Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1968, Blaðsíða 11
Gama.ll steinbær á Lindargötu 22
bjó þar og skóaði fram yfir aldamót.
bæinn frá grunni og var hann þá talinn
fegursti og virðulegasti torfbær í
Reykjavík. Yfir stofudyr setti Jón fjöl
og var á hana letruð þessi vísa með
rúnum:
Atján hundruð er og fjögur
ártal teiknað Kristburð frá,
þar með fundið sannar sögur
sem með reikna tugi þrjá.
Vísan var í sjálfu sér ekkert afbragð,
en fjölin var merkisgripur og hefði átt
að geymast í safni. Þegar Sambands-
húsið var reist, voru dagar Sö.lvhóls
taldir. Bærinn var þá rifinn og þóttust
þeir, sem að því unnu, ekkert vita hvað
orðið hefði um rúnafjölina.
Eins og sjá má á því, sem hér hefir
verið sagt, voru torfbæirnir í Skugga-
hverfi á víð og dreif. Milli þeirra mynd-
uðust stígar, en um reglulegar götur var
ekki að ræða. Það er ekki fyrr en
bárujárnsöldin hefst og farið er að reisa
timburhús á þessu svæði, að skipulags
í byggingum fer að gæta.
Fyrsta bárujárnið kom hingað upp úr
1870 og var það Slimmon hinn enski,
er fyrstur flu'tti það til landsins. Þótti
það hinn mesti happafengur. Var báru-
járnið eigi aðeins notað í þök, heldur
sinnig utan á húsin til þess að verja
þau vætu og raka. Skildist mönnum og
fljótt, að bárujárnið væri hin örugg-
asta vörn gegn brunahættu. Leið þá
heldur eigi á löngu þar til mönnum var
gert að sky.ldu að járnklæða hús sín
að utan.
Upp úr þessu fer svo timburhúsum í
Skuggahverfi að fjölga, og eru þau þá
sett í skipulegar raðir. Fyrsti götustúf-
urinn, sem þarna myndast, tók nafn af
Skuggahverfinu og var kallaður Hverf-
isgata. Mun það hafa verið mjög á reiki
hvað menn töldu að þessi gata þyrfti
að vera breið, og hvað eftir annað var
ákveðið að breikka hana. Ber hún sjálf
minjar þessa enn, því að húsaröðin
sunnan götunnar er öll stöllótt. Þetta
er afsakanlegt, því að menn vissu ekki
upphaflega hvort mikil umferð mundi
verða um götuna, þar sem hún lokað-
ist sjálfkrafa við Arnarhólstún. En það
tún fylgdi landshöfðingjaembættinu og
mátti ekki hrófla við því. Það var því
ekki fyr en landshöfðingjaembættið
lagðist niður, að Reykjavík fékk leyfi
til þess að gera götur um túnið. Og þá
var þegar ha'fizt handa um að fram-
lengja Hverfisgötu niður í miðbæ. Jafn-
h'liða, og þó öílu fyrr, var gert ráð fyrir
öðrum götum á þessu svæði, bæði sam-
hliða Hverfisgötu og svo þvergötumfrá
Laugavegi niður að sjó.
En eins og nafnið Skuggahverfi var
mönnum ráðgáta, áður en menn fengu
að vita um uppruna þess, svo eru og
öll gatnanöfn í þessu hverfi ráðgáta,
nema menn viti uppruna þeirra. Þar er
þá Hverfisgata efst á blaði, en hún
er kennd við hverfið og hefði átt að
heita Skuggahverfisgata, en það nafn
hefir þótt of langt, svo að sneitt hefir
verið framan af því, og er það til bóta.
Þá er Sö'lvhólsgata. Meðan nokkur man
eftir þvi að hér var til býli á Arnarhóli
er Sölvhóll hét, þá er nafnið auðskilið.
Svo kemur Lindargata og er hún kennd
við Móakotslind, aðalvatnsból þessa
hverfis forðum, svo er lítill stígur milli
þeirrar götu og Hverfisgötu, er heitir
Vaghúsastígur: hann er kenndur við býl
ið Veghús. Svo er lítill stígur miili
Lindargötu og Sölvhólsgötu kallaður
Skuggasund. Líklega á það nafn að
minna á Skugga, fyrsta býlið, sem reist
var í þessum bæjarhluta, en það er viU-
andi, vegna þess að Skuggi stóð þar
ekki nærri. (Það skyldi þó ekki vera að
menn hafi hirt skuggann, sem þeir námu
framan af Skuggahverfisgötu, og komið
honum þarna fyrir til geymslu?)
