Lesbók Morgunblaðsins - 07.05.1967, Blaðsíða 13

ÞJÚÐMAL
m
Við lifum á sannkallaðri bílaöld.
Fá tæki hafa breytt lífi manna jafn-
mikið og bíllinn, enda er bílaeign
ofarlega á óskalistanum hjá öllum
þorra fólks. Bílnum fylgir einhver
frelsistilfinning, sem löngum hefur
verið mikils metin. Þeir, sem fyrrum
gátu tekið hnakk sinn og hest, voru
ekki algjörlega háðir nánasta um-
hverfi. Bílnum fylgir líka hreyfanleiki
fólks, sem hefur margvíslegustu áhrif;
svo sem á verzlunarhætti og sam-
komuhald, svo að eitthvað sé nefnt.
Islendingar eru nú með bílríkari
þjóðum, þótt allmargar þjóðir eigi
enn fleiri bíla að tiltölu. Þróunin er
mjög ör í þessum efnum og kröfurn-
ar sívaxandi, svo að bílum þarf að
fjölga mikið hér á landi á næstu ár-
um og áratugum, ef við œtlum að
fylgjast með öðrum þjóðum. Að sjálf-
sögðu má þó ekki gera bílinn að
skurðgoði, sem eigi að ganga fyrir
öllu. En hann er nytsamt og skemmti-
legt tæki, sem er nátengt nútímaþjóð-
félagi og á efalaust eftir að teljast
meðal sjálfsagðra hluta áður en mjög
langt um líður. Þannig hefur skipu-
lag Reykjavíkúrsvœðisins verið miðað
við stóraukna bílaeign og bílanot
munu aukast verulega á fslandi, þeg-
ar fjölfömustu þjóðvegir hafa verið
malbikaðir.
Einstaka menn býsnast yfir bíla-
kaupum hér á landi og má segja um
suma þeirra, að þeir fylgist ekki með
tímanum, eða séu utangátta í þjóð-
félagi á svo örri framfarabraut. Aðrir
hafa hins vegar átt bila í ár eða ára-
tugi og ætla áreiðanlega að eiga
áfram, en hneykslast samt á aukinni
bílaeign. í þessari afstöðu felst hvorki
meira né minna en það, að þessir
menn skipa sér, vitandi eða óafvitandi,
sess ofar hinum almenna borgara. Eng-
in hætta er þó á, að bílarnir komist
úr tízku, eins og silfurrefirnir forð-
um, þegar hver sem var hafði orðið
ráð á að hafa einn um hálsinn. En
sjálfsagt eru þeir til, sem sakna gömlu
tímanna, sem heldur eru ekki svo
fjarlœgir, er nókkrir útvaldir fengu
alltaf bílleyfi og gátu síðan selt not-
uðu bílana fyrir sama verð og nýja.
Þá var hægt að aka ódýrt, ef menn
höfðu rétt sambönd.
Þessir tímar eru nú liðnir og koma
vonandi aldrei aftur. En bílar eru dýr-
ir, enda munu þeir skattaðir hærra en
nokkuð annað hér á landi að undan-
teknu tóbaki og brennivíni. Eftir-
spumin eftir bílum er svo mikil, að
þessa skatta borga menn með hvað
glöðustu geði, og hefur hið opinbera
því notað tækifærið, en jafnframt
þarf að afla mikils fjár til vegagerðar
og er eðlilegt, að það komi að veru-
legu leyti frá umferðinni.
Þetta háa bílverð hefur þó ýmsar.
slæmar afleiðingar. Meðalaldur bíla
er hér mjög hár. Var hœstur 1954
9,3 ár á fólksbílum, en er nú um 6,7
ár. Það er svo mikið áták að eignast
nýjan bíl, að gamla skrjóðnum er
haldið við of lengi, bœði frá sjónar-
miði öryggis og einnig frá almennu
þjóðhagslegu sjónarmiði með tilliti til
mannahalds við viðgerðir og vara-
hlutanotkunar. Jafnframt hljóta bíla-
kaup að vera háð allmiklum sveiflum,
og hefur það slæm áhrif á ríkiskciss-
ann. Það virðist því hagsmunamál
bœði ríkisins og einstaklinganna, að
breytt verði um stefnu í þessum mál-
um.
Ef miðað er við, að ríkið þurfi jafn-
miklar heildartekjur af umferðinni og
áður, þá œtti að flytja skattlagning-
una að nokkru frá bílakaupunum yfir
á bílanotin. Varla mætti þý hækka
benzínið mikið, því ekki ætti að leggja
áherzlu á að draga óeðlilega úr notk-
un þeirra bíla, sem keyptir eru. Eðli-
legra væri að hœkka heldur árlegan
bílaskatt. Mætti hann vera gjáldkrœf-
ur einu sinni til fjórum sinnum á ári,
eftir því sem hagkvœmast þœtti.
Þessi tilhögun yrði einstaklingunum
mun viðráðanlegri heldur en stóri
skatturinn við bílákaupin, á 5—10
ára fresti, og ætti að gefa ríkinu
miklu jafnari tékjur. Eðli málsins
samkvæmt yrði þó að gera svona
breytingu í nokkrum áföngum. Þá má
gera ráð fyrir að vegatollar verði mik-
ilvægari tekjúlind eftir því sem full-
komin vegagerð eykst.
í fyrstu mundi eyðast eitthvað meiri
gjaldeyrir með þessum hœtti vegna
endurnýjunar lélegustu farartœkj-
anna. En fob-verð bíla mun þó ekki
vera nema um þriðjungur af núver-
andi bílverði, töluverð varáhlutákaup
mundu sparast og sumir viðgerðar-
menn gœtu farið að vinna þjóðarbú-
inu á hagkvæmari hátt. Auk þess ætti
ekki að þurfa að óttast verulegan
gjaldeyrisskort, ef skynsamlega verð-
ur á málum haldið í framtíðinni.
G. S. V.
Arleffur
bUaskattur
i staö'
attt of hárra totta
Nýjar erlenðor
bækur í Borg-
arbóhasaíni
The World ot Archaeology —
Edited by C. W. Ceram. London
1966. 432 s
Ritstjóri þessa mikla verks er
kunnur íyrir alþýðlegar bækur
uir fornminj afræði. í þessari bók
hefur hann s&ínað frásögnum
fjöimargra íornminjafræðinga og
annarