Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1967, Blaðsíða 15

— En myndlistin, Jón, hvenær kemur
hún inn í söguna?
— Ég sá fyrst málverk á sýningu
Ásgríms bróður míns 1906. Sú sýning
var í Góðtemplarahúsinu uppi á lofti
og ég varð bæði hrifinn og undrandi.
Mér fannst þetta svo náttúrulegt. Mig
minnir, að það hafi einkum verið mynd-
ir austan úr Hreppum og frá Vest-
mannaeyjum. Þá hafði Ásgrímur verið
hjá Gesti á Hæli, sem skildi hann vel,
enda málaði hann talsvert í Hreppun-
um, til dæmis stóru Heklumyndina.
— Kom Ásgrímur þér til að mála?
— Já, hann gerði það. Hann vissi að
mig langaði til að reyna og hann kenndi
mér undirstöðuatriðin. Hann fékk lán-
aðar gipsmyndir og lét mig teikna eftir
þeim: Hönd og fót og haus, rós og engil
og fleira. Svo fór hann að segja mér til
við að mála kyrralífsmyndir, til dæmis
eina, 'sem ég á frá þeim tíma. Það eV
koparkanna og ávextir. Ásgrímur var
aldrei ánægður með þessa mynd.
— Á árum fyrri heimsstyrjaldarinn-
ar vann Jón hörðum höndum eins og
gengur, en hann málaði að staðaldri.
Og á vegg í stofunni hjá honum hangir
mynd, sem hann hefur málað árið 1915
og þar er auðséð að talsverð kunnátta
og æfing eru fyrir hendi. Þessi mynd
sýnir húsþyrpingu við Laugaveg 24;
þetta er mjög hrífandi mynd, þó hún
sé litil og mér er til efs, að Jón liafi
í annan tíma málað mynd, sem mér
þætti eigulegri. En skrýtið var það, að
nú fór stóri bróðir að verða neikvæð-
ur. Hann var oft harður í dómum og
óvæginn. Einu sinni voru þeir bræð-
urnir á gangi niður Skólavörðustíginn.
Jón var búinn að draga saman 3 þúsund
krónur; þetta var árið 1920. Hann sagði
Nýtt málverk eftir Jón: Eyjafjallajökull.
við Ásgrím, að nú vildi hann komast
út á Akademíið í Höfn og læra málara-
list eins og Ásgrímur hafði gert. Hann
langaði til að læra listina til fulls. En
Ásgrímur dró heldur úr honum með
námsförina. Hvers vegna veit Jón ekki.
Þetta voru erfiðir tímar og móðir
þeirra- lá og var lasin. Þegar Jón
kvaddi til að halda utan til Kaup-
mannahafnar, sagði hún við hann, að
þau mundu ekki sjást oftar. Það kom
heim, því hún dó þá um veturinn. Fjöl-
skyldan bjó þá á Grettisgötu 35.
— En hvernig gekk námið.
— Það var ekki um að ræða að kom-
ast beint í Akademíið og ég fór að læra
teikningu hjá Viggo Brandt, málara og
kennara. Ásgeir Bjarnþórsson var þar
þá við nám, líka Ásmundur Sveinsson
og Finnur Jónsson. Seinna um veturinn
kom Guðmundur frá Miðdal og Tx-yggvi
Magnússon var þarna líka að teikna.
Þetta var skemmtilegur félagsskapur
og sérstaklega gott að vera með þeim
Finni og Ásmundi.
Jón Jónsson teiknaði í Kaupmanna-
höfn þennan vetur. En bæði var að
aurarnir voru af skornum skammti og
hann langaði heim. Svo að hann sigldi
heim um sumarið, en Akademíið tók
teikningar hans gildar. Þegar hann fór
aftur út um haustið, varð ágætur mað-
ur til að lána honum 800 krónur, en þá
hafði orðið innanríkisstyrjöld í Aka-
demíinu og nýir menn höfðu tekið
Ivöldiix. Brandt og fleiri áhi'ifamenn
fengu nýliðana til að gera vei'kfall og
neita að hefja nám. Aftur á móti bauð
Brandt honum fijálsa kennslu þá um
veturinn og hann þáði það.
