Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1971, Blaðsíða 21

ÓÐUR
JÓLANNA
Með kvöl í hjarta og þungum hug bíðum við nýrrar
jólaliátíðar. Við vitum vart liver verða munu afdrif hins
mennska heims. Hvar sem er á hnettinum eru skefjalausar
ástríður leystar úr læðingi. Hótunum rignir. Tveir lier-
væddir aðilar sitja hvor nm annan. Traust, tiltrú og eining
liafa orðið fyrir hræðUegum skakkaföllum og þessi liörðn-
un mannanna virðist því meir uggvekjandi, að öfl tortim-
ingar og fádæma valds eru sctt til að þjóna liatrinu.
Og þó, en sú er dýpsta merking þessa dags, megiun við
ekki örvænta. Jólin ber upp á þann árstíma, þegar nakin
trén eru ekki annað en net af greinum og tágum, sem ber
við himin, þegar snjór iiylur engi og akra. Nú vitum við
með öruggri vissu að innan fárra mánaða mun þessi þurri
viður iklæðast ungu laufskrúði og að trén munu blómgast
á ný; við vitum að þessir akrar, sem nú eru Iífvana eiga
eftir að gefa af sér góðan arð. Á sama liátt verðum við að
luigsa okkur að af þessari skelfdu hjörð muni á morgun
rísa styrkur og skipuiegur heimur.
Petta er ekki í fyrsta skiptið í mannkynssögunni, sem
öll siðmenning virðist í dauðans greipum. Pegar Rómverjar
sáu borgir sínar á Italíu, i Gallíu og Afríku eyðilagðar af
bardögum á innrásartímunum, liéldu þeir að öllu væri lokið.
Blómleg ræktarlönd voru þegar gróin skógarþykkni. En
fyrr en varði, og hvarvetna, tóltu nmnkar að nema land,
og vegna þess að þeir áttu trúartraust og vonina, sem því
fylgir, buðu þeir hættunum byrginn, hól'ust handa, ruddu
myrkviðinn, og á rústum Rómaveldis byggðu þeir sinn
kristna heim.
Ásamt lionum fæddist að vísu einnig lénsskipulagið.
Margt illt hefur verið um það sagt, en livað var lénsskipu-
lagið annað en Imgdjarft stökk manna, sem umfram allt
þráðu að finna aftur einhvers konar fyrirkomulag, sem
gerði þeim kleift að lifa, eignast fjölskyldu, elska, og fylktu
því liði um nýja leiðtoga er þeir sáu gömlu öílin ófær um
að halda uppi slíku fyrirkomulagi?
Án efa hefur þetta þjóðfélagsform, strax og regla var
komin á, af gildum ástæðum verið dæmt of frumstætt og
látið víkja fyrir betur skipulögðum rikjum. En þangað til
hafði það leyft mannkyninu að lifa og bíða þeirrar stundar
er öryggið færði því aftur aukið svigrúm.
I»rátt fyrir alla okkar ógæfu enim við þó eklii enn komin
á slíkt flugstig. Ríki okkar standa. Hið innra eru þau jafn-
vel mjög sterk; í lýðræðislöndum láta þau sér annt um
velferð fjöldans, þar sem það er þessi sami fjöldi, sem er
uppspretta alls valds. Sú mikla hætta, sem að okkur kann
að steðja, stafar sumpart af því, að öðrum ríkjum er stjórn-
að af stærilátum leiðtogum, sem uggandi um yfirráð sín
eru reiðubúnir til livers sem er til að lialda þeini, en sum-
part vegna þess að þjóðir sem ekki ráða eigin málefnum
alast upp í tortryggni, ofstœki og hatri.
Er enga bót að finna við þessum meinum? Á meðan
nokkurt tækifæri er til þess að flytja frið sérlivcrju lijarta
höfum við engan rétt til að ætla annað. I»essi er kjarninn
í anda jólanna. Við höfum ekki rétt til aö örvænta vegna
þess að ástæðurnar tii að vona byggjast að nokkru leyti
á afstöðu okkar. Við ræddimi um tortryggni, um ofstæki
og um liatur. Við skiilum sjá til þess hver fyrir sig þessa
daga, sem vera skyldu dagar fagnaðar og hugleiðinga, að
þessi leiðu hugtök eigi ekki við um hann. Veraldarspeki
er aðeins samanlögð (‘instaklingsspeki. Þú, lesandi minn,
ert ein einingin í þeirri samlagningu.
Strengjum bess bví heit við þessi áraskil. sem eru tími
sjálfsathUgana og ásetnings, að beita kröftum okkar í þjón-
ustu friðarins. Karlar sem konur berum við öll að okkar
hluta ábyrgð á stefnu lands okkar. Það er skylda okkar að
vera upplýst, lialda skýrri hugsun og rósemi hugans. Við
kvörtum stundum, og ekki að ástæðulausu, um skilnings-
leysi fjandmanna okkar og jafnvel vina. Við skuhim ekki
réttlæta villu þeirra með eigin yfirsjón. Lærum að setja
okkur sjálf i þeirra spor. Við skulum reyna, handan þess
sem á milli okkar ber, að sameina í þeim það mannkyn,
sem er okkur öllum sameiginiegt.
Því að þessi samnefnari er til. Hvort sem við lesum Dick-
l'ramhald á bls. 31
Jónas Guðmundsson stýrimaður
Sunnudagsregn
í Egedesminde
Úr Grænlandsbók stýri-
mannsins, sem enn hefur
ekki verið skrifuð, en mun
segja frá lífinu eins og það
er og lýsa þjáningunni.
Sólveðrið hafði sungið sitt
síðasta vers og himinninn hafði
fyllzt af dökkum skýjum og
svo byrjaði að rigna og hjart-
að fylltist þeim sársauka, er
aðeins regnið gctur skapað.
— Gott fyrir jarðarberin lijá
þeim, sagði maskíncheffinn, en
eng'inn liló, þvi að menn voru
með hund,
tJti í suddanum greindum við
ísfjöllin og litla bæinn,
Egedesminde, en þar láguni við
f.vrir akkeri og biðum.
Við fórum í land á bátnum,
Elmose matros og ég. Elmose
er mikill kúnstner og vill
gjarnan taka kvikmyndir, en
kvikmyndavélar eru (lýrar,
segir liann og svo verður maö
ur að kaupa fremstillingsapp-
arat, eða sýningavél heitir það
víst, klippivél, því að óklipptar
kvikmyndir eru óskemmtilegt
athæfi. Líka suðuvél, segir
hann, en ég botna ekki í því,
nema siiðuvélar séu notað
ar við harðsoðnar kvikmyndir,
og svona heldur Elmose áfrani
að skrafa um fyrirhugaða kvik
myndagerð sina, sem aldrei
kemst til framkvæmda. Já, og
svo verður maður að liafa tón,
lieldur hann áfram. Það dugar
ekki Iengur að sýna þöglar
myndir. Fólkið vill þær ekki
lengur og mér kom í liug, að
lítið kæmi nú af hljóðum, ef
hann léki sjálfur í myndunum.
— Hvað ætlarðu að mynda?
spurði ég, til að segja eitt-
hvað.
— Tja, svaraði hann. Hafís,
blóm og einkennileg dýr.
— En stelpur? Maður verð-
ur að hafa stelpur í myndum,
sagði ég.
Hann þagði lengi, meðan
liann var að velta þessu fyrir
sér, en sagði svo:
— Já kannski liefi ég stelp-
ur líka. ítalskar stelpur og
hann horfði dreyminn á úfinn
himininn og regnið þvoði and-
lit okkar meðan báturinii
skreið hratt til lands í Egedes-
minde.
Bryggjan og gömlu húsin
minntu mig á Stykkishólm. All
ir grænlenzltir bæir minna
mann á Stykkishólm og blaut-
ir lmndarnir ýlfruðu við byrg
in og bitu í keðjurnar, sem
héldu þeim. Þeir eru fremur
úlfar en hundar, segja þeir og
liljóðin, sem þeir mynda í bark
anum eru óhugnanleg. Þeir eru
líka grimmir eins og úlfar og
bíta fólk illa, þótt Eskimóarn-
ir brjóti úr þeim vígtennurnar
með steini. En þeir eru dugleg-
ir að draga sleða og því eru
þe'r ómissandi í Diskó.
Á sumrin notar maður ekki
hundasleða og þá eru hund-
arnir liafðir úti í eyju og þeim
er færður fiskur þ-riðja hvern
dag og þeir borða mikið af
fiski, og svo borða þeir líka
mikið al' grasi, og vei þeim er
Framhald á bls. 31
Grænienzkar stásspíur máta hár af Snæfríði Islandssól.
20. desember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21