Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1988, Blaðsíða 3

l.ggBiTg
'Mj[0]rR|^lul[N-::Br'L]A D.SES.Sj
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoö-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Napóleon
og franska stjómarbyltingin er heiti á greinaflokki í
þremur hlutum eftir Sigiaug Brynleifeson og birtist
sá fyrsti hér. Þar segir frá yngri árum þessa áhrifa-
mikla manns, sem varði miklum tíma í lestur og virð-
ist hafa verið einlægur hugsjónamaður framanaf, en
síðan hafa völdin orðið markmið í sjálfti sér. Þetta
eru kaflar úr nýrri bók, sem enn er ekki ákveðið
hvenær kemur út
Forsíðan
er af nýju málverki eftir Hring Jóhannesson list-
málara og er eitt þeirra, sem hann sýnir nú í
Gallerí Borg. Myndin heitir „Suðvestanátt" og'
vísast þar til skýjanna, sem em að sögn málarans
suðvestanáttarleg. Og þá er hann að tala um skýja-
far norður í Aðaldal, þar sem myndin er máluð.
Jafnframt em í blaðinu fleiri myndir Hrings á
sýningunni í Gallerí Borg, sem hófst fyrir tveimur
dögum.
Ferðablaðið
fjallar nú um grein í ferðaþjónustunni, sem sífellt
verður fyrirferðarmeÍK Ferðir aldraðra. Núna em ein-
mitt að hefjast haustferðir aldraðra og Ferðablaðið
er að mestu leyti helgað þessu efni.
Claudio
Abbado er nú talinn vera einn af flórum hljómsveitar-
sijórum, sem standa allir hæst á tindinum. Okkar
maður í Vínarborg, Jósef Fung, hefur hitt „maestro"
að máli og þar segir hann ma. að eitt tillit geti verið
mikilvægara en stórkostlegt látbragð.
ELÍAS MAR
Mamma
JJtiII kútur feitur
með dúnmjúka ló á kolli og ekki farinn að ganga
fálmar smáum puttum útí rökkrið
einu sinni enn
og segir þetta eina orð sem hann kann.
En hann fær ekki það svar sem hann væntir
því að hún mamma hans er farin,
endanlega farin,
og hann fínnur ekki þetta mjúka og gjafmilda
sem hann þráir að geta
þrýst að tannlausum munm' og sogið... sogið...
Þess vegna kallar hann ekki oftar,
heldur hvíslar
í hinzta sinn þessu eina veika orði:
Mamma...
Utill kútur feitur
bersköllóttur
með hálfa öld að baki og hættur að geta gengið
fálmar kubbslegum puttum um sængina eirðarlaust
og hefur ekki sagt orð í mörg dægur.
En þegar sjúkrahúspresturinn leggur sefandi hönd
á feita puttana
þá róast lítill kútur
og stynur alsæll:
Mamma!
(Nóv. 1987)
Höfundurinn er þjóðkunnur rithöfundur og skáld og býr í Reykjavik.

Islendingar virðast hafa haft
furðu sterk bein til að þola illa
daga og lífskjör, sem nútímafólk
getur naumast ímyndað sér. En
nú þegar allir hafa til hnífs og
skeiðar og óteljandi annarra
þarfa og gerfíþarfa, er viðkvæðið
jafnan, að við lifum á erfiðum
tímum. Skáldið sagði þetta á kreppuámnum
sem kunnugt er og þá var full ástæða til
að fullyrða um erfiðleika. Núna í velmegun-
inni er þó ekki minna um þá rætt og marg-
ir bera sig illa.
Menn spyija: Hversvegna getum við ekki
búið við stöðugt gengi eins og aðrar þjóðir
og þá festu sem einkennir þeirra þjóðarbú-
skap? Von er að spurt sé. Svarið felst að
hluta til í óútreiknanlegum náttúraskilyrð-
um, en einnig og ekki síður í því, að þjóðin
hefur verið óheppin með stjómmálamenn
sína og svo er það eins hver önnur árátta,
bæði landsfeðra og einstaklinga, að eyða
meira en aflað er.
Síðan nútíma þjóðfélagsgerð hófet á ís-
iandi frá og með stríðslokum, hefur öðm
hvetju verið ymprað á þvi, að útflutningur
landsmanna væri of fábreyttur; ekki gengi
til lengdar að vera að fullu og öllu háður
fískinum í sjónum, sem er háður náttúraskil-
yrðum í hafínu. Það hefur verið talað um,
að við þyrftum fleiri stoðir undir bygging-
una: Stóriðju, fullvinnslu sjávarafurða, iðn-
vaming, refa- og fískirækt.
Allir vita, að þessar stoðir hafa einatt
reynst brauðfætur, sem ekkert er á að
treysta og má þakka fyrir hveija nýja at-
vinnugrein, sem ekki þarf óðar að hlaupa
undir pilsfald ríkisvaldsins og biðja um að-
stoð á kostnað skattgreiðenda. Það er ekki
einleikið hvemig þetta gengur og þó blasa
Æ þessi góðæri
sumar skýringarnar við; iðnaður sem verður
að borga tvöfalt orkuverð á við samkeppni-
siðnað í nágrannalaöndunum er vitaskuld
dauðadæmdur.
