Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1972, Blaðsíða 11

Gísli Guðmundsson
Hringvegur
um ísland
Frá Blönduósi lil Sauðárkróks um Þverárf jall og Gönguskörð,
jeppavegur brotastrik.
spuming-unni, sem fyrsit var
varpað fram: Hvemig er
iáistand hinna 1400 km, sem fyr-
ir hendi eru af hinum væntan-
iega hringvegi?
Mér er þá sem ég heyri strax
einn háværan samkór öku-
manna: ,,Það er alveg óþarfi
að vera að velta vöngum yfir
þessaxá spurningu, við vitum af
eigin, dýrkeyptri reynslu
hvernig ásband þeirra er.“
Vissulega hefur þessi öku-
mannakór mikið til sdns máls en
eins og allflestir Islendingax er
hann haldinn þeirri áráttu að
halda því hátt á loft, sem mið-
ur fer, en þegja vandlega um
hitt, er vel hefur tekizt. Þetta
má teljast þjóðarlöstur á ís-
landi, löstur sem alls staðar
ræður rikjum í smáu sem störu
og dregur á eftir sér ill-
an slóða.
VEBKFRÆÐINGUB FRÁ
ALASKA SEGIR SITT ÁLIT
En það er til annar kór, sem
ég hefi heyrt töluverf í
um þetta mál og það eru hinir
útlendu ferðamenn, sem nú
heimsækja land okkar í sivax-
andi mæli, ár frá ári. Ennþá
er þessi hópur saimt fámennari
en landsmenn, hann er ekki
eins hávaðasamur og þeir og
það sem er mest um vert, hann
er sanngjarnari. Ég ætla nú að
gefa einum úr þessum hópi orð
ið, hæglátum manni með athug-
ul augu, sem ferðaðist með mér
austan frá Lómagnúp og norð-
ur um Hólsfjöll síðastliðið sum-
ar. Ég veitti þessum manni
fljótlega athygli, fyrst og
'fremst fyrir það, hve hann
veitti umhverfinu vökula at
hygli og spurði sérstæðra
spurninga, t.d. um úrkornu,
vindáttir og veðurfar almennt.
Það var ekki fyrr en á síðasta
degi ferðarinnar, er við sátum
saman, að ég varð þess visari,
að hann var vegaverkfræðing-
ur með áratuga starfsreynslu
að baki, þar á meðal norður í
Alaska. Mér tókst að fá hann
til að segja álit sitt á vegamál-
um okkar, all rækilega, og ég
ætla nú að tiifæra orð hans
eins samvizikusamlega og minni
mitt leyf ir.
„Mér er það nú fyllilega
ljóst,“ sagði hann, „bæði af eig
in sjón og þínuni upplýsinguni,
að hér á íslandi er vegalagn-
ing afar erfitt viðfangsefni og
einnig mjög f.ifárfrekt vegna
strjálbýlis, langra vegalengda
milli fámennra byggðarlaga á
tiltölulega mjórri strandræmu
en með viðáttu óbyggðanna að
baki. Stefna ykkar í vegamál-
um er einnig augljós, að leggja
liöfuðáherzluna á það, að koma
öllum byggðum landsins í ein-
livers konar vegarsamband þó
að ekki sé nema yfir blá sum-
arið. í’g dáist að því hve
miklu hefur verið komið í verk
og mikið eiglð þlð jarðýtunni
að þakka. Ég dáist mest að því
hvernig hún fer með hraunin,
þau eru stórkostlegt veg-
arstæði, sem þið eigið að nota
eins mikið og mögulegt er.“
„Á hinn bóginn finnst mér,“
hélt hann áfram, „að þið haf-
ið lagt of mikið í sölurnar fyr-
ir þessa stefnu, fórnað gæðtim
um of fyrir kílómetrafjölda og
ég lield að þið séuð að byrja
að átta ykkur á þessu núna.
