisóperannar. Og þetta
er algjörlega nýtt fyrir Vínarbúa, hún hefur
aldrei fyrr verið flutt þar, í hans heimaborg
— það er mjög undarlegt. Þetta sýnir hvem-
ig fólk getur bitið eitthvað í sig. Tökum til
dæmis þá viðteknu skoðun að Schubert sé
ekki óperatónskáld. Það er alrangt. Schu-
bert er stórkostlegt óperatónskáld. En ef
þú hugsar langt til baka, um „Fidelio" til
dæmis, þá tók mörg ár að uppræta svipaða
fordóma — „Beethoven er stórkostlegt tón-
skáld, en ekkert óperatónskáld," Sjáðu ...
nú segja allir: „Fidelio er stórkostleg óp-
era.“ Það tekur dálítinn tíma að breyta venj-
um fólks."
„Verðið þið með einhverjar aðrar óperur
en „Fierrabras“?“
„Já, við verðum það. Til dæmis „Hóvansj-
tjína" eftir Músorgskíj, sem aldrei hefur
verið flutt í Ríkisóperanni, og „II Viaggio a
Reims“ eftir Rossini; hún hafði heldur ekki
verið flutt þar áður. En það var af ólíkri
ástæðu sem þeir fluttu hana ekki því hún
hvarf fyrir hgundrað áram; hún var talin
glötuð, en við fundum hana fyrir fímm áram.
Svo að við fluttum hana fyrst í La Scala á
Rossini-hátíðinni, og sfðan hér í janúar árið
eftir.“
„Efnisskrá ykkar er að mestu klassísk,
rómantísk og nútímaverk. Flytjiðþið nokkr-
ar barokkóperur?"
„Mig mundi langa til þess einhvertímann,
ég veit ekki hvenær ... það tekur mikinn
tíma. Ef þeir gefa mér einhvemtímann
fímm, sex mánuði til að æfa, þá sný ég
mér að Monteverdi."
„Hvað tekur það þig vanalega langan
tíma að seija upp óperu?“
„Tuttugu ár!... ég þarf að rannsaka,
sjáðu til, ég hef gaman af rannsóknum. Til
dæmis rannsakaði ég „Boris Godunov" áram
saman. Vitaskuld er ég að gera að gamni
mínu þegar ég segi tuttugu ár. Það tekur
tíma — ég vil ekki vinna eins og andinn
blæs mér í bijóst hveiju sinni. Ég vildi hafa
dýpri þekkingu ef þess er kostur."
„Svo að það sem þú ert að gera núna
byggist á því sem þú hefur verið að rann-
saka undanfarin ár?“
„Já, einmitt."
„Hvað áformar þú að gera á meðan þú
ert tónlistarstjóri Ríkisóperunnar í Vínar-
borg?“
„Það era tiltekin atriði... sjáðu til, helsti
kostur Ríkisóperannar er fyrst og fremst
Fílharmóníuhljómsveit Vínar, áreiðanlega
besta óperahljómsveitin, og dýrlegur kór ...
en af og til verða einhver fjárhagsvand-
ræði, sem ég vona að leysist úr á síðustu
stundu. Vandinn er sá að það er mjög er-
fítt að vera með fasta efnisskrá og hafa
hana alltaf á sama plani og alltaf góðar
sýningar, og ég hugsa að við breytum smátt
og smátt til... flytjum hveija ópera oftar
og ekki of margar. Auðvitað munum við
lfka hafa fjölbreytni, en ekki of mikla."
„Ákveður þú efnisskrá óperunnar?"
„Ég kem með ýmsar uppástungur. Við
ráðfærum okkur við Drese og Deutsche.
Það sem við köllum eftiisskrá er meira á
þeirra höndum. Ég get engu breytt núna,
en ég mundi vilja breyta dálítið til, þvf að
í rauninni er það vegna óperannar, áheyr-
enda og allra, sém við verðum að halda
dálítið hærri staðli."
„Hvert er samband þitt við FíIharmónSu-
hljómsveit Vínar, sem tengist óperunni?“
„Frá 1965, þegar ég stjómaði þeim í
Salzburg, hafa þau boðið mér að sfjóma
hljómleikum og við höfum gert Qöldann all-
an af plötuupptökum. Við höfum næstum
lokið við Beethoven fyrir Deutsche Grammo-
phone. Þau hafa nú boðið mér að stjóma
Brackner öllum, Dvorák öllum og Vínarskól-
anum — Schoenberg, Berg og Webem.
Vanalega stjóma ég fyrstu hljómleikum
þeirra í byrjun starfsárs, og þegar þau leika
á Tónlistarhátíðinni í Vín, og við föram f
langar hljómleikaferðir; munum til dæmis
leika allar sinfóníur Beethovens í Tókýó og
í New York, og í París í febrúar næstkom-
andi. Hljómsveitin heldur aðeins mjög fáa
hljómleika á ári. í Vín halda þau þetta átta
eða níu hljómleika í allt, svo að þau vilja
helst bjóða svona sjö stjómendum að stjóma
Claudio Abbado stjórnar í Vín.
samtals níu hljómleikum. Þetta er því mjög
iýðræðisleg stofnun; þau ákveða sjálf hvað
þau gera.“
„Ætlar þú að gera eitthvað nýtt eða sér-
stakt á „Nýárstónleikunum“?
„Já, eitthvað nýtt, eins og til að mynda
„Kvadrillu um stef úr Grímudansleik Verd-
is“ eftir Johann Strauss. Hann var sífellt
að gera þessar kvadrillur með því að taka
stef úr óperam og tengja þau saman. Já,
það er gaman."
„Og hvemig ert þú viðriðinn aðrar stórar
hljómsveitir?“
„Eg reyni að einbeita mér að starfinu hjá
Ríkisóperanni, Fílharmóníunni í Vín og
Kammerhljómsveit Evrópu, og það er nóg.
Ég hef ekki meiri tíma. Hvað Sinfóníuhljóm-
sveit Chicago varðar þá fer ég þangað í
eina til tvær vikur á ári, og við eram hálfnað-
ir með sinfóníur Tsjækovskíjs. Með Lund-
únasinfónfunni hef ég lokið við öll verk
Ravels, nema ein plata er eftir. Ég stjóm-
aði stundum Sinfóníuhljómsveitinni í Boston
— afar góð hljómsveit, mér fellur vel við
þau, og fallegur salur. Ég stjóma vanalega
Fílharmóníuhljómsveit Berlínar við setningu
„Tónlistarhátíðar Berlfnar" í september á
hveiju ári... það er stórkostleg hljómsveit,
mér þykir gott að vinna með þeim.“
„Getur þú sagt okkur eitthvað um vænt-
anlegar htjómleikaferðir þínar?“
„Eg fer með Vínarfílharmóníunni um
Þýskaland, Ítalíu, Spán, og til Parísar, í
febrúar. Sfðan fer ég með Kammerhljóm-
sveit Evrópu til Bandaríkjanna og Japans í
mars; verð því næst í Chicago, og þegar
ég kem hingað aftur framflytjum við „Fi-
errabras" eftir Schubert og, í samvinnu við
La Scala, „Pelleas og Melisande" eftir De-
bussy. Þá era upptalin verkefni þessa starfs-
árs.“
Muntu gera einhvetjar plötuupptökur á
samtimatónlist?
„Það mundi ég gjaman vilja... það er
hugsanlegt í tengslum við „Wien Modem."
„Þar sem þú hefur nú þegar náð að af-
kasta svona miklu, hefur þú þá nokkur
önnur „óvenjuleg“ verkefni sem þú vildir
ljúka við áður en þú verður áttræður?“
„Ég veit ekki einu sinni hvort ég næ átt-
ræðisaldri... nei, það era þegar komin of
mörg verkefni, bara á þessu ári... ah,
sjáðu! Fyrir tveimur áram fór ég í sex mán-
uði upp til fjalla, á fallegan stað þar sem
ég get lesið og lært í friði, verið með fjöl-
skyldu minni, farið á skíðum, og ég viidi
gjarnan gera þetta miklu oftar á næstu
áram.“
„En segðu mér frá því álagi og andlega
undirbúningi, sem svona krefjandi alþjóðleg-
ur frami útheimtir.“
„Já, það erfiðasta er hvað mikið er af
boðum, það er alveg eðlilegt, og að segja
„nei“ og „nei“ og „ég hef ekki tíma,“ „ég
hef ekki tíma,“ og að velja bara úr það
mikilvægasta, en ég held . .. að einbeita sér
að vinnu á einum stað ...“
„Þú þarft að stjóma svo mörgum óperum
og hljómleikum, og i hljómleikaferðum, hef-
INGA
GÍSLADÓTTIR
Dagsverkið
Sat ég á klöppunum
á Mu tungti
I vösunum blóðbeig,
snæri og skeljar.
Aðeins utar
skyndileg hreyfing -
lágfóta laumast heim
í greni
með dagsverkið í Ijaftinum
blóðugur, brotinn
figl-
Viðhliðmér
dagsverkið
blóðugur, brotinn
fiskur.
Laumast heim
ígreni,
lágfóta og ég.
Inga erfædd í Reykjavlk 22. janúar 1962.
Vinnur um þessar mundir á méðferöar-
stofnun á Grænlandi.
