Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1971, Blaðsíða 1

c_y
Frá siðaskiptum og fram á
miðja 18. öld er litið um ís-
lenzkar mannlýsingar aðrar
en þær, sem frá útlendingum
eru komnar, og eiga þær flest-
ar sammerkt í þvi að vera
rangar og illkvittnislegar. Það
var ekki fyrr en þeir Eggert
Ólafsson og Bjarni Pálsson
ferðuðust um landið og rituðu
um það, að vér fáum merkileg-
ar lýsingar íslendinga, eins og
þeir voru þá í öllum héruðum.
1 niðurlagi Ferðabókar sinnar,
segjast þeir vona, að öl'lum
skynsömum mönnum muni geðj
ast lýsimgar sinar á þessu
landi, ,,sem hingað til heíir
verið svo l'ítt kunnugt og rang-
ar frásagnir hafa verið
um bornar víðs vegar um
lönd“. Nær þetta auðvitað
einnig til þess, sem þeir segja
um fólkið, er landið byggir, að
þeir telji sjálfir réttar frásagn
ir sínar um það.
Hér skulu því til fróðleiks og
gamans dregnar saman úr
Ferðabókinni þessar þjóðiýs-
tngar.
Um Borgfirðinga og Mýra-
menn segja þeir, að þeir séu
yfirieitt hærri en i meðailagi,
vel á sig komnir, sterkir og
hraustlegir á svip og yflrleitt
Skynsamir. Þeir séu iðjusamir
og ræki störf sin af kostgæfni,
hagsýnir bændur, sparsamir og
hreinlátir i umgengni og lifn-
aðarháttum. Og þeir séu fjör-
meiri og glaðari en Sunnlend-
ingar. Þeir fari ekkert gang-
andi og höfuðskemmtan þeirra
sé útreiðar. Þegar ungir menn
fari í bónorðsferðir, séu þeim
það góð meðmæli að vera vel
riðandi, sitja vel hestinn og
geta svéiflað sér á bak án þess
að stiga í istaðið.
Um Snæfellinga segja þeir:
Menn eru óiikir hér á vöxt,
því að hér er alls konar fólk
saman komið. Hingað sækja ár-
lega til fiskveiða menn úr ná-
grannahéruðum, Borgarfirði og
Dalasýslu. Einnig sækja Norð-
lendingar hingað og margt
þessara aðkomumanna sezt hér
að. Jafnólíkir og menn eru í
vexti, svo er og háttað skap-
höfn þeirra. Yfirleitt eru
menn þó dugmeiri hér en á
Suðurlandi. Fyrir um 40 árum
og lengra aftur i timann þóttu
Jöklarar vera ruddamenni og
bófar, en þetta er nú breytt,
og er það bæði að þakka að-
gerðum yfirvaldanna og þvi, að
i hallærum hafa margir að-
komumenn setzt hér að, eftir að
þeir höfðu flosnað upp frá
sveitabúskapnum. — Snæfells-
nes er næstum eini staöurinn
á landinu, þar sem menn iðka
glímur i tómstundum sínum.
Lestur fornsagna og rímna-
kveðskapur er mikið iðkaður í
verstöðvunum á vetrum. Oft
hittast hér skáld, sem hafa
það að atvinnu, að yrkja rim-
ur út af sögum.
Um Dalamenn má mjög svip-
að segja og um Borgfirðinga,
að þeir eru taldir atorkusam-
ir og duglegir bændur, en því
má þó við bæta, að almehnt er
svo talið, að meðal þeirra séu
nokkrir menn hneigðir til
áfloga, drykkjuskapar og sjálf
hælni. Þeir minnast og færa í
frásögur hreysti Dalamanna
fyrr á tímum, sérstaklega er
Sturlungar fóru þar með völd,
og eins þá er þeir fylgdu Daða
ANNO 1750
ÞANNIG VORU
ÍSLENDINGAR
FYRIR TVEIMUR
ÖLDUM
Eftir Árna Óla
„Það er ekki einungis
að kvenfólk sækir
engar skeramtanir
eða nýtur annarrar
tilbreytni í daglegu lífi,
en það veldur því, að
þær eru ófrjálslegar
í allri framkomu
og umgengni, þögular
og þunglyndar . . .“
Teikning eftir Eggert Ólafsson, sem sýnir
íslenzkan bónda að elta skinn í brák. Ver-
aldarhöfðingjar gengu í lituðum klæðum úr
erlendu efni, en bændur í svörtum vaðmáls-
fötum.
bónda Guðmundssyni á siða-
skiptatímanum.
Eyjabændur í Breiðafirði
eiga hrós skillið, því að þeir
eru atorkusamir og góðir bú-
menn. Þeir hagnýta ýmsa hluti,
sem ekki eru notaðir annars
staðar á landinu, og aðra hluti,
nota þeir betur en aðrir lands-
búar. Þeir eru fremur sparsam-
ir og fara hreinlega bæði með
mat og aðra hluti, en sliíkt er
sjaldgæft við sjávarsíðuna.
Þeir eru mjög gestrisnir.
Drykkjuskapur og óhóf er þar
ekki um hönd haft og þess
vegna eru þeir lausir við
marga sjúkdóma, sem þjá þá
menn, er þjóna þessum löstum.
Vestfirðingar eru vel gefnir
og vel uppfræddir í andlegum
efnum. Áflog, missætti og há-
reysti er sjaldgæft á Vestfjörð-
um. Barðstrendingar eru at-
orkusamir og dugmiklir bænd-
ur, einkum þó þeir sem aðal-
lega stunda landbúnað og
leggja meiri stund á kvikfjár-
rækt en fiskveiðar. Þeir eru
svo gestrisnir, að jafnvel geng-
ur úr hófi fram. Á norður-
strönd Arnarfjarðar búa gild-
ir menn og hraustir. Þeir
ganga í víðum fötum, að göml-
um sið. Þeir eru harðgerir og
djarfir til framkvæmda og
berja frá sér, ef þeir eru reitt-
ir til reiði. Önfirðingar safna
skeggi og ganga í fötum með
fom'legu sniði. Vestfirðingar,
og þó einkum Arnfirðingar,
eru hneigðir fyrir sögur og
annan fróðleik, einkum nátt-
úrufræði. Þeir eru öðrum lands
mönnum fróðari um plöntur,
steina og lifnaðarhætti dýra
o.þ.h. og nefna hvern hlut sinu
rétta nafni. Hornstrendingar,
sem búa austan Horns, hafa
það orð á sér að þeir séu
ruddafengnir, þrælmenni og
fantar, sem einnig eru sakaðir
um galdra. Sama vitnisburð fá
þeir, sem búa vestan Horns,
nema enn verri sé. Við reynd-
um þetta fólk hins vegar eigi
v