Náttúran er liér heldur óblíð,
sterlcviðri tíð samfara mikilli
úrkoniu. Frost ganga að á
hausti og vatnssósa jarðvegur
bólgnar út en verður svo að
botnlaiisum graut tá vorin er
jarðvegurinn þiðnar aftur. I
ykkar landi virðist berggrunn
urinn mjög sprunginn og á jarð
eldasvæðiinum gljúpar gos-
myndanir, en þetta þýðir yiik-
ið af neðanjarðar vatnsrásum,
sem geta komið upp á yfirborð
ið á ólíklegustu stöðum. Af-
leiðingin er, að rækileg fram-
ræsla á vegum liér er mikil
höfuðnauðsyn, ekki aðeins góð
ir skurðir meðfram veg-
um heldur verður einnig
að ra'sa þá fram svo að þeir
sitji ekki barmafullir af
vatni, en slíkt hefi ég séð á
nokkrum stöðum. Allar vatns-
rásir í vegum verða að vera af
ríflegri stærð og frágangur á
vegköntum góður til að forð-
ast úrrennsli en á því er mik-
il liætta vegna sendins jarð-
vegs. Satt að segja lield ég, að
eimnitt þessum atriðum sé
einna mest ábótavant hjá ykk-
ur,“ sagði hann og ég varð að
sitja á mér að segja ekki amen.
„Mér fannst á stundum eins
og ég væri koniinn aftur norð-
ur til Alaska,“ sagði liann að
lokiun, „aðstæðurnar eru víða
ótrúlega líkar og við gerðum
fyrst sönm skyssurnar og þið.
Við ykkar erfiða veðurfar á
hroðvirkni og flaustur enjjan
rétt á sér. Það á að ganga þann
ig frá nýlagningum, að Jiað
þurfi ekki strax að fara að
gera við liær, Jiá er betra að
leggja kilómetranum stytira.
Mér finnst Jiað næstum kátlegt
að sjá hvernig vegirnir eru
heflaðir hér, skildir eftir mal-
argarðar á báðum köntum, sem
gera veginn að lækjarfarvegi
þegar rignir. Ég held að starfs-
bræður mínir, verkfræðingarn-
ir, séu naumast nógu aðgangs-
harðir við þá, sem framkvæma
störfin og stjórna þeim. Það dug
ar engin linkind við Jiá harð-
jaxla. Val á vegarstæði virðist
mér stundum orka tvímælis, en
Jiar er sjálfsagt við ramman reip
að draga, hreppapólitík og
liagsmiinakryt, hér sem annars
staðar.“
Máski halda einhvei-jir að ég
tilfæiri hér ek'ki annarra orð
heldur tali frá eigin brjósti en
því fer víðs fjarri. Hér hafa
verið samvizkusamlega rakin
orð útlends sérfræðings sögð í
mín eigin eyru. Hitt er
svo annað mál, að skoðanir nxín
ar á þessu máli eru mjög á
sama veg og að enn einu sinni
sannast hinn forni málsháttur:
„Glöggt er gestsaugað." Ég
ætla nú ekki að fjölyrða meira
um málin á þessum almenna
grundveili heldur leggja af
stað í þessa 1400 km ferð, at-
huga hvað verður á leið okkar
af góðu og misjöfnu og um leið
hvað gera má til úrbóta.
BÍLFERJA KEMUR
NAUMAST TIL MÁLA
Ekki er því að neita,
að strax á Kjalarnesinu verða
vanikantar á leið okkar, ófull-
nægjandi framræsla, sem þó
hefur verið endurbætt á síð-
ustu árum. En svo verður mik-
ill þröskuldur á leið okkar,
Hvalfjörðurinn, sem svo mikið
hefur verið ritað og rætt um.
Hann er langur krókurinn í
kring um fjörðinn, ekki sízt
þar sem vegurinn hefur verið
þar stirður á köflum fram á
síðustu ár en er nú sannar-
lega allur annar og betri en
fyir. Á tímabili var all mik-
ill áróður uppi að setja bíl-
ferju á fjörðinn, en ég held að
formælendum hennar hafi
fækkað mikið upp á síðkastið,
enda á hún en,gan rétt á sér.
