Lesbók Morgunblaðsins - 09.06.1968, Blaðsíða 4

SMASAGAN
Lars Gyllensten
jöfnu stundir. Þessvegna ætla ég að
fara og koma aftur þegar allt er komið
í réttar skorður og konan er í réttum
skorðum og ég sé hvernig landið liggur.
Ef hamingjan er skilgreind og færð í
nýjan búning, getur hún orðið mjög
gagnlegur hlutur. Auðvitað vil ég eign-
ast þann hlut. Hann er mér mjög nauð-
synlegur og svo hafa líka aðrir hann.
Á hvað er hægt að reiða sig, ef ekki
rök og reglusemi? Hún ætti að vera
mér þakklát en setur bara upp svip.
„Miettinen er hættulegasti keppinaut-
ur minn. í raun réttri er alger óþarfi
að minnast á Petajainen.“
„Miettinen? Þessi gasprari? Þú ætlar
þó ekki að segja að þú berir virðingu
fyrir Miettinen?
„Af hverju ertu svona æst?
„Þú ert æstari en ég. Nafnbótin hef-
ur stigið þér til höfuðs, er það ekki?“
„Svona, reyndu nú að stilla þig. Hef
ég skapraunað þér á einhvern hátt? Þú
ert eins og móðursjúk, þú. .. .Það. •. “
„Þegar karlmenn finna að þeir eru
að tapa, segja þeir alltaf að konan sé
móðursjúk.“
„Hvað er komið yfir þig?“
„Ekkert. Þú ert bara. . . ég get ekki
afborið að hlutir falli niður af stalli
sínum og brotni í mél.“
„Ég held ég fari núna. Erfiður dagur
á morgun, verð að vera vel fyrir kall-
aður“.
„Þú ert alltaf vel fyrir kallaður, það
ertu“.
„Hvað í ósköpunum hef ég sagt sem
fer svona í taugarnar á þér? Eg hef
heyrt það áður: fólk segir að þú getir
orðið æst út af hlutum sem eru þér
einskisverðir, það er sannarlega ein-
kennilegt. Hvernig hef ég. •.?“
„Guð minn góður! Þú átt þá enga
sjáifsgagnrýni. Fyrst ætlarðu þér að
ýta Porila frá: svo vonastu eftir að
Lahto, þessi göfugi gamli maður, fari
að deyja: þá berðu lof á Miettinen,
sem er ekkert nema metorðastritari, hef-
ur komið sér áfram með eintómum
brögðum, engu nema eintómum brögð-
um, hefur aldrei gert nokkurn hlut, sem
akkur er í, aldrei. Og þú dáist að hon-
um!“
„Ég hef ekki sagt að ég dáist að Mi-
ettinen. Þetta er rangfærsla hjá þér.“
„Þú sagðir það víst! Eða að minnsta
kosti að þú bærir virðingu fyrir honum.“
„Ég held í alvöru að ég fari núna.“
„Ég hefði aldrei trúað því að dokt-
orsnafnbótin gæti haft svo skelfileg
áhrif á þig. Ha! ha! ha! Ah, þú hefur
lagt svo hart að þér.“
Hann var að fara í yfirhöfnina
frammi í þröngu fordyrinu: svitinn
bogaði af bakinu á honum. Það var
henni að kenna að hendur hans skulfu
og að hann rak hnúana í vegginn. Hún
stóð þarna bara á þröskuldinum, há-
leit — hver fjárinn gekk að henni
stundum? — eins og hún stæði allt í
einu uppi á stalli. Já. Þar skall hurð
nærri hælum. Alveg fyrirtak, sannkall-
að happ. Hamingjan góða, þegar maður
fór að hugsa um það í alvöru-
En það var útlit hennar: ekki svo
afleitt, húðinn eins og veðurbarin, ljóst
hrokkið hár, langur háls, sem oft var
alsettur rauðum dílum, djúpstæð náin
augu. Hún leit oft útundan brúnunum,
gullnum brúnum. Sízt af öllu ólagleg
kona, áreiðanleg og hlédræg, einmitt
æskilegt útlit eiginkonu og væntan-
legrar móður. Og þegar hann horfði á
hana mættust augu þeirra, en það var
gagnslauist. Það breytti engu: þau
horfðu hvort á annað eins og gegnum
spegil. Á milli þeirra var gljáandi.
hörð skel og þau vissu ekki hvort þau
ættu að kinka kolli, brosa við spegil-
myndinni eða ef til vill að snúa sér við
og líta á hinn raunverulega mann.
Þegar hann hafði ýtt aftur hurðinni,
sneri hún við inní stofuna og fór strax
til að slökkva á kertunum. Hún laut
yfir þau og blés: krossmyndað hálsmen
ið féll framávið og hékk í lausu lofti
augnablik, langt frá brjóstum hennar.
