Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1971, Side 5
■~-f-«*o«e4e®e<oc
— ■ '•> .............................
KWttJJÍCartuJ'lUflu«r, : . . ..
AííVrlUxIt'JJíJt* YJd»ircJT\ot'>
- riUuáuhyirtiucjngmjt
Niitclfnatigortingtt.
Olícrrj Cu'j'ci; {.ufe* {.<rr,
5:?j<ljtjU V{<:j<‘t</1 til'CUl'ukjxjk.
: t'jl >::<U. > Uliu :> ;'m .!
i. tTctfn>rí»aj)£» £j»j<<ákT
jhjlhllJJJ JJV” t f’ci ÍUJi.
Aífi'rjutci'if; ijji;ii>j.
, Nr-’ejKjt; > Nj>|t-j>#tt} -
Taruí«?io límfijj^aio , ■
AiÍÆCiuilW.
^JjRMÍiðdit fKtfcrf]»0Uf.
Ku>j;ctJ-o'5j»^>vtítí
1 N3<»njj»kr<»-‘<íK,4iuHc >
rcrif»uix<jl<riiui Íulif,
‘ •,. tíHoroat fiikt Jvlít!
|l Oiiopot HUf>ín!!iJ>(iC - j>i»Mij;m,'<
< • KcuuOVjViuga tBinnnwf, ,
Tírtój^ft'í^iíctkrnyoqjijc
: ÍÍuiucfcutrta J'cVkorftfjf ............'
U^mnuf rnwjfcQÍftigir,
• ÍVfcmmfjiJp fífnning.1* - ' . ■&
' Kiki, rtraf - ■
Tcm^-niWr, nilt'-.Kffk
Uwfiribowiy)^ . |>) 04^ - :
A5vk<jfnitii íiittirfék . . -j
0<nuzmáf nciianaTfolf >
amtsfilnfjsrtacc,]
TsmrmÍrrfiHoitrtiína,
T»v». œnn.,--liaf.4,; ■ :
lf.,: ■ M l „f,,.,.:.
Illfl^.tttmfliflfllstfl:...
„Ó Herra, Guð ég þakka þér.“ Upphafið á þýðing-u síra Egils á
sálmi síra Sigurðar Jónssonar í Presthólum. Cr sálma- og bæna-
bók síra Egils frá 1776. Auk hans ortu í bókina Jacob Kacitlew
trúkennari og síra Berthel Laersen i Sukkertoppen.
þeir áfram til Godthaab —
tveir til danska safnaðarins,
tveir til Bræðrasafnaðarins.
Um vorið tóku allir íbúar
Pissutgfiq við trú og voru
skírðir."
Þegar síra Egill fékk heim-
sókn sendiboðanna, var hann
bundinn við trúnemakennslu,
og gat ekki farið sjálfur. Þess í
stað sendi hann vel upplýstan
Grænlending til að fræða þá.
En gleðim smerist brátt i beiska
hryggð. Herrnhútarnir, sem
, höfðu fleiri trúboða neyttu
yfirburða sinna. Og þegar
Immaneq og allir eyja-
skeggjar héldu af stað til
Godthaab til að fá frekari
uppfræðslu, endaði ferðin með
því, að 100 þeirra gengu yfir
, til Herrnhútanna, en aðeins
50 til danska trúboðsins. Einn
þeirra, sem fóru til Herrnhút-
anna var seiðkarlinn Immaneq.
SlBA EGILL TEKUR TIL
SINNA BAÐA
Nú höfðu Herrnhútarnir gert
það sem sizt skyldi. Þeir höfðu
sært síra Egil svo djúpu sári,
að ekki var nokkur von til
þess, að um heilt mundi gróa.
, En í þetta sinn höfðu Herrn-
hútar hitt fyrir andstæðing,
sem kunni að taka hraustlega
, j á mditi, og snúa tafiimu sér í
hag.
Síra Egill var ekki sá eini,
sem tekið hafði eftir mestu
veilunni í skipulagi trúboðs og
verzlunar á Grænlandi. Hún
lá í þvi, að Grænlendingum var
smaiað saman á verzlunarstað-
ina um hábjargræðistímann.
Þar skyldu þeir læra, og það-
an skyldu þeir fara til sinna
veiða. Nú lágu verzlunarstað-
irnir ekki alltaf nálægt beztu
miðunum. Það hafði þær óhjá-
kvæmilegu afleiðingar, að
Grænlendingarnir voru blá-
fátækir auðnuleysingjar, sem
háðir voru duttlungum verzl-
unarinnar á hverjum tíma. Þess
vegna drifu þeir sig alltaf út
til veiðistöðvanna á vorin til
að ná þó altént í vorvertíðina.
Þetta skildu þeir skóia-
bræðu-r, síra Glahn í Hoi.steins-
borg og síra Egill í Godthaab.
Giahn ferðaðist þ.v. um meðal
Grænlendinganna á kajak.
Síra Egill vissi, að þetta þurfti
trúboðinn að geta gert. En
honum var það ekki mögulegt,
þvi að á þessum tíma var hann
orðinm eimm sem trúboði
í Godthaab.
Og þegar baráttan við
Herrnhúta virtist magnast,
hvað var þá til ráða? Var það
ekki möguleiki að senda Græn-
lendingana að nýju til sinna
gömlu veiðistöðva? Reynandi
vtar það, en þá varð trúkenn-
ari að fylgja þeim til þess að
uppfræða þá.
Og það var einmitt þetta,
sem síma Egiílt gcrði. Hann byrj-
aði með því að senda nokkrar
fjölskyidur aftur til Pissugfiq.
Með þeim sendi hann trúikenn-
arann Jacob Rachlew. Hann
settist að á eyjunum og kenndi
Grænlendingunum þar árum
saman. Síra Egill fékk stuðning
Storms kaupmanns til að
byggja hús yfir hann og söfn-
uðinn til bráðabirgða. Þessi
eyja hlaut síðan nafnið „Egils-
ey" i bréfum Raehlews. Fyrstu
tvö árin varð síra Egill sjálf-
ur að standa undir aukakostn-
aði af þessum sökum. En 1771
samþykkti Trúboðsráðið þetta
fyrirkomulag, og verzlunin fór
smátt og smátt að gera sér
grein fyrir hagsbótunum, sem
hún hafði af þessu fyrirkomu-
lagi.
Þá sendi síra Egill fleiri
fjölskyldur til annarra staða.
Kirkjan í Holsteinsborg. Hún
var í smíðum, cr síra Egill
vísiteraði staðinn sem prófast-
ur. Fyrsta kirkjan, sem reist
var að frumkvæði Grænlenú-
inga sjálfra.
Hafði hann að lyktum annexí-
ur á 4 stöðum:
á Pissugfiq-eyjum,
Qarajat
Sardloq —,
og Qilingait-eyjum.
Þar hafði hann eftirfarandi
trúkennara sér til aðstoð-
ar (talið eftir stöðum): Jacob
Rachlew, sem einnig var ötull
biblíu- og sálmaþýðandi, Abel,
Grænlending, Peber Rosen-
sitand, Grænlending og Jóharan-
es Andersen, fyrrv. verztunar-
þjón, sem gerðisf trúkennari
að nýju 1770. Mikillll viraur síira
EgiOLs.
Starf trúkennaranna úti í
veiðistöðvunum bar þann stór-
kostlega árangur, að þegar sira
Egill fór frá Godthaab 1774 var
LEIÐRÉTTING
I þriðja liluta frásagnarinnar
af fyrsta, íslenzka kristniboðan-
um, sem birtist i síðasta blaði,
liefur fallið niður lína á bls. 11,
5. dálki, og er setningin þannig
rétt: Bræðurnir frá Mæri álít
ég að séu fyrsta og síðasta
orsiVk allra þessara deiiumála,
sem með gjöfum, gestrisni og
mútum o.s.frv.
söfnuður danska trúboðsins
orðinn fjölmennari en söfnuð-
ur Bræðranna í Nýju Herrn-
hút, og 2 árum síðar sagði
Þorkell frændi hans og trú-
kennari í Godthaab frá því í
bréfi, að nú væri aðeins ein
fjölskylda eftir óskirð i norð-
urfirðinum, en hún fengi upp-
fræðslu næsta vetur. Þar með
var 57-8 ára trúboðsstarfi lok-
ið þama við Godthaab.
Hafði svo þetta trúkennara-
starf síra Egils nokkur áhrif
á grænlenzika menningn? Mér
er nær að haida það. Bæði trú-
boð og verzlun sáu hag
sinn í þessu fyrirkomulagi, og
í raunirani hefur þetta fyrir-
komulag verið við lýði á
Grænlandi fram til þessa dags.
I dag er sagt, að á Græn-
landi séu 22 prestar og 130
trúkennarar (kateketar). Það
eru þeir, sem eru kjaminn
í grænilJenzku skölakerfi. Þeir
eru bæði kennari og aðstoðar-
prestur i hverju byggðarlagi
og hafa enn i dag mest áhrif
á mótun æskufólksins i þessum
byggðum.
Þetta segir okkur annað, þ.e.
að síðatsitliðin 200 ár hefur
grænlenzkt skóia- og kirkjnMf
mótazt aif þessu kerfi, serai sóira
Egill á fyrstur heiðurinn af að
koma á í sinni sveit. Sumir
jhefðu getað hrósað sér
af minna tilefni.
Heimildir:
Ferðabók Árna Magnússonar
frá Geitastekk, gefin út af dr.
Birni Karel Þórólfstsyni.
Eridh Beyreuther: Zinziera-
dorf, Hamburg 1965.
Finn Gad: Grönlands hist-
orie II.
Úr skjöQium Trúboðsráðisins.
K. Honoré Pedersen: Tnæk
af kolonien Godthaabs Hist-
orie 1728-1928, Godthaab 1928.
Kirkjuritið, nóv. 1970
bis. 401.
Bogen om Grönland, bls.
137. Khöfn. 1968.
Sigurður Breiðf jörð
Frá Grænlandi
Komir þú á Grænlandsgrund,
ef gerir ferð svo langa,
þér vil cg kcnna að þekkja sprund,
sem þar á buxum ganga.
AHar Iiafa þær hárið nett,
af hvirfli í topp nmsnúið,
vafið fast, svo fari slétt,
fallega urn er búið.
Konur sílki- bera -bönd
blá um toppinn fríða,
Láttu þær fyrir líf og önd,
lagsi, kyrrar bíða,
Ef krakka hafa vifin væn
veitt að lausum hætti,
hafa bönd um hárið græn.
Horfa á þessar inætti.
Þær, sem eftir liðinn leik
lengi ekkjur búa,
böndin hafa um bárið bleik,
heiminum frá sér snúa.
Hárauð bönd um liár á sér
hreinar vefja pikur.
En þessi litnr, því cr ver,
þreifanlega svíknr.
14. mtarz 1971
LESÐÓK MORGUNBLAÐSINS 5