í fyrsta lagi yrði sú fram-
kvæmd ofsalega dýr að stofn-
kostnaði og þá ekki síður í
rekstri þvi að í viðbót
við ferjukaupin þyrfti að
byggja traust bryggjumann-
virki báðum megin fjarðar og
ganga þannig frá öllu að hægt
væi’i að aka bílum að og frá
borði. Til að tryggja hallalaus
an rekstur yrði þvi ferjugjald-
ið að ákveðast all hátt og þá
yrði borin von með það hve
miklum hluta ökumanna þætti
þau útgjöld svara kostnaði,
vildi ekki heldur leggja á sig
krókinn. Einnig má ekki
gleyma því, að i Hvalfirði eru
sterkviðri all tíð og straumar
stríðir. Mætti því gera ráð fyr
ir nokkrum dögum á ári, sem
ferjan gæti ekki sinnt flutn-
iniguim af þeim sökum. Haíla-
rekstur á ferjunni yrði alveg
öruggiur og árviss og þá pen-
ilnga yrði að sæikja i okk
ar vasa með giöðfúslegri milli-
gömgu ríkissjöðs. Eina bilferj-
an, sem til mála kæmi, væri
miiiili Reykjaivíkur og Akraness
þvi á báðum stöðum enu hafn-
armannvirki fyrir hendi. Tap-
rekstmr yrði samt á þvi fyrir-
tæki ekki síöur en Akraborg-
inni nú.
Ég hef þegar getið þess, að
miklar endiurbætur hafa verið
gerðar á veginum í Hvalfirðd
þó að enin sé töluvert ógert.
En það eru verulegir möguleik
ar á því að stytta leiðina svo
að wti munar, með uppfyiliing'
um otg nýjum brúm, mun fram-
ar en núverandi, í Laxárvogi
oig Brynjudalsvoigi og síðast en
ekki sízt brú yfir mynni Botns
vogs. Sú brú yrði sjálfsagt
mjög dýrt mannviirki en samt
jákvæð fjárfesting, sem ekki
þyrfti að kviða hallarekstri á
eins og ferjunni.
Naast verður fyri'.r okkur veg
urinn um Svínadal, Geldinga-
draga O'g Skorradal, sem sagð-
ur er 16 km styttri en núver-
andi þjóðJeið fyrir Hafnarfjail.
Því miður hefur verið liti-H
ávinningur að þvi fram að
þessu vegna þess hve vegur-
inn hefur verið stirður yfk’-
ferðar, eiinkanlega yfir Drag-
ann. Nú i sumar verður lotk-
ið þar við nýjan veg og þá er
aðeins eftir að fá nýja brú á
ósinn milli vatnanna í Svina-
dal. Þá verðuv þessi leið mjög
hagkvæm ef farið er niður
Fossaveg á Vesturlandsveg
hjá Andaknsárbrú. En það er
enn eftir að gera meira tiil að
nýta tifl f'ul'is hagkvæimini þess-
arar leiðar. Fyrst er það nýr
vegur yfir Hestháls, mikl-
ar endurbætur á framræslu í
Lundareykjadal, Bæjarsveit
og Stafholtstungum og ný brú
á Hvitá hjá Kijáfossi. Þá er
þetta orðin mjög greið þjóð-
braut í nánu sambandi við
Borgarfjarðardali og fjarri
flóðunium í neðanverðum Borg
arfirði.
Vegiurinn fyrir Hafnarfjall
ie.iði.r okkur að hinni margum-
töliuðu brú yfir Borgarf jörð,
sem nú er víst loksins búið að
ákveða að bygigja. A.ð
visu mun enn rætt um brú á
Hvítárós en sú framkvæimd
myndi ekki ná tilgangi sinum.
Einn msginkosturinn við
bi’úna yfir Borgarfjötrð er sá,
að hún færir Borr "nes aftur
i þjóðbraut tii a’.hliða þjönustu
við umferðina, sem er öllum til
góðs. Að losna við hin árvissu
flóð, sem herja núverandi veg-
arstæði et' ekki síður mikii-
vægt og hin verulega stytting
á vegaiengdum vestur um Mýr-
ar og Snæfellsnes má heldur
ekki gleymast.
VANRÆKTUR
ÞJÓBVEGARKAFUI
Næst verður fyrir okkur
Noi'ðiurárdal'ur, en hann tel ég
ömuriegasta danmið um það,
hvernig hiinir eldri hiutar af
aðalþjóðvegi landsins hafa
verið raunalega vanræktir
sums staðar. Ofan við Grábrók-
arhi’aun koma nær árviss flóð i
Norðui’á, sem færa daibotninn
og ve'ginn um hann í kaf, þai’na
eru fornfálegar brýr, hlykkj-
Ný leið frá Mývatnl austur uin Búrfellsliraim með brota-
strikum.
11. júni 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11