Við verðum áfram háð fiskinum í sjónum
og markaðnum fyrir hann; á því er enginn
fyrirsjáanlegur endir. Þar skiptast á feit ár
og mögur og eftir því mun efnahagslífið
sveiflast. Okkur gengur illa að komast út
úr takti veiðimannaþjóðfélagsins, þar sem
fengurinn er veizla og þegar borðin era
hroðin eftir sleitulausa drykkju og át, verða
menn að ná vopnum sínum og fara á ný út
að veiða. Og þó; ef þetta væri einfáldlega
svona, stæðum við á núlli eftir hvert góð-
æri, en þvf er ekki að heilsa. Veizlumar eru
svo dýrlegar, að við þurfum erlend lán til
að fjármagna þær. Jafnvel í bullandi góð-
æri verður að taka viðbótarlán.
Að vísu standa þó nokkur verðmæti eft-
ir. í úthverfum höfuðborgarinnar hefur á
fáeinum áram risið svo sem eins og einn
Akureyrarbær; þar að auki'er risin flugstöð
og Kringla og önnur offramleiðsla á verzlun-
ar- og skrifstofuhúsnæði með tilheyrandi
tölvukerfum, svo nú era 40 þúsund fermetr-
ar af gólfum til þessara þarfa til sölu. Samt
titrar Moggahúsið á skrifandi stundu undan
álagi loftpressanna á Fjalakattarlóðinni, því
þar á að koma upp mörgum hæðum undir
skriffinnsku og höndlun að viðbættri nýrri
Kringlu við hlið þeirrar stóra. Og við slóum
á okkur nýjum bílum í þeim mæli, að bíla-
eign landsmanna er jöfn heimsmeti Banda-
ríkjamanna: Tveir komma núll um hvern
fólksbíl. Góðærin og erlendu lánin virðast í
litlum mæli gefa af sér arðsöm framleiðslu-
fyrirtæki, en þeim mun meira af forgengi-
legu dóti eins og bílum og lúsusverzlunum
svo fínum, að ráða verður hönnuði frá ít-
alíu til þess að útlitið yerði sæmandi.
Frá og með árinu 1988 var þjóðinni gert
kunnugt, að góðærinu væri lokið í bili. Doll-
arinn féll, gengið á íslenzku krónunni féll-
og féll, fískurinn féll á mörkuðum okkar í
útlöndum. Timburmennimir upphófust, svo
og gjaldþrotin.
Ur öllum áttum heyrist í grátkóranum:
Fjármagnskostnaðurinn er alveg að drepa
okkur, - enginn rekstur stendur undir svona
okurvöxtum, o.s.frv. Þessi þula er vel kunn-
ug uppá síðkastið og bak við hana leynist
draumur um þá gömlu góðu tíma, þegar
vextir vora neikvæðir og hægt var að fjár-
festa og splæsa á kostnað sparifláreigenda.
Nú þykir frelsið jafnvel vont, af því það
hafði ekki vit fyrir okkur og þá er horft
með glíu í augum á framsóknarhöft og
skömmtunarstjóra, sem umbuna hinum
verðugu.
Það virðist ekki tekið með í reikninginn
þegar rætt er um fjárhagsvanda og gjald-
þrot, að óstjóm með braðli og heimskulegum
fjárfestingum sé hreinlega um að kenna i
mörgum þessara bágstöddu fyrirtækja. Að
þeim sé einfaldlega illa stýrt eins og þjóðar-
búinu, einkum í góðæri. Það er ekíri bara
fískverkunarkonan á Vestfjörðum, sem vitn-
að var til í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðins
nýlega, sem sjá að afætumar era út um
allt og að of mikið er tekið út úr rekstrinum
í persónulega eyðslu og óþarfa lúxus.
Skrifstofur f olíufurstastíl, tveggja til
þriggja milijóna Benzar, Reinsróverar og
aðrir lúxusjeppar með farsímakost sem
kemst í heimsmetabók Guinness, punta nátt-
úrlega uppá andlit fyrirtækis út á við, að
ekki sé nú talað um ímynd forstjórans.
Nýjasta æðið var að geta fengið þetta allt
á kaupleigu; skitt með það þótt endanlega
verði búið að borga ibúðarverð fyrir þessi
leikföng, sem era svo bráðnauðsynleg fyrir
laxveiðitúrana.
Stundum hafa menn gizkað á, að flottræf-
ilshátturinn sé til kominn vegna þess hve
skammt sé um liðið síðan þjóðin komst út
úr torfkofunum. Sú kenning hrekkur
skammt. Þeim fækkar nú óðum sem muna
svo langt aftur í tímann. Aftur á móti er
íhugunarefni, að yngsta kynslóð athafafólks
á Islandi þekkir ekki annað en velmegun
og er alin upp við öll þessi þægindi og græj-
ur, sem nú þykja sjálfeögð. Ef einhver
munur er á, tekur sú kynslóð hinni eldri
fram um kröfuhörku og þarf þó töluvert
til. Þessari ungu kynslóð finnst sjálfsagt
að geta átt allt þetta dót í byijun búskap-
ar, sem tók foreldrana áratugi að eignast
og þegar þessi kynslóð kemur fyrir alvöra
til valda og áhrifa, er varla líklegt að dreg-
ið verði úr veizlufagnaðinum. En þar að
auki fær sú kynslóð á sig byrðamar af
Kröfluævintýram okkar sem eldri eram.
En sem sagt; þessari veizlu er lokið og
við hlýðum með andakt á hundrað ráð Jóns
Baldvins til að draga saman í ríkisrekstri.
Vonandi tekst að koma skútunni á sléttan
sjó eftir ólukkans góðærið.
GÍSLI SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. SEPTEMBER 1988 3