Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1982, Blaðsíða 5

Fyrir nokkru sat ég á læknabið-
stofu þegar inn kom stæðilegur
unglingur sem bersýnilega var ekki
heimavanur á svona stað. Hann bar
með sér öryggisleysi þess sem varla
veit sjálfur hvort hann er barn, full-
orðinn eöa eitthvað þar í milli. Á
biðstofunni ríkti andrúmsloft, hlaðið
þeirri hátíölegu andagt sem virðist
gagntaka menn í návist lækna. Þeir
sem töluðu saman gerðu þaö alvar-
legir í bragði og í hálfum hljóðum.
Unglingurinn leit í kringum sig og
kom auga á konuna sem sá um upp-
lýsingar og skráningu viðstaddra.
Hann stillti sér upp fyrir framan hana
en veigraði sér greinilega viö aö rjúfa
hina þrúgandi þögn sem þarna ríkti.
í sömu andrá leit konan upp. Þegar
hún sá að þaö var unglingur sem
þarna stóð, þurrkaðist alúðarsvipur-
inn af andlitinu og hún varð sviplaus
og vör um sig í augunum. „Já, —
hvaö var þaö?“ spuröi hún, — ekki
beinlínis óvinsamlega, en í röddinni
mátti heyra viövörunartón til piltsins
um aö á þessum staö liöist enginn
ósómi.
Ég gat ekki annað en dáðst aö
kurteisi og sjálfsstjórn fulltrúa hinna
erfiðu unglingsára við þessar að-
stæöur. Máliö leystist farsællega, en
maöur verður aö ætla, að það sé
nægilega erfitt að hefja göngu sína í
heimi fullorðinna, á biöstofum og
þjónustustofnunum af ýmsu tagi,
þótt ekki bætist við viöbót hjá full-
orðnum sem ekki er hægt að kalla
neitt annað en dónaskap.
— O —
Atvikið á biöstofunni varð til þess
að ég fór að veita því athygli hvað
þessi framkoma viö unglinga er al-
geng. Einhverra hluta vegna virðast
menn finna til öryggisleysis gagnvart
þessum aldurshópi, sem brýst ýmist
fram í fálæti eða tortryggni í hans
garð. Það er oft rétt eins og menn
haldi, að kurteisi sé til sparibrúks í
samskiptum viö unglinga. Mér er
minnisstætt dæmi um slíkt gildismat.
Þaö var opnuö veitingastofa í
nágrannabyggð Reykjavíkur í tengsl-
um við sjoppu sem þar hefur verið
rekin um nokkurt skeið. Helstu
viðskiptavinir sjoppunnar eru ungl-
ingar sem hittast þar gjarnan og
megniö af ráðstöfunarfé þeirra end-
ar í kassa sjoppueigandans. Ungl-
ingarnir höföu fylgst með undirbún-
ingi veitingastofunnar af áhuga og
þegar hún var opnuð var einn úr
hópnum fyrstur inn úr dyrunum.
Hann ætlaöi að snæða úti í tilefni
dagsins. Honum til mikillar undrunar
var honum vísað á dyr.
Á sömu lund fór með jafnaldra
hans sem kom nokkru síðar. Málið
skýröist þegar inn kom par á „viður-
kenndum" aldri. Þeim var vísaö til
sætis með gleðilátum og færður
þlómvöndur sem „fyrstu viðskipta-
vinunum“.
Þeim unglingum sem voru vitni að
þessu og hefur verið kennt þaö
heima hjá sér að kurteisi kosti ekki
neitt og því eigi ekki að spara hana,
þykir sá heimalærdómur eflaust bera
með sér að foreldrar þeirra séu ekki
sérlegá veraldarvanir.
— O —
Nú eru unglingar auövitað hvorki
betri eða verri en aörir. En það er
eiginlega makalaust hvernig við
temjum okkur ákveöið hegöunar-
mynstur viö annað fólk. Hegðunar-
mynstur sem helgast af fæðingar-
vottorðinu og er kannski alveg úr
takt viö tilefnið. Hverjum og einum er
með fasi og viðmóti vísað á sinn
staö, eöa öllu heldur í sína kynslóöa-
tröppu. Aö börnum snýr ýmist bros-
andi umburðarlyndi eöa brúnaþung
alvara. Unglingarnir eru eins og
dæmi sem gengur ekki upp og fá því
vandamáiastimpil án frekari skoöun-
ar. Unga fólkið á aö erfa landið og er
að hefja baráttuna. Það fær þess-
vegna hvatningu og tilfinningu fyrir
að dómgreind þess sé eitthvað
merkilegri en annarra. Þegar leitast
er viö að hefja eitthvað yfir alia gagn-
rýni, er sagt „Þetta er það sem unga
fólkið vill.“ Þar með er það mál út-
rætt. Millikynslóðin er auðvitað sú
sem deilir og drottnar. Hún er fólkið
sem ekki er enn orðið gamalt en er
komið með reynslu og er fjárhags-
lega sjálfstætt og ber því nokkur
viröing. Gamla fólkinu er klappað
annars hugar um axlir og bak, líkt og
húsdýrum sem manni þykir vænt
um, og talaö við það eins og börn
sem hafa staöið sig vel.
Svona flokkun er auövitað ekki al-
gild en hún er ótrúlega algeng. Ef til
vill er heldur ekkert athugavert við
hana, en mér finnst hún kyndug.
Sérstaklega vegna þess að hún er
ómeðvituö. Fólk lætur umhverfiö og
auglýsingar þrýsta sér ofan í ein-
hvern farveg og hagar sér eins og til
er ætlast samkvæmt skráðum lög-
málum.
— O —
Þegar ég var barn umgekkst ég
um tíma talsvert af eldra fólki í kaup-
stað austur á landi. Þetta fólk talaði
aldrei niöurfyrir sig í samræöum við
börn. Þaö talaöi við mann eins og
vitsmunafyrirbrigði en ekki óvita.
Það stóð jafnfætis manni. Slíkir sam-
skiptahættir milli manna, á hvaða
aldri sem er, sýnast vera það eðli-
lega.
Það er ekki auðvelt að vera ungl-
ingur. Þaö hljóta allir að vita sem
ekki brestur minni. Þessvegna er
kannski spurning hvort ekki er meiri
þörf fyrir vandaðar fyrirmyndir á
þeim árum en öðrum. Skynjun þeirra
sem sjálfir eru á leiö inn í fulloröins-
árin er næm og opin fyrir atferli sem
fyrir þeim er haft. Það er vegna þess
að þeir eru að læra fullorðinsleikinn.
Mér viröist ekki fráleitt, að þaö sem
kallað er „unglingavandamál" sé
andsvar unglinga við því sem að
þeim snýr.
Maöur uppsker nefnilega oftast
eins og maður sáir.
Jónína Michaelsdóttir