Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1967, Blaðsíða 29

Konueyjarbyggð. Karlsey í baksýn.
ar og hlýlegustu draettina í svip lands-
ins. Hann var hug'hrifamaður, svo áð
nálgaðist tilbeiðslu. Ýmis .ljóð hans eru
náskyld trúarskáldskap. Frá náttúru- og
þjóðlífslýsingum hans er stutt leið til
barnaljóða skáidsins, er nefnast Barna-
rímur og komu fyrst út 1914. En síð-
ari útgáfur hafa verið auknar. Þessi
yndkslegu smákvæði, sem hvert fær-
eyskt barn hefur alizt upp með, eru
tvímælalaust það sérstæðasta, sem Hans
Andreas hefur ort. Með því að sameina
þar gamansemi og alvöru, hversdags-
leika, ævintýri og draum, þannig að
hvert barn gat skilið, hefur hann ort
sig inn í hug og hjarta hvers Færey-
ings.
Eftir Hans Andreas liggja fleiri og
fjöbreytilegri ritverk en nokkurn annan
Færeying frá síðari tímum. Hann skrif-
aði skáldsögur, leikrit og ævintýri, en
var mestur sem ljóðskád. — Þegar ég
fyrir nokkru fór yfir færeysk jóð í því
skyni að þýða sýnishorn af þeim, urðu
mér ljóð hans einna hugstæðust og tók
þau fyrst til meðferðar. Læt ég hér
fljóta með eitt af þeim; ég held að það
lýsi honum vel og sé um leið færeyskt
í anda, nokkurs konar þjóðvísa:
Hans Andreas Djurhuus:
ER BEIZLAÐI ÉG MÉR BJATAN HEST
Er beizlaði ég mér bjartan hest,
blóm og angan
m.ér buðu unað og yndi flest.
Fagurt skein sólin, og vindurinn
blés j>á um vangann,
hittast hjá Landsbókasafni Færeyja
klukkan hálf-þrjú.
Safnahúsið stendur við dálítinn læk,
sem rennur út í Vesturvog, er stílhreint
hús, hlaðið úr basalti, tún umhverfis,
trjálundur fyrir framan það, tvílyft.
Bækur eru á neðri hæð, en þjóðminja-
og skjalasafn uppi. Einkum dvaldist
okkur við skoðun þjóðminjasafnsins, er
hefur að geyma margt merkilegt úr
sögu Færeyja, þótt hér sé of langt upp
að telja. Er nú hús þetta orðið allt of
lítið fyrir öll söfnin. Og sagði Jóhann-
es okkur, að ætlunin væri að reisa nýtt
hús fyrir bækurnar, verður væntanlega
bráðum veitt fé til þess, en hafa núver-
ándi safnahús aðeins handa skjölum og
þjóðminjum. Lá nú leiðin í náttúru-
gripa- og sjóiminjasafn ,sem eru geymd
í annarri byggingu ofan við áðurnefnt
safnahús. Eru þessi söfn Færeyingum
eigi miður til sóma en fyrr greind söfn.
Meðal sjóminjanna vöktu athygli okk-
ar sérkennileg snið báta. En Færey-
ingar hafa fundið upp ýmsar gerðir af
þeim og smíðað þá af miklum hagleik.
Að sjálfsögðu var þar margt og mis-
munandi veiðarfæra frá ýmsum tímum.
Náttúrugripasafnið fannst okkur yndi
að skoða, svo fjölbreytt sem það er og
því smeikkvislega fyrir komið. Að síð-
ustu leiddi Jóhannes okkur inn í Fróð-
skaparsetur Færeyja, nýtt hús í þjóð-
legum stíl, eins konar vísir að háskóla,
skildist mér, með rannsóknarstofum
fyrir þjóðlegan fróðleik, jarðfræði og
fleiri vísindagreinar.
A ð lokinni skoðun þessara stofn-
ana fórum við hjónin, ásamt Jóhann-
esi, í síðdegisboð til Sígríðar systur hans
og manns hennar, Sigurðar Jóensens
lögfræðings, en til hans hafði ég kveðju
frá Jóni Björnssyni rithöfundi. Höfðu
þeir kynnzt á Kaupmannahafnarárum
sínum. Þar hóf Jón rithöfundaferil smn
að ráði, og Sigurður nam lögfræðina.
Jafnframt því rtámi og skyldunum, sem
á eftir fóru, hefur hann stundað rit-
störf, enda skáld gott. íslenzk þýðing
barnabókar eftir Sigurð kom hér út
fyrir nokkrum árum og var vel tekið.
Frú Sigríður er eínnig ágætlega ritfær,
hefur m.a. ritstýrt kvennablaði í Þórs-
höfn og þýtt allmikið úr erlendum mál-
um á færeysku. Hjá þeim hjónum sát-
um við langa stund við samtal á ís-
lenzku, því bæði eru þau mæta vel máli
farin á þeirri tungu, og sonur þeirra,
sem heima var, en oft hefur verið við
ísland á vertíð og með ísiendingum.
Öll virtust þau kunna góð skil á bók-
menntum og fleiru hérlendis. Til dæmis
heyrði ég, að Sigurður var vel að sér
í skáldskap Jóhannesar úr Kötlum.
Fannst mér fjölskyl'da þessi þjóðleg vel,
frjálslynd í skoðunum og vilja sem
mest sjálfsforæði Færeyinga, bæði
menningarlegt og stjórnarfarslega séð.
Sól var enn hátt á lofti og varp skær-
um bjarma yfir Kirkjubæjarreyn and-
spænis verustað okkar, þegar við kom-
um þangað að kvöldi fynsta dagsins í
Færeyjum. Mér þótti of snemmt að
ganga til hvílu, varð því reikað út aft-
ur og inn um hliðið á grafreit Þórs-
hafnar, sem lá þar skammt frá, yndis-
iegum stað. Tvö leiðin fundustu mér
eftirtektarverðust: legstaður Símunar
skólastjóra av Skarði og leiði Djurhuus-
bræðra. Bar tvennt til, ágæti þeirra,
sem þar hvíldu, og legsteinarnir. Þeir
voru úr færeysku basalti með áletr-
unuim. Sírnun av Skarði mun vera kunn-
astur sem brautryðjandi lýðháskóla-
hreyfingar í Færeyjum, en var einnig
mjög gott skáld, meðal annars höf-
undur þjóðsöng Færeyinga: Tú alfagra
landið mitt. Djurhuus-bræður þekkti
ég vel af ljóðum þeirra, sem ég hafði
lesið og hrifizt af. En mér fannst ég
nálgast þá meir en nokkru sinni fyrr
þarna við grónar grafir þeirra, og áhrif
af Ijóðunum rifjuðust upp. Ég hef oft
heyrt því haldið fram, að eldri bróð-
irinn, Janus Djurhuus, væri meira
skáld. Um það vil ég ekki dæma. Þeir
voru hvor með sínu móti: Janus marg-
slungnari, bjó ef til vill yfir ennþá meiri
andstæðum, var róttækt verkalýðs- og
byitingaskáld í aðra röndina, en sveim-
hugull draumóramaður á hinn bóginn,
skaut ýmist eiturörvum háðs og kerskni
af boga sínum gegn þeim, sem honum
afnnst, eiga það skilið, eða orti hrifn'æm
ástaljóð, þunglyndur, efagjarn og böl-
sýnn, en þráði umfram allt frið, hrein-
leika og fegurð, eirðarlaus útlendingur
fjarri sínum fæðingarstað mestan hluta
starfsævi sinnar, landflótta maður, sem
allt í senn þráði, tilbað, elskaði og fyrir-
leit föðurland sitt. Menn bæði óttuð-
ust hann og elskuðu. Hann var ein-
mana og engum nákominn.. Oft hefur
verið í hann vitnað, eigi aðeins í kveð-
skap hans, heldur líka tilsvör, hlífðar-
laus, fyndin og bituryrt. Um hann hef-
ur myndazt eins konar goðsögn. Fá eða
engin önnur færeysk skáld hafa haft
þvílíkt vald á myndríki og auðlegð
málsins eða séð slíkar sýnir.
ótt Jens Hendrik , Oliver Djur-
huus, eða Janus eins og hann oftast var
nefndur, öðlaðist meiri viðurkenningu
fagurkera en yngri bróðirinn, Hans
Andreas, þá var hinn síðarnefndi í rík-
ara mæli skáld fólksins. Ungur las
hann mjög norsk og dönsk ljóðskáld
og varð fyrir áhrifum af þeim. Sjálfur
segir hann, að Norðmaðurinn Per Sivle
liafi verið sitt kærasta skáld og fyrir-
mynd. Hjá Sivl’e fann Hans Andreas
sams konar einkenni og í fari sjálfs
sín, fvrst og fremst látlausan yndis-
leik málsins, er átti eftir að einkenna
ljóð hans sjálfs. Hjá Per Sivle fann
Hans Andreas líka sams konar ástríðu-
þungna ættjarðarást og þá djúpu átt-
hagakennd, sem hann var sjálfur gagn-
tekinn af í svo ríkum mæli, að les-
endum ljóða hans fær ekki dulizt.
Framan af árum orti Hans Andreas
einkum ljóðræn kvæði um færeyska
náttúru, sérstaklega mildari árstíðirn-
Frá Húsavík á
Glitraði döggin í grænum reit,
gróðurangan,
en hvar sem ég íór, og hvert sem ég leit,
fylgdi mér treginn og þung var mán
þrautagangan.
Var ég í borgum og veizluhöll
vordag langan,
og þeysti ég út um iðgrænan völl,
brennheit var þrá mín, og bleikur
ég gerðist á vangann.
Líkt og að venju vongjöfult er
vor og angan.
Og yndisleg stúlka þá mætti mér.
Samstundis kyssti ég hana á
varir og vangann.
Yndi mér vei-tti um vorkvöld löng
víðiangan.
Minn færleikur hljóp,, og ég fagnandi
söng.
Gleymdist þá harmurinn sári og
saknaðargangan.
Vonglaður kný ég minn vængjaða hest
vordag langan.
Mér ungmey sú fylgir, sem ann ég mest.
Björt ljómar sólin, og vindurinn
strýkur um vangann.
Framhald á bls. 63
Sandey.
24. desember 1967
•LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 61 J