Þá eru þvargöturnar. Traðarkotssund
dregur nafn af býlinu Traðarkoti.
Smiðjustígur er eldra nafn og er dreg-
ið af smiðju, sem var rétt neðan við
Laugaveginn. Klapparstígur dregur
nafn af býlinu Klöpp. Vatnsstígur dreg-
ur nafn af vatnsburði úr Móakotslind.
Frakkastígur dregur nafn af því, að
um aldamótin reistu Frakkar þar spítala
fyrir sjómenn sína. Vitastígur dregur
nafn af vitanum, sem var hjá Helga-
stöðum. Og Barónsstígur dregur nafn
af baróninum á Hvítárvöllum, því að
hann lét reisa stórt fjós við þann stíg.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 4
skall hurð nærri hælum. Gifting var
heilagt mál. Það var ekki til neins að
binda sig án vandlegrar umhugsunar.
Tíu ára kunningsskapur virtist þá eftir
allt saman ekki vera nein fullnaðar-
trygging. Það leyndist margt og marg-
vís'legt í mannverunni. Hefði hann bor
ið upp bónorðið í gær, myndi hún hafa
sagt já. Gi>ft hefði hún setið föst í gildru.
Hefði henni jafnvel reynzt fært að
elska börn sín, eftir að hún uppgötvaði
auvirðilegt hugarfar föður þeirra?
Þá sá hún enn einu sinni börnin fyrir
hugskotsstjónum sínum: hávaxinn dreng
ur með vatnskembt hár, andlitið ofur-
lítið fölleitt en andlitsdrættirnir hrein-
ir og fagrir, svipurinn gáfulegur. Hann
lék á knéfiðlu og var efstur í sínum
bekk. Stúlka, yngri en drengurinn,
hrokkið hárið fléttað, brosti og sýndi
brúðuna sína. „Brúðan fer í sunnudaga
skóla.“ Og lítill, feitur patti, sem skríkti
glaður, stóð uppréttur í barnarúminu.
Hún tók saman óhreinu bollana í
skyndi og bar þá fram í eldhúsið þar
sem hún þvoði þá úr sterkum sápulút.
Þreytt fór hún að hugsa um alla þá
karlmenn sem hún þekkti.
En hann gekk eftir vindb'lásnu stræt
inu. Það var ísing: honum skrikaði fót-
ur. Hversvegna hafði hann ekki farið í
skóhlífar . . honum var kalt á hælunum.
Hann gekk áleiðis að strætisvagnastöð-
inni, klunnalegum skrefum: hann varð
gramur. Yfirborð götunnar skiptist í
rendur — ljós, skuggi, ljós skuggi —
götuljóskerin gáfu frá sér gleðisnauðar
ljósrákir inn í myrkrið. Hjá eyðilegu
horni birtist allt í einu hópur af ungu
fólki. . . .þessir leðurjakka piltar. Þeir
kölluðu: einhver æpti: þeir hrintuhver
öðrum: það voru stú'lkur í hópnum: öll
gatan fylltist af ungum liprum fótum,
eins og fætur á einu stórvöxnu dýri.
Hann afréð að horfa ekki á þau: það
ætti ekki að veita unglingum af mikla
athygli. í huga hans kom fram mynd
úr skólanum, þar sem hann hafði kennt
nokkrar stundir í viku: hann kunni
tökin á svona krökkum. Hópurinn var
nálægur: hávaðinn niðurbældur: hann
fann að þau voru að horfa á hann. Ein-
hver bölvaði. Það urðu einhverskonar
stympingar og skyndilega stóð stúlka
fyrir framan hann. Hann leit upp.
„Afsakið herra, hvað er klukkan,
herra?“
Lítið þríhyrnt andlit, flókið hár niður
á herðar, kinnar, enni, augun vart sjá-
anleg.
„Hm, klukkan, hm.“ Hann þreifaði
eftir úrinu undir hanzkanum, undir
erminni, ermunum, undir óteljandi erm-
um. Munnur stúlkunnar breikkaði og
varð að brosi, hinir unglingarnir stóðu
dálítið álengdar, í hálfhring. Höfðu þau
einhvern hrekk í huga?
Stúlkan stóð enn fyrir framan hann
Framhald á bls. 13
9. júní 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS \\