Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1971, Blaðsíða 25

f vinjum eyðiinerkurinnar eru haldnir markaðir og: |>ar má sjá gamla menn iðka
frumstæða skemmtun eins og þetta eyðinierkurspil með steinvöluni.
í Hoírgarfjöllum eru allskonar klettar og sumir minna á Island.
Hér er Svartifoss Jieirra í Sahara sögrðu Jiau Tulla og; Kong- Hans.
hans eftir að hann'var farinn
frá Timbuktu á leið til Eng-
lands. í öryggisskyni brenndu
þeir allar eigur hans, þar á
meðal minnisblöð hans um
hina stórkostlegu gön-gufenð
hans yfir stærstu eyðimörk
heims. Eina sönnun þess, að
hann hafi raunverulega komizt
til hinnar ævómtýrarík'U verzl-
tmarborgar við Nigerfijótið,
var bréf, sem hann hafði sent
heim nokkrum dögum áður en
hinn grimmilega dauða hans
bar að höndum.
Gordon Lairng var aðeins
hirnn fyrsti af möngum, sem
áttu eftir að falla fyrir stolt-
um, en skelfandi sverðum bláu
mannanna. Af þeim 200 fyrstu
Evrópumönnum, sem af frjáls
■um vilja héldu á vit hins ó-
þekkta, er þá var, og enn þann
dag í dag er ektki að fuMtu rann
sakað, komu aðeins 35 lifandi
til baka.
Fraklaar kölluðu túaregana
„bandítta“ og drógu þá I dilk á
Vesturlandavísu. Árið 1902, þeg
ar þeim tókst loks eftir harða
baráttu að koniast inn í hjarta
Sabara sean nýlendudrottnar-
ar, töku þeir sér fyrir hendur
altt það, sem heimurinn ætlað
ist til af þeim: Bönnuðu , ada
verzlun, blóðhefnd og morð
yfirleitt og gáfu negraþræhim
túarega frelsi. Túaregarnir
voru dauðadæmdir. Án þræla
sinna — íklan r.nna — gátu
lHúr ekki lialdið áfram að lifa
á höíðingjavísu sem Jieir voru
vanii'. íklauarnir höfðu unnið
aila „veraldlega“ vinnu fyrir
J»á öldum saman, mjölkað kvik
fénað þeirra og eldað matinn.
Sérstakir handverksmeim
höfðu smíðað vopn þeirra,
saumað leðurvörur, sandala og
úlfaldasöðla. Sjálfir voru Jieir
roiðmeiMi og tamningamenn,
einktim á úlfalda, seni niynd-
nðu liiitar mörgu lestir til fiutn
inga á þrælum, gulli, fílabeini
og sti'iitsfjöðrum frá Timhnlttii
norður á búginn, og tii baka mcð
salt, bómull, te og sykur. I»að
fylgir einnig sögu bláu bedúín-
anna, að þeir hafi Iiaft auka-
tek.jur af því að hóta úlfalda-
lestuniim ránsferðuni, ef Jieir
ekki fengjn ákveiðna Jiókniin.
Þeir eru kenndir við biáa lit-
inn af því að þeir eru með fjólu
bláa túrbana, sem lita húðina
í hitanum, og nafnið „tuareg“
merkir einfaldlega trúleysi, við
urnefni, sem Arabar gáfu þeim
þegar þeir neituðu að láta snú
ast til Múhameðstrúar. Reynd
ar er nú langt síðan þeir geng
ust undir Múhameðstrú, en guð
kalla þeir Mesi (Messías) og
þjóðfræðingar eru þeirrar skoð
unar, að krossmerkið, sem þeir
hafa á úlföldu-m sínum, kunni
að vera visbending um að þeir
hafi eitt sinn verið kristnir.