— En þú hefur komizt á Akademíið
að lokum?
— Já, það gerðist veturinn eftir. Ég
var þá aðeins þann eina vetur og mér
líkáði illa. Einar Nilsen var aðalkenn-
ari og mér líkaði ekki við hann. Jón
Engilberts var hjá honum síðar og
Jón Þórarinsson og þeir hafa báðir látið
vel af honum, en ég hafði lítið upp úr
þessári veru á Akademíinu. Nú, svo
gerðist það, að maður gifti sig, þegar
heim kom, og þá byggði ég þetta hús
á Njálsgötu 8 B. Það voru erfiðir tím-
ar efnahagslega, en ég vann við húsa-
málningu og síðar fékk ég meistara-
réttihdi fyrir hefð. Og ég fór fljótlega
að táká að mér verk.
— En málvérkið, hvei'nig dafnaði
það?
— Ég málaði myndir í tómstundum
og við Ásgrímur hittumst oft og okkur
kom mjög vel saman. Ég bar alltaf
mikla virðingu fyrir honum vegna
hæfileika hans og kunnáttu. Það var
eins og endui'fæðing að koma á sýn-
ingar hans og þó hafði ég séð margar
ágætar sýningar í Kaupmannahöfn,
meðal annars myndir eftir ýmsa gömlu
meistarana.
— Hefur þú oft farið utan síðan?
— Nei, fyrir utan þessar námsferðir
til Kaupmannahafnar hef ég aldrei far-
ið utan. Maður hefur ekki mátt vera að
því vegna vinnunnar, en annars er ég
ekki að kvai'ta yfir henni. Mér finnst
erfið vinna fremur hafa styrkt mig og
alls ekki háð mér við málverkið, nema
að tíminn var oft of naumur. En mér
hefur ekki fundizt, að ég hafi neitt
þurft að sækja til annarra landa. Hér
er óendanlegt verkefni og fallegir stað-
ir eru fleiri en svo, að maður komist
yfir að mála á þeim öllum.
— Þú hefur sem sagt látið aðra um
að gera tilraunir?
— Já, ég hef haldið mér við það sem
ég kann.
— Hefur þér aldrei komið til hugar
að það væri spennandi að prófa eitt-
hvað nýtt?
— Nei, mér finnst mest spennandi að
mála náttúruna eins og hún er. Það er
alveg nægilega spennandi fyrir mig.
— En ég jief orðið var við að þú kem-
ur á málverkasýningar.
— Já, ég geri mér far um að fylgj-
ast með og sjá allt sem ég get. Ég hef
jafnvel gaman af abstrakt-málverkum
og verkum yngri mannanna, þó mig
langi ekki til að mála eins.
— Og nú getur þú lifað af því sem
þú selur, eða hvað?
— Ég er á eftirlaunum, en það kem-
ur fyrir að ég sel mynd og mynd.
Við druikkum kaffið í fremri stofunni
og horfðum á Eyjafjallajökul í innri
stofunni, og þar er líka gamla borðið
með málaralérefti, strengdu yfir plöt-
una til þess að hún skemmist síður og
á því eru allar litatúburnar og mál-
verkatöskur og statíf úti í.horni, því
Jón er einn af þeim fáu sem málar á
staðnum. Sú aðferð höfðar ekki lengur
til yngri málaranna, sem taka með sér
áhrifin heím í vinnustofuna og vinna
verkið þar. Hann. sagðist vera að. hugsa
um að íhalda sýningiu et gpð lofi,
kannski í Bogasalnum, en Bogasalurinp
er alltaf upptekinn og kannski munu
þeir alls ekki vilja lofa honum að sýna
í Bogasalnum; það var svo sem ails
ekki vist. Þeg-atr ég kom r.iður að úti-
dyrunum, sá. óg að það var farið að
snjóa. Jón Jónsson, bróðir hans- Ás-
gríms, stóð eftir uppi á stigapallinum
og bað uppsveitamenn vel að lifa.— G.S.
Við' Laugaveg 24. Málverk eftir Jón síðan 1915.
24. desembér 1967
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 47