Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1972, Blaðsíða 13

Frá Eyjafírðí um Miðvíkurskarð og Gönguskarð til Bárðar-
dals. Jeppavegrur ogr ólagður kafli brotastrik.
haía alveg nóg að gera þó að
swo fari.
Möðrudalsöræfi hafa frá
upphafi Islands byggðar verið
mi'kiÆi þröskuldiur i þjóð-
iiifi þess, þau haifa slitiö Aust-
urland úr tengslum við aðra
landshiuta á fleiri sviðuim en i
samigiömgiuím. Á þeim slóð-
um hafa nú staðið yfiir miklar
veigafraimkvaimdir á undanförn
um árum og ec nú að mestu
lókið nýJagningu vegar yfitr ör-
æfin og verið er að endur-
byggja vegiinn niður Jökiuidal,
sem sannarlega veitti ekki af.
Uim þetta er ekkert nema gott
að segja, en ekfci kæmi
mér það á óvairt þó að þessi
vegur ætti eftir að verða fiyrir
töiuverðum skakkaföllium
vegna úrrennsiiis og ónógrar
framræslu, er jafnvel ek'ki frá
þvi, að slíikt hafi þegar gert
vart við sig. Á þessum slóöum
er mjög veðrasamt og góðiur
frágangur á vegköntum og ræs
um höfuðnauðsyn.
En það er fleira en vegur-
imn sjálfur, sem hafa verður i
huga þegar rætt er um þennan
hiuta hrinigvegariins. Það verð
ur að taka með i reitkninigmn
hver konar landsvæði vegur-
inn liggur um og aiðstæðurnar
meðfram honum. Frá Reykja-
hlið við Mývatn au-stur að
Skjöklólfsstöðum á Jökul-
dal eru 115 km, öll vegalengd-
im er sem næst uppbiiás-
in auðn oig öræfi og á aLlri leið
inni aðeins tveir bæir við veg-
inn, Griimsstaðir og Möðrudal-
ur. Sú litia þjómista, sem
þama er á boðstólum fyxir veg
farendur er því flurðulega
fruimstæð oig raunar má segja
að það ástand rilki alla leiið að
Hniöðuim við I-agarfi jótsbrú,
175 km vegajengd.
HVAÐ UM ALIILIÐA
ÞJÓNUSTU MEÐFRAM
HRINGVEGINUM?
Hún er einkennile'g, miér lágg
ur við að segja kaldrifjuð, af-
staða hins opinbera, að
það eiigi aðems að leggja veg-
óinn en b&ri svio engin skylda
til að stuðla að eða stoipu-
leggja þá margrvísilegu þjón-
ustu, sem umferðin þarfnast,
sem sagt alhiiða þjónustu við
farartækin, sem um veginn
faira og fóikið er i þeirn
situr. Einkaaðilar eru litlu
betri, enda lausir að mestu vi'ð
aðhaid frá því opinbera. Þeir
eyigja hagmaðiacrvon og setja
upp frumistæða aðstöðiu til
sölu á eldsneyti og öliium, gos-
drykkjium, sæigæti ag pyis'um,
stundum er þekkingin á slík-
-um máluim takmar'kaðri en efn-
im ti'l framkvæimdanna. En
mangir, ég trúi meirih’ut-
inn, teiur enga ástæðu til að
'koma upp snyrtiaðstöðiu fyrir
viðski'ptaivmi sína, meira að
segja virðuleg, gamalgróin
kaupfélög bjöða upp á shkt í
fjölfarinni þjóðibraut. Sum-
ir koma upp einhiverri ómynd-
araðstöðu, sem þeir síðan láta
drabbast niður.
Einna mest hneykslast ég þó
á ferðaskrifstofunium, sem
I mörg unidanf arin ár haf a sent
fjöjmc-nna ferðahópa til Aust-
urlands, vitandi hve ástandið
á þessum slóðum er hörmulegt.
Þeir' treysta á að fararstjórarn
ir þeirra þcengi fói'kinu inn á
þessi heimili og að það fái að
nota aðstaiður þeirra, sem auð-
vitað eru allsendiis ófuUn'ægj-
andi fyrir slikt fjölmemni. Ég
get heldur ekki látið hjá líða
að minnast á flugmálastjórn-
ina í þessu efni, sem er máski
öðrum verri, samamber aðstæð-
ur fyrir farþega á Hormafjarð-
arfl'Ugvelili.
Áður em lengra er haldið á
hringve'ginum ætla ég að vikja
stuttlega að meiriháttar Mið-
arvegium á Austiurlandi. Það er
þá fyrst og frernst leiðin til
Vopnafjarðar, sem nú hefur
verið temgd norður á bóginn
«m Sandsheiði til Bakkafjarð-
ar og Brefcknaheiði til Þórs-
hafnar. Þanigað liiggja svo tveir
ve-giir að vestan, um Axarfjarð-
arheiði og kring um Melrakka-
sléttu. Það hefur einmig verið'
gerður frumstæður sumar-
vegur flrá Vopmafirði suður yf-
ir Búr og Hellisheiði til Jök-
ulsárhliðar. Það er brýn naiuð-
sym að gera þetta að alfærum
vegi þvi að hann verður afar
mikil samgöngubót, e-kiki að
einis fyrir sveitirnar, er hanm
tengir, heidur miklu stayrri
landsvæði. Á Héraði standa
nú yfir miklar vegafr-am-
kvasmdir, enda voru þær orðai
ar knýjandi naiuðisyn. í Skrið-
dal eru t.d. mikil nývirki I
Á ALLRA seinustu árurn hefur orðið
mengun í sífellu klingt í eyrum manna.
Ekki fer hjá því, að ýmsir hafi fengið
leiða á þessum linnulausa söng; rétt eins
og orðið hafi glatað inntáki sínu. Sumir
skella skolleyrum við og segja sem svo, að
allt mengunartal sé tízkufyrirbrigði, sem
bólgnað hafi upp rétt eins og önnur slik,
en fjari síðan út í tímans rás. Aðrir benda
á, að þetta sé sérdeilis gott mál fyrir póli-
tíkusa og því sé rétt að láta þeim það eftir.
Allir eru að sjálfsögðu á móti mengun, og
það merkir, að pólitikusar geta talað um
það endalaust, án þess að styggja eina
einustu sálu.
Annað verður heldur ekki sagt en
pólitíkusar hafi hagnýtt sér umræðuefnið
til hins ítrasta; einkum þó og sér í lagi
á tyllidögum og seinustu vikurnar fyrir
kosningar. Einu gildir, hvort menn tala frá
hœgri eða vinstri kantinum; rœður þeirra
'allra eru i sama dúr. Enginn mælir a.m.k.
menguninni bót, og yfirleitt gengur hníf-
urinn ekki á milli manna, þegar þetta um-
rœðuefni er annars vegar.
Samt sem áður er það svo, að þama
stendur hnífurinn einmitt í kúnni. Ef við
hyggjumst vernda umhverfi okkar, meg-
um við búast við því að þurfa að fóma
ýmsum öðrum hagsmunum. Pólitíkusarnir
hafa þó yfirleitt vikið sér undan því að
rœða þetta uppgjör milli ólíkra hagsmuna.
Það er vitaskuld vandasamt úrlausnar-
efni, og svo er alltaf hættan á því, að all-
ir verði ékki sammála því, hverju eigi að
fórna. 1 lýðrœðisþjóðfélagi verða stjóm-
málamenn að taka tillit til ólíkra hags-
munahópa og mismunandi viðhorfa; það
getur á hinn bóginn gert viðfangsefni eins
og þetta erfitt úrlausnar.
Af þessum sökum hafa komið fram þær
skoðanir, að umhverfisvandamálin og
mengunin, sem ugglaust eru flóknustu og
mikilvœgustu úrlausnarefm nœstu ára-
tuga, verði ekki leyst, nema með sam-
þjóppun valdsins. Það er jafnvel rætt um
eina alrœðisstjórn, er hafi ráð allra þjóða
í hendi sér. Talsmenn þessara skoðana
benda á, að viðnámið gegn spillingu um-
hverfisins byggist á samrœmdum aðgerð-
um um allan heim; ein þjóð, sem skerist
úr leilc geti gert að engu starf margra
annarra. Alrœðisstjórninni er œtlað að
koma í veg fyrir slík mistök. Því er einn-
ig haldið fram, að lítt hugsandi almenn-
ingur hafi ekki rétt til þess að ráða ráð-
um sínum svo, að leitt geti til tortíming-
ar mannkynsins. Hér á alræðisstjórnin
einnig að taka í taumana og hafa vit fyr-
ir fólkinu.
Það má vera, að menn mikli vanda-
málin fyrir sér, en hitt er þó fullljóst, að
meðan menn horfa aðgerðarlausir á þró-
unina, vex skoðunum af þessu tagi fylgi.
Spurningin er sú, hvort lýðrœðisþjóðfé-
lagið hindri, að unnt verði að taka á þess-
um viðfangsefnum með þeim hætti að
raunhæfur árangur náist. Getur' andstað-
an gegn mengun og umhverfisspillingu
nokkurn tíma orðið annað en orðin tóm?
