Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1971, Blaðsíða 26

tímann er allt þorpið á þönum.
Hanar, hœnur, kjúklingar og
egg eru boðin á öllum hugsan-
legum kjörum, en nýslátraða
hænan okkar hefur pegar ver
ið hamfiett og liggur á glóðun-
um meðan við spjöllum við 7
til 8 öldunga þorpsins kringum
teketilinn.
Ótrúlega glaðvær hlátur
hijómar úti í tunglskinsnótt-
unni yfir furðusögum okkar um
land eitt iangt í burtu, sem
við köiium snjólandið. Handan
þess lands er ekkert annað
land, og á sumrin skín þar sól
af himni jafnt nótt sem dag.
Og þeir gefa hvor öðrum oln-
bogaskot í magann og rúlla sér
í sandinum á milli þess að við
bjóðum þeim teglas.
Tin-Hinan? Þeir vi:a ekkert
um Tin-Hinan nema það, að
hún er fræg og að margir
koma hingað til að sjá gamia
virkið. í fyrra komu fjórir
Frakkar hingað, og þeir romsa
upp úr sér hverjir hafi komið
siðustu tíu árin. Fjórir menn
á ári þykir margt i þessu af-
skekkta þorpi, og þeir minnast
hvers og eins og segja frá hon
um meðan teglasið gengur á
milli. — Næsta morgun erum
við komin á fætur fyrir sóiar-
upprás, og þá eru al'liir þorps-
búar mættir til að hjálpa okk-
ur að taka saman.
HEILAGA BOKGIN MEÐ
ÖLDUN GUNUM
Enginn, sem kemur suðlægu
leiðina til hins gamla konungs
rikis M’zab, kemst hjá því að
íyhast aðdáun yfir þeirri sýn
er hann sér hina heiiögu borg
Beni Isgen í fyrsta sinn. —
Klukkustund eftir klukku-
stund rennur bílldnn eftir bein
um, brennheitum maibikuðum
veginum gegnum eyðimörkina.
Eina tilbreytingin auk hin.na sí-
breytilegu hillinga, eru litlar
eyðimerkurkrár, sem reist-
ar hafa verið vegna þyrstra
vörubílstjóra á leið til og frá
oi'íuborunarstöðvunum. Krárn
ar hafa engin nöfn, en nefnast
eftir því hve þær eru langt frá
næstu olíuborunarstöð eða vin,
80 — quatrevingt, 150 •— cent-
cinquante eða 300 — troiscent.
Hér geta menn hvíizt í einustu
forsælunni, sem er að finna á
þessum endalausa sólarvegi,
og fengið sér kaffibolla eða te
glas. Það eru innan við hundr
að ár síðan þessi vegur var
Iestaslóð, vörðuð beinagrind-
um þræla og innfæddra, sem
ekki þoldu eldraunina. f dag
er öðruvísi umhorfs. Beina-
grindurnar eru horfnar, en
þess í stað er siéttur malbiks-
vegurinn varðaður gömlum
bilahlutum, slitnum hjólbörð-
um, sem bráðna í sólarhitan-
um, og þess á milli heilum bíl-
um, sem bilað hafa í eyðimerk
urferðinni.
En allt í einu, þegar nianni
finnst óhugsandi að þola þessa
endalausu stelneyðimörk öllu
lengur, liggur Beni Isgen í
geislandi dýrð framundan, þar
seni vegurinn beygir niður af
steinhásléttunni. Fjöldi velút-
lítandi, blákrítarlitaðra smá-
Iiúsa stendur á hjöllum, og að
baki þeirra gnæfir risastór
turnspíra, gerð úr hertum leir.
Toppur spírunnar er prýddur
fjórum litlum liornum, sem líkj
ast hinu gamla Baa,I-tákni Fön
ikíumanna. Nokkrir þjóðfræð
ingar hafa líka verið þeirrar
skoðunar að þessi leyndardóms
fulla þjóð, sem enginn veit með
vissu hvaða er upprunnin,
gæti verið afkomendur þeirra
Fönikíumanna, sem fyrir
kraftaverk sluppu frá hinni
brennandi Karþagó.
Beni Isgen er hin heilaga
borg í gamla konungsrikmu
M’zab, en enginn veit hvers
vegna einmitt hún er heilagri
en hinar borgirnar sex, sem
standa á víð og dreif á þessu
400 ferkílómetra svæði. En það
er svo margt, sem ekki er hægt
að skýra í M’zab, svo margar
spurningar, sem engin svör
fást við hjá íbúum hinna sjö
borga. Einkum verða þeir stutt
ir í svörum þegar minnzt er á
uppruna þeirra, ef þeir þá
svara nokkrum hlut. Hvers
vegna kalla þeir sig mózam-
bia ? Hvar eru ættartöflur
þeirra, sem vitað er að fund-
ust í stóru moskunni i Gharda
ia fyrir aðeins 10—15 árum?
Hvers vegna er búið að má út
nafnið Sinai, sem finnst á
gömlum kortum yfir eyðimerk
ursvæðið sunnan borganna? Og
hvernig gátu mózambítarnir i
Gahardaia, sem alia tið hafa
verið ofstækisfuliir múhameðs
trúarmenn, leyft að gyðingum
skyldi hleypt inn í borgina um
1400 til að setjast þar að og
byggja samkomuhús? Þeir,
sem buðu múhameðstrúuðum
bræðrum sínum ekki einu
sinni húsaskjól til forna. Gæti
það verið vegna þess, að þeir
hafi iitið á þessa gyðinga sem
bræður? Og leituðu gyð'ngarn
ir ef til vill hingað af þvi að
þeir vissu, að vei yrði tekið á
móti þeim?
Leiðsögumaðurinn, sem for-
máiaiaust hafði slegizt í för
með okkur við borgarhiiðið,
heyrir ekki spurningar okkar,
en romsar upp úr sér langri
þulu lærðri utanað á heiili
mannsævi. Það eina, sem hann
getur sagt okkur nýtt á leið-
inni til vestri borgárrurnsins
er að eigandi húss nokkurs,
sem við förum framhjá, hafi
verið sektaður fyrir að mála
húsið siitt blágrænt. Hann sting-
ur handleggnum inn í holu við
hliðina á turndyrunum og
þreifar með löngum trélykii
alsettum nöglium eftir götun-
um, sem passa við naglamynstr
ið og ganga að slagbrandi dyr
anna að innanverðu. AMdr karl-
menn í M’zab ganga mað þessi
löngu tréstykki I beltinu. Og
það er sagt, að þessir „lyklar"
séu svo flóknir, að enginn geti
opnað ókunnug hús.
Ofan úr turninuim horfum
við á sólserið yfir eyðimörk-
inni. Skuggarnir lengjast fijó:t
niðri í vininni, og síðasta dags
birtan bregður hlýjum, rauð-
leitum biæ yfir brúna stein-
ana í gilinu, sem smýgur hajgt
inn í vitundina og brennir sig
inn í augu manns. Langt fyrir
neðan, handan við nýkalkaðan
bænastaðinn, sjáum við geit-
urnar troða sér gegnum borg
arhliðið og dreifast um mjöar
tröppugöturnar hver til sins
húss. Bózambítaborgirnar eiga
hver sína föstu hjörð, og geit-
urnar, sem tilheyra hverju
heimili, rata sjálfar heim til
sín. Eins og þolinmóðir hundar
S’.anda þær tvær og þrjár sam
an og bíða þess að verða hleypt
inn og mjólkaðar. Kvöidgoian
fer sem djúpt andvarp um húsa
þökin og flytur með sér iang
dregna rödd kallarans er hann
kallar menn til bæna í ná-
grannaborginni Meiika, og
lengst inni í dalnum sjáum við
hilla undir höfuðborgina Gliar
daia eins og bláhvítan pýra-
mída í rauðri húmbirtu.
Ellihrumi leiðsögumaðurinn
okkar tautar fyrir munni sér
og verður að byrja aftur m'-.ð
an hann s.rýkur hæruskoiið
skegg sitt í sífellu. Við höf-
um aftur á móti fengið stað-
festingu á þvd, sem við ieit-
uðum að. Einu stykki fieira í
púsluspili okkar um uppruna
mózambítanna: öll húsin eru
með brjóstvörn á þakinu, en
slík: finnst ekki á einu einasta
arabísku húsi í allri Norður-
Afrí'ku. Aftur á nióti er ísra-
elsmönnum skipað það sam-
kvæmt ganila testamentinu!
Niðri í borginni snúa kon-
urnar andlitinu að veggnum
þegar við göngum fram hjá,
og karlmennirnir, sem eru á
leið til moskunnar og bæna-
haldsins, ganga hjá án þess að
heilsa. Það eru bara minnstu
börnin, sem kalla „bon jour“ á
eftir okkur og hlaupa flissandi
og feimin í felur þegar við
svörum. Húsin hafa engan
glugga á þeirri hlið, sem að
götunni snýr. Þarna er aðeins
gatan og veggirnir og raí-
magnsleiðslur, sem liggja þvers
og kruss yfir höfðum okkar.
Barnagrátur og geitajarm kveð
ur við í rökkrinu, sem ekki
tekst með öiJiu að þrengja sér
niður í mjóar, hvítglitrandi göt
urnar, en háværu konuraddirn
ar, sem við erum vön úr öðr
um arabískum smáborgum,
heyrast ekki. Mozambitakon-
an er jafnþögul í húsi sínu
sem hún er þegar hún s:end-
ur með andlitið þrýst upp að
veggnum.
Verzlunartímamini er lokið
á litla torginu neðst í borginni,
og vörusalarnir eru að taka
saman verzlunarvörn sína og
halda heini á Ieið — því and-
stætt aröbiim, seni eyða megn-
inu af tima síniim á veitinga-
húsum, fer mózambítinn aldrei
út. Það er einfaldlega ekki til
eitt einasta kaffilnís í allri borg
inni, og nýju kaffihúsin út við
aðalveginn freista þeirra ekki.
Verzlanir eru lieldur ekki t»I í
liinni heilögu borg. Öll verzlun
fer fram sem uppboð á litla
inarkaðnuni tveim tíniiim fyrir
sólarlag.
Þeir, sem eitthvað hafa að
selja, leggja vörur sinar á mitit
torgið í hrúgu ásamt öðrum,
en síðan safnast karlmennirnir
í borginni saman í hring með
krosslagða fætur. Einn þeirra
tekur að sér hlutverk „upp-
boðshaldara" og kallar vörurn
ar upp, og þeir, sem ætla að
kaupa, geta boðið. Ekki má
hækka verðið um meira en 100
franka í senn, og bannað er að
bjóða yfirverð.
Þannig komast þeir hjá því
að prútta og deila innan hinna
heilögu múra.
Útgefandl; H.f. Árvakur, Reykjavik
Framkv.stJ.: Haraldur Svelnsson
Rltstjórar: MatOiias Johannessen
Eyjólfur KonráO Jónsson
AóstoðarrltstJ.: StyrmJr Gunnarsson
RltstJ.fltr.: Glall SÍgnrSsson
AuKlýilniar: Arnl GiHlar KrUUnutm
RUstjórn: ASalatrseU 6. 0íml 101Ó0
Jólanótt
í járnbrautar-
garði
Framhald af bls. 11
allra heilgasta í jólahald-
inu, sjálf ímyind jólarma. Á
heimili foreldra minna mátti
aldrei syngja þann sálm nema
á jólum. Söngur hans á að-
fangadagskvöld leiddi jóiin í
garð. Fram að þessu hafði ég
ekki fengið mig ti'l að syngja
hann — ekki treyst mér tdl
þess. Á meðan jólin voru ekki
komin í vitund minni var þa8
vanhelgun að syngja hann. En
nú — nú gat ég sungið harm.
Sú stund, er nú fór í hönd,
líður mér aldrei úr minni og ég
gæti trúað, að svo gæti verið
um fleiri, er þarna voru. Á
stjörnukyrri jólanótt, í þessu
sérstæða umhverfi, hljóm-
aði nú sálmurinn fagri:
Heims um ból
helg eru jól,
signuð mær
son Guðs ól —
Hærra og hærra sté hann,
borinn upp i margrödduðum
samhijómi af stritklæddum
mönnum á mörgum tungumál-
um. Ég gleymdi stund og stað
og hjarta mitt fylltist fögnuði.
Jólin, sem fram að þessu höfðu
virzt svo fjarlæg og óraunveru
leg, voru allt i einu komin. Ég
söng öll erindin þrjú, á eftir
var dauðþögn og nú kiappaði
enginn. Svo rankaði ég
við mér og kallaði niður til
hópsins á íslemzku: „Gleðileg
jól“. Óskinni var svarað strax
á mörgum tungumálum. Það
var ekki sungið meira og hóp-
urinn dreifðist. Þeir, sem
höfðu sungið með mér, fóru
flestir yfir að kolabyrðunni.
Þeim mönnum átti ég eftir að
kynnast betur siðar, flestir
þeirra voru úkradnumenn og
margir þeirra félagar í karla-
kór þess þjóðarþrots í Winni-
peg, en sá kór átti eftir að geta
sér mikið frægðarorð um gerv-
allt Kamada og víðar.
Ég sat kyrr uppi á koia-
vasninum dálitla stund, hljóð-
ur og hrærður, sál mín full af
þakklátri gleði. Hér í þessu
umhverfi hafði ég fundið jóJ-
in, jólin sem höfðu virzt svo
fjarlæg í vistlega herberginu
minu með öllum gjöfunum að
heiman. Mér var það fyllilega
ljóst, að ég átti þetta samverka
mönnum mínum mest að þakka.
Það, sem í einverunni hafði
snúizt upp í angur og einstæð-
ingsskap, hafði hér orðið að há
tíð vegna gleðinnar, er rikti í
hjörtum þeirra, sem í kring
um mig voru.
Og um leið skildi ég til fulls
hið dásamlega eðli jólanna. Að
þau eru samnefnari allrar
sannrar fegurðar, birtu og
gleði, að þau eru ekki bundin
stund, stað eða umhverfi heid-
ur einungis þeirri einföldu for«
sendu, að maður hafi rúm fyrir
þau í hjarta sínu.
26 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
20. desember 1971