Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1982, Blaðsíða 13

Menn hafa lengi haft grun um
aö erfitt gæti oróið að keppa
við iðjusemi gula kynstofnsins
enda er það nú komið á daginn
Maöur er nefndur Zenke Suzuki og er
forsætisráðherra Japans. En í landi sólar-
uppkomunnar kalla allir hann „Zenko-San“
sem merkir Búdda. Þá nafngift hefur
Suzuki hlotið vegna þess hve þrekvaxinn
hann er og eyrnastór, en það telja menn
einkenni frábærra vitsmuna austur þar.
Stjórnmálaleiðtogum Evrópu, sem hittu
Suzuki forsætisráðherra nýlega í Bonn,
Lundúnum, Bryssel og París, myndi heldur
en ekki hafa skjátlast ef þeir hefðu glæpst
á því að halda að hann væri í eöli sínu
hæglátur og blíðlyndur, en þannig á hann
þaö til aö orka á ókunnuga. Sannleikurinn
er hins vegar sá að bak við hið milda,
japanska bros hans býr öflugur viljaþróttur
þaulæfðs samningamanns. Kunnugir vita
einnig aö Suzuki er fjármálamaöur á
heimsmælikvarða og lætur sig ekki muna
um að gera þaö sem nálgast kraftaverk
þegar hann er að ryðja iðnvarningi þjóðar
sinnar braut inn á erlenda markaði. Þar
vottar ekki fyrir vanmáttarkennd í kapp-
hlaupinu við háþróaðar iðnaðarþjóðir Evr-
ópu og Ameríku.
í þessu sambandi má nefna aö nokkru
eftir að Mitterrand var orðinn forseti
Frakklands bauð hc;nn stjórnmálamönnum
tjl veislu í embættisbústað sínum í París. Á
mynd, sem birt var af þessum tignar-
mönnum eftir að sest hafði verið að
borðum, mátti glöggt kenna Suzuki ráð-
herra beint andspænis Mitterrand og virtist
athygli manna beinast mjög að þeim
fyrrnefnda.
Nú er svo komið aö japanskar iðnaöar-
vörur eru á boðstólum um heim allan. Þær
blasa við milljónum gráöugra kaupenda í
Bandaríkjunum og Kanada, víðs vegar um
Evrópu, Suður-Ameríku, Afríku og Ástralíu.
Eftir geigvænleg áföll hinna eldri iðnaðar-
þjóöa af völdum olíufurstanna hefur jap-
anska iðnvarningsframboðið dembst eins
og fellibylur yfir þessar þjóöir. Er þar um að
ræða höröustu samkepþni sem hugsast
getur, byggða á tæknikunnáttu og atorku
Japana. Sú iönvæðing þeirra hefur reynst
býsna öröug og kostað verulegar fórnir. En
hér kemur fleira til. Iðnaðarvörur, þótt
frábærar reynist, selja sig ekki sjálfkrafa á
troðfullum erlendum mörkuðum. Þar þarf
meiri samningalipurð og sölutækni en
menn gera sér yfirleitt grein fyrir. Sú
barátta hefur hvílt á Suzuki forsætisráö-
herra og samstarfsmönnum hans og gerst
að verulegu leyti bak við tjöldin. Menn
áttuðu sig því ekki á henni fyrst þegar
japanska iðnaðarundrið bar á góma. Nú
eru menn hins vegar farnir að eygja hið
rólega og dularfulla svipmót Suzukis bak
viö þetta risaátak japönsku þjóðarinnar.
Japanska iðnþróunin hvílir á efnahags-
kerfi sem lengi hefur verið bæöi frumstætt
og veikbyggt. Sú barnslega gleði og
einlægni, sem ríkt hefur í Japan frá alda
öðli, samrýmist í eðli sínu illa þeirri hörku
sem iðnþróunin hefur krafist. Að vísu eru
Japanir gæddir þeirri starfsgleöi og ætt-
jaröarást sem metur þjóðarhag meira en
einkahagsmuni. Þjóðarmetnaöur þeirra
veldur því einnig að þeir hafa reynst fúsir til
að færa ýmiss konar fórnir.
En vandamálin hafa sannarlega ekki
látið á sér standa. Kemur það glöggt fram í
bók japanska höfundarins Kamata Satoski
frá 1980. Hún heitir: Hvaö er aó gerast á
síglingaleiðunum?
Sú var tíð að Japanir stældu blygðunar-
laust eftirsótta hluti úr iðnaði Vestur-
landa, en spáð hefur verið að þetta myndi
snúast við. það er nú komið á daginn:
Þessi nýi, brezki Triumph, er ekkert ann-
aö en bein stæling á japanskri Hondu.
Innsetta myndin var birt í bandarísku
bílablaði í sumar og sýnir umbúðir utan
af varahlutum frá Volvo og undir númer-
inu stendur Gautaborg. En með smærra
letri neðst á kassanum: Made in Japan.
Ó þá náð að eiga þetta frábæra japanska dót, hvort heldur það eru myndavélar, bílar, hjólbarðar eða hljómflutningstæki.
Markaðurinn er um allan heim.
Iðnþróunin f Japan
er heimsmet
Satoski lýsir þarna tilveru láglaunaöra
verkamanna í Japan og manna sem búa
við enn bágari kjör og nefndir eru
„magúkar“. Þessir menn ráöa sig sem
daglaunamenn eöa mánaðarkaupsmenn
hjá verktökum sem höfundurinn segir að
séu „sannkallaðir mansalar“. En erfiöis-
menn nema sem svarar 15% af svonefndu
vinnandi fólki í Japan. Þetta eru sjómenn,
vefarar og annars konar iðnverkamenn,
einkum farandverkamenn frá Kóreu, Fil-
ippseyjum og Pakistan. Þar við bætast
tugir þúsunda láglaunaöra japanskra fá-
tæklinga. Margir þeirra drekkja áhyggjum
sínum í hinum áfenga þjóðardrykk Japana
„saké“ og sóa þannig talsverðum hluta af
lága kaupinu sínu.
Vitað er að hin risavöxnu fyrirtæki
Japana hafa drjúgan stuðning af minni
háttar fyrirtækjum lands síns. Þar er
vinnutíminn langur, afköst mikil og lág
opinber gjöld. Samkvæmt frásögn jap-
anska prófessorsins Hazama nýtur starfs-
Suzuki forsætisráðherra. í stað þess að
setja á bein höft, hefur því vinsamlegast
veriö beint til japanskra yfirvalda að kaf-
færa ekki vesturlandaiðnaðinn.
fólkið þar engra trygginga og hann segir að
lífskjör þess séu ákaflega bág.
Enginn skyldi samt ætla að velgengni og
auöur Japana byggist á kaupkúgun gagn-
vart þeim sem stunda erfiöisvinnu. Þar
kemur allt annað til: frábær kunnátta
tæknimanna, síaukin og bætt iðnvæðing
samkvæmt nýjustu aðferðum, ýtrasta sjálf-
virkni í véltækni og það til þeirra muna að
Japanir eiga stórkostlegt heimsmet í fram-
leiöni vélmenna (róbotta) í þágu iðnaðarins
og flytja þessi furðutæki út í stórum stíl til
iðnaðarkeppinauta sinna!
Þaö sem einkum veldur Japönum
áhyggjum í dag er hin nýtilkomna harða
samkeppni þeirra við aörar Asíuþjóðir.
Þessar þjóðir hafa nefnilega tekið stórfé að
láni í japönskum bönkum, keypt japanskar
iðnaðarvörur og ráöið til sín japanska
tæknisnillinga og sölumenn. Þetta hafa
þær vitanlega gert til þess að læra sem
fyrst iðnaöar-, verslunar- og fjármálatækni
Japana og geta síðan skákaö þeim á
heimsmörkuðunum.
Nú er svo komið að Suður-Kórea hefur
hafið harða samkeppni viö Japan í fram-
leiðni á sjónvarpstækjum, fatnaöi, stáli og
skipum. Þá má nefna að Hong Kong og
Singapore eru orönar Tokíó skæöir keppi-
nautar sem verslunar- og fjármálamiö-
stöðvar. Indónesía, sem er gagnauöug af
landbúnaðar- og iönaðarvörum, er einnig
orðin verulegur keppinautur Japans á
evrópskum og amerískum mörkuðum. Suz-
uki forsætisráðherra hefur því í ýmis horn
að líta um þessar mundir. En aðstaöa hans
er býsna styrk. Það er nefnilega mikill
misskilningur að ímynda sér að Japanir séu
einvörðungu glerharðir efnishyggjumenn
og tæknisnillingar. Verulegur hluti þessarar
tápmiklu þjóðar er hins vegar mjög áhuga-
samur um íþróttir og andlegar menntir. Við
það hafa Japanir öðlast sjálfstraust og þá
sjálfsgagnrýni sem sérhverri þjóö er nauð-
synleg.
Sigurður Skúlason magister
snaraöi úr frönsku.
13