Enginn þekkir uppruna þessa
stolta þjóðfl'okks, og meðan
þjóðfræðingar og vísindamenn
brjóta heilann um lausn gát-
unnar, eru túaregarnir óðum
að týna tölunni. Margir álíta,
að samfélag þeirra hafi áður
verið kvennasamfélag. — Til
skamms tima voru það aðeins
konur, sem kunnu ritmál túar
ega, „tifinagh", letur, sem minn
ir á helgiletur Egypta, en er
skrifað bæði frá hægri og
vinstri, og að nokkru leyti í
skrúfuilimum. Karlmennirnir
mega ekki sýna and'litið, en
konurnar ganga aftur á móti
slæðulausar með óhulið andiit.
Og belgisögurnar urn drotm-
ingar þeirra gætu einnig bent
til þess, að um kvennasamfé-
lag hafi verið að ræða.
Tamanrasset hefur ekki allt
af verið höfuðborg þeirra, og
getur vart kalllazt það ennþá.
Þetta er dálítil þyrping rauðra
húsa, sem standa við aðalveg-
inn norðan að og til Niger og
Mið-Afríku. Garamanta —
(Jerma), höfuðsetur túareg-
anna frá fyrri tið, stendur í
hinni hættulegu Fezzaneyði-
mörk í Libyu, útdauð borg,
sem sandurinn er að færa i kaf.
Enginn veit hvenær þeir fóru
að tínast þaðan burt, en þeir
fundust í Tassili, Hoggar otg
Air þegar Arabar réðust inn í
Norður-Afriku og Sahara fyrir
1300 áruim sáðan-
Við höfum komið hingað oft
og mörgum sinnum. Hin 2500
kítómetra lamga leið, sbunduim
rik að náttúrutilbrigðum, stund
um tilbreytingalaus, er hætt að
vera langferð í okkar augum.
Hjólbarði hefur sprungið að-
eins sex sinnum, og engin véi-
arbílun hef'ur ábt sér stað. —
Bensín og vatn hefur dugað,
og við höfum eignazt nýja
kunningja á leiðinni. Síðasta
áfangann, hina 1000 km löngu
steinslóð frá E1 Golea til Tam
anrasset, höfum við samtals
mætt 8 bílum, þar af þremur
vörubilum með birgðir handa
suðlægum vinjum. Umferðin
hefur aukizt taísvert síðustu ár
in, því fyrir aðeins tveim árum
gat maður átt á hættu að mæta
ekki einum einasta bíl á allri
þessari leið.
Um liljóðar næfcur sáu eyði
merkurrottur og sjakalar okk
ur fyrir félagsskap við varð-
eldinn, og við liöfum skriðið úr
svefnpokuniun fyrir sólarupp-
rás og fimdið \’atnið í lcaffi-
katlinum frosið. Vetrarmorgim
eínn veiddum við 23 smáfiska
í túrban Kong Hans, og kvöld
eitt uppi í fjallinu geystust 5
fullvaxnir mufflon-sauðir fram
hjá bílnum og hurfu inn í lang
an skugga undir bröttum liömr
um. Á slóðinni gegnum Arak
rákumst við á hrægamm, sem
hafði festst í gildru við lilið-
ina á úlfaldahræi, og liálftíma
síðar sátum við við tebál vöru
bilstjóra nokkurs og töluðiim
dönsku við gaugaiuli ferða-
mann, sem fengið liafði að
sitja á þalci vörubílsins. f gær
fórum við yfir hvarfbaug
krabbans og nú sitjum við í
kringimi borð í forsælu tjánna
á aðalgötunni í Tamanrasset
og ræðum lilð eilífa vandamál
á Jiessum slóðum: Uppruna tú
areganna. Við reynum að fitja
upp á samræðum við túareg-
ann, sem við liöfiim mcð okk-
ur, en hann er áhugalaus. Hauu
ypptir aðeins sínum breiðu öxl
uni Jiegar við viljimi fá að vita
livað hann hafi að segja um ætt
móður sína Tin-Hinan, sem
flutt var á safn í Alsir. Það
er honum ekki frekar viðkom-
andi en Vietnam-stríðið, sem
hann liefur lieyrt um í útvarp
inu. Og Jiað keniur honum yfir
leifct alls ekki við.
Við höfum ekið hina 50 km
löngu sandslóð frá Tit til Abal
essa til að skoða gröf Tin Hin
an. Slóðin var ekki einu slnni
slóð, svo þar sem hin ógreini
legu spor greindust sitt í hvora
áttina, urðum við að aka eftir
ört lækkandi sól.
Við höfum lesið um Tin-Hin
an og við höfum séð dökka
beinagrind hennar í glerkistu
sinni í Bardosafninu í Al'sir.
En allt, sem við höfum lesið,
hafa aðeins verið getgátur um
hver hún gæti verið. Sam-
kvæmt hellgisögninni á hún að
hafa komið frá Tafilalet í Suð
ur-Marokkó til smáþorpsins
Abalessa. Túaregar sjálfir
halda sjálfir því fram, að hún
sé ættmóðir þeirra og fyrsta
drottning. En ameríski auðjöf
urinn, sem kostaði uppgröft
virkisins árið 1925, sagði heims
blöðunum að hann hiefði fund
ið Antineu, siðustu drottningu
Atlantis.
Hver svo sem hún hefur ver
ið, hlýtur hún að hafa verið
mikilvæg kona. Þegar hin dul
arfulla gröf var opnuð, var
beinagrindin að mestu ó-
skemmd. Á vinstri handlegg
hafði hún sijö guillfhringi og á
þeim hægri sjö silfurhringi.
Htuti af klæðum hennar sat enn
þá fastur í annari silfurspenn
unni, sem hún hafði haft á
hvorri öxl, og um hálsinn hafði
hún djásn úr 100 smáum silf
urstykkjum, en á brjóstinu
keðju úr hvítum og rauðum
perlum. Við Mið beinagrindar
innar stóðu körfur með döðlu
9‘iein'Uim, hveiitli og trjábútum,
lítiJl gullhringur, glerbrot og
litill hlutur, sennilega lukku-
gripur, sem reyndiist vera æva-
gamall, miklu eldri en beina-
grind Tin-H!nan. Aldrei áður
hafði verið hreyft við gröfinni
undir gólfinu I gamla virkinú.
Sennilega hef-ur hún Hfað á
vörum fólksins í næstum 2000"
ár!
Tin-Hinan! Hvað var hún að
gera hér í útjaðri heims? Því
Abalessa er sannkallaður úl-
jaðar. Ótrúlegt virðist að tiorp
ið hafi nokkurn tíma átt sér
blómaskeið, og ef svo hefur
verið, þá finnast engar menjar
þesis í dag.
Þorpið likist þúsundum anu-
arra þorpa í Afríku. Hrörlegir
leirkofar og gisnir strákofar
standa hlið við hlið, og alts
staðar gægjast forvitin, svört
barnshöfuð fram, ranglivolfa
hvitum augunum og hverfa á
ný. Hávaxnar konur koma ó-
feimnar til okkar og betla —
það sem eftirsóknarverðast er
af öllu — bensín! Og við svör
um af okkar hálfu með því að
reyna að fá keypt nokkur egg
eða hænu í rökkrinu, sem f>dg
ir sóls’etrinu — hvort tveggja
án árangurs.
Við sláum upp tjöldum í upp
þornuðum vatnsfarvegi og
sækjum vatn í skurð við stig-
inn, sem l'iggur út úr Jjorpinu.
Tunglið lýsir upp hvítan ár-
sandinn og eitraðir krLmka-
runnar kasta draugalegum
skuggum um árbakkann. —
Nokkrir krakkar flissa bak við
pálmana, sem standa við einn
grænmetisgarðinn að baki okk
ar, meðan við tendrum bál og
setjum teketilinn yfir el'dinn.
Gamall bláklæddur maður
gengur fram hjá án þess að
heilsa og við köllum til hans
hvort hann vilji fara heim og
sækja eina hænu. Hann snýr
við, og við stingum 500 frönk
um í skorpna hönd hans. Hann
muldrar eitthvað L svars skyni
og hverfur. Eftir um það bil
klukkustund kemur hann aft-
ur með elztu og seiguscu hænu
í allri Sahara. — Konan sagði
600! segir hann og við mó'.mæl
um ekki, heldur bjóðum hon-
um að drekka te. Næsta háif
20. desember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25