Einrœðísstjómin hefur að vísu hvergi
gefizt vel, en talsmenn hennar þykjast nú
fœra fram gildari rök fyrir hugsjón sinni
en áður. Það vœri ef til vill ekki úr vegi,
að pólitikusar íhuguðu þessi mengunar-
sjónarmið.
En þeir, sem ekki vilja fórna lýðræðinu
á altari mengunarinnar, verða að gera sér
grein fyrir því, að það er ekki unnt að
játa aukinni umhverfisvemd með orðum
einum saman. Menn verða að taka af
skarið og velja á milli ólíkra hagsmuna;
þar kemur pólitíkin í spilið.
Reyndar sverfa þessi vandamál að okk-
ur i smáum stíl enn sem komið er; það
gœti þó borgað sig að hafa augun opin,
jafnvel fyrir því sem lítið er. Daglega
horfum við t.a.m. á bíla, sem spúa áökk-
um sótmekki út í andrúmsloftið, og við
gerum ekkert til þess að taka þessa galla-
gripi úr umferð. Engum dettur heldur í
hug að andmæla því, þegar stórar far-
þegaþotur lenda með viðeigandi gný og
reykmekki á flugvelli inni í miðri Reykja-
vík. Og ráðamenn virðast heldur kjósa
flugvöll á Álftanesi en fólkvang.
Fyrstu alvarlegu mengunarrannsóknirn-
ar, sem hér hafa verið framkvœmdar, lét
Reykjavíkurborg gera á sjónum umhverfis
Reykjavík, þar sem fleiri þúsund lestir af
skólpi renna fram á degi hverjum. Lengi
tekur sjórinn við var einhvern tíma sagt.
En jafnvel gömul og rótgróiin lögmál af
þessu tagi fá nú ekki lengur staðizt. Reyk-
víkingar komast nú ekki hjá því að kosta
miklu fé til þess að stemma stigu við sjáv-
armengun umhverfis höfuðborgina. Það
getur á hinn bóginn kostað að draga
verði úr öðrum framkvæmdum eða
fresta verði góðum áformum.
Vandinn virðist vera sá að líta á við-
fangsefnin frá öðru sjónarhorni en áður
hefur verið gert og meta lífsgœðin með
nýjum kvarða. Við megum fyrir enga muni
skapa umhverfi, sem er andstætt mann-
legu eðli og ógnar lífi og heilbrigði fólks-
ins og raskar eðlilegum hlutföllum í nátt-
úrunni. Og það kann líka að vera vara-
samt að sofa á verðinum gagnvart stjórn-
málaöflum, sem hyggjast nota sér and-
varaleysið í þessum efnum til þess að
knýja á um samþjöppun valdsins.
Þorsteinn Pálsson.
gamigi og þar kom-um við
að líklegast mestu nauðsyn
hringve-garins, að gera alfær-
an akveg um Öxi úr Skriðu-
dalsdrögum (Bugum) suðiur í
Beruf jarðardal. Með þess-
um vegi styttist hringleiðin u-m
eina 60 km og það munar um
minna.
Sjálfsagt er það af ein-
skærri fáfræði, hvað mér hef-
ur genjgið illa að átta mi-g á
hinn-i stöðugu á'ráttu í v-ega-
málum okkar, að það sé betra
að láta vegina þræða fyrir út-
nes og inn fyrir fjarð-arbotna
frek.ar en fara fj-allasýn og
ske-mmstu leið. Verkfræðing-
unurn ötokar virði-st eimnig
g-anga erfióiega að átt-a sig á
ýmsum fyrir-bæinum isl'enzks
veðurfars, t.d. því, að snjó
skefiur af börðum ofan i lægð-
ir og að ef vegur er hækik-
aðuc nokkuð yfir u-mhverfið
eru v-eruleg likiinidi til að af
homum skafi. Það er emgirm
skortur á dæmium máíii mámu til
stuðnings og ég ætla að tilfæra
nok-kiur.
GÖMUL ÞJÖÐBRAUT
ENDIHMJU)
Vegurinn yfir Hel-Usheiðd
var laigður á h'e-s-tvagnatimabil-
imu og var þvi látinn þræða
lægðirniar til að gera kláffiun-
um líifið léttara, enda aðeins
sumarvegu-r. Smámsaman
breyttist hann í biiiveg og var
mesta sn jóatoæfa. Leragi v-e-l v-irt
ist engum þó detta í bu-g að
færa hann upp úr lægðunum,
þess í stað var lagt i Krísu-
vikurveg, svo kom Þrengsla-
vegnr á dagskrá og trú á hann
11. júní 1972
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13