INGVAR
AGNARSSON
Miðnætur
töfrar
Um lágnættisstund
rennur sól um haffiötinn
strýkur hann mjúkum fmgrum
eins og unnusti elskaðan líkama.
Geislastafi sólar
leggur um hauður og haf.
A þessari stundu
er hún milli tveggja heima,
milli himins og jarðar,
og í snertingu við báða.
Blessaða sól!
Égnýtgeisla þinna
er þeir falla I augu mln.
Ég sé geisla þlna á fjöllum.
Ég sé geisla þína & himni.
Hvert sem ég lít,
þá eru geislar þínir þar.
Þeir eru allstaðar.
Þeir fyUa tilveruna.
Þeir fylla sálu mína.
Hverf 'þú mér ei,
fagra sðl.
Höfundur rekur hjólbaröaverkstæði i
Reykjavík.
Leiðrétting
I Lesbók 3. september sl. birtust lj6ð undir
höfundamafninu Ásdis Jenna Jensdóttir. Hér
var málum blandað og Ásdts Jenna er Ástráðs-
dóttir. Hún er nemandi við Menntaskólann f
Hamrahlfð, og eru hún og lesendur beðnir
velvirðingar á þessu.
ur þú tíma mitt í öllu þessu til að læra?“
„Já, ég ætla sjálfum mér tíma, eins og
þegar ég fer upp til fjalla; stundum heima.
Og á sumrin tek ég mér alltaf sex eða sjö
vikna frí til að grúska í friði."
„Ég tók eftir undraverðu tónlistarminni
þínu, að stjórna alltaf utanað, stundum
breyttri efnisskrá annan hvom dag, óperum
— „ Wozzeck“ til dæmis, og stundum jafn-
vel einleikurum með. Þjálfaðir þú þetta sér-
staklega eða erþað meðfæddur hæfíleiki?"
„Nei, ég læri bara raddskrána. Ef ég
kann hana ekki utan að finnst mér að ég
kunni ekki nógu vel.“
„Og það er ósköp einfalt..."
„Já, mjög einfalt."
„Hvað álítur þú skipta mestu hjá skap-
andi hljómsveitarstjóra?“
„Þú veist að það sem áheyrendur sjá á
hljómleikum er látæði... það er hægt að
segja að sumir sijómendur sýni falleg lát-
brigði og þéss háttar. Ég held að það sem
mestu skiptir sé að þekkja raddskrána,
þekkja tónlistina. Góður hljómsveitarstjóri
getur náð fram stórkostlegri tónlist jafnvel
án þess að stjóma, bara með almennum
ráðum og síðan með því að Örva bara hljóð-
færaleikarana. Stundum getur eitt tillit ver-
ið miklu mikilvægara en stórkostlegt lát-
bragð."
„Og hver er besta þjálfunin tíl að ná
þessu marki?“
„Að kynna sér raddskrána... ég held
að það sé endalaust hægt að fínna eitthvað
nýtt í raddskránni. Ég held að verst sé að
hugsa: „Ég þekki þetta allt.“ Og það er
ógerlegt, sjáðu til.“
„Er mikill munur á að stjóma óperu og
sinfóníutónleikum?“
„Það er nokkur munur, en undirstaðan
er alltaf tóhlistin. Auðvitað er einhver
reynsla af sviðinu og söngvuranum nauð-
synleg. Þegar ég til dæmis set upp ópera
þykir mér vanalega best að hafa sýningar-
stjóra og söngvara, sviðsmynd, ljós og
tæknibúnað með frá upphafí. En þegar öll
er á botninn hvolft held ég að allt í ópera
tengist tónlistinni."
„Endum þetta á heimspeki: Elftir að hafa
lifað svona lengi sem atvinnumaður í tónlist
og náð svona langt í tónlistarsköpun, hvaða
ráð eða Hfsreglur gefur þú ungum tónlistar-
manni, / fáum orðum?“
„Fyrst vil ég segja að tónlist er mér mjög
mikilvæg, en hún er mér ekki ALLT. Ég á
böm, fjölskyldu, vini, ég hef bækumar
mínar, og ég hef mörg önnur áhugamál í
lífinu. En ég held, það að læra sem mest
af að vinna með miklum tónlistarmönnum,
eða kynnast öðra fólki, og það að lokum,
sem ég sagði í byijun samtalsins: Að hafa
mikla ástríðu, mikla ást og trúa á það sem
þú ert að gera, hvað sem það er, tónlist eða
hvað annað, leyndardómurinn er að gera
það af mikilli ást og heitri ástríðu."
Höfundur er tónskáld og býr í Vínarborg,
Reykjavík og Hong Kong.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. SEPTEMBER 1988 7