Er hún rétti úr sér féll hálsmenið aftur
á sinn stað. Hún tók af sér gleraugun
og fægði þau með leðurpjötlu sem hún
geymdi í bókahillunni ofaná ritsafni
Shakespeares.
Sannkölluð heppni var þetta. Þar
Framhald á bls. 11
UM HGFUNDINN
Eila Pennanen, höfundur smásög-
unnar, sem hér birtist, er finnsk,
fædd 1916. Frá hendi hennar hafa
komið tíu skáldsögur og þrjú smá-
sagnasöfn. Hún er einnig kunn í
heimalandi sínu sem greinahöfundur
og bókmenntagagnrýnandi. Ein
skáldsaga hennar, Birgitta sierskan
hefur komið út í sænskri þýðingu
hjá bókaútgáfu Söderström og Co. í
Helsingfors. Það er söguleg skáld-
saga um sænska dýrlinginn, heilaga
Birgittu, sem uppi var á 14. öld.
Höfundur rekur sögu hennar allt
frá bernsku, er hún ólst upp sem
höfðingjadóttir í föðurgarði og til
þess er hún leggur upp í pílagríms-
för til landsins helga eftir dvöl í
Róm. Inn í persónusögu Birgittu
sjálfrar fléttast átök sænskra stjórn
mála á þessu tímabili, saga kirkju-
höfðingja og veraldlegra höfðingja
er rakin, og sýnt inn í hugarheim
og lífskjör fólks á þessum tíma. Höf-
undur leggur áherzlu á innri bar-
áttu Birgittu sjálfrar, sem gegnum
sýnir og opinberanir virtist strax
sem barn útvalin til að þjóna Guðs
kristni í landinu. Strax í bernsku
togast á um hana andstöð öfl, faðir
hennar gifti hana nauðuga og gegn
vilja móður hennar, sem kosið hafði
henni klausturlífið. Með manni sín-
um eignaðist Birgitta átta börn og
eftir lát hans gekk hún í klaustur;
í sögunni er rakin barátta hennar
við yfirvöld kirkjunnar um stofnun
nýrrar reglu og nýs klausturs. Sag-
an lýsir einnig suðurgöngu hennar,
sigrum og ósigrum, upphefð og niður
lægingu. Ytri sveiflur spegla innri
baráttu Birgittu: í sál hennar tog-
ast á hin sanna kristilega auðmýkt
og stolt og metnaður höfðingjadótt-
urinnar, sem var vanari að beita
valdi en lúta þvi. Bókin er 671 blað-
síða og gefin út með fjárframlagi
finnska þingsins.
SvJ.
Oft er litið með tortryggni á fólk,
sem lifir og starfar á tveimur ólíkum
menningarsviðum. Það nær sjaldan mikl
um metum á báðum sviðum og er oft-
lega álitið viðvaningar á a.m.k. öðru
þeirra.
Skýrasta undantekningin frá þessari
reglu í Svíþjóð vorra tíma, er að lík-
indum Lars Gyllensten, sem í krafti
stöðu sinnar sem prófessor í vefjafræði
við Karolinska Institutet í Stokkhólmi
leggur árlega fram tillögu um veitingu
Nóbelsverðlauna fyrir læknisfræði, og
Lars Storléer:
Erfðaskrá
Arnulfs
• o
Overlands
vegna verðleika sinna sem rithöfundur
á sæti í sænsku akademíunni (frá ár-
inu 1966), sem árlega úthlutar bók-
menntaverðlaunum Nóbels. ,
f heimi læknisfræðinnar eru margir,
sem líta með nokkru hiki til skiáld-
sagnagerðar og heimspekirita Gyllen-
stens. Þeim er nú orðið ljóst, að hann
er viðurkenndur í þessum annarlega
heimi, en þeir eiga erfitt með að skilja
hversvegna hann eyðir svo miklum tíma
í að velta fyrir sér hinum óleysanlegu
vandamálum mannkynsins. Gyllensten
Arnulf överland lézt 31. marz sl. en
sköm.mu áður ritaði hann grein, sem nú
hefur birzt á prenti, þar sem hann gerði
grein fyrir ritverkum sínum. Ritgerð-
in er einlægt játningarrit andans stór-
mennis sem hafði í senn til að bera
skarpskyggni háðfuglsins og tilfinninga
næmt innsæi og samkennd skáldsins.
Overland var hinn aldni höfðingi í
hópi norskra skálda og bjó meira en
einn mannsaldur í heiðursbústað ríkis-
ins, húsi Henriks Wergelands, „Grott-
en“, í Hallargarðinum í Osló. Þjóðfé-
lagsskoðanir Överlands voru róttækar
og hann tilheyrði „Mot Dag“ hreyfing-
unni, sem á sínum tíma var mjög á-
hrifarík. f menningarmálum var hann
hins vegar varfærnisstefnumaður og
stóð meðal annars í fararbroddi þeirra,
sem berjast fyrir því að varðveita og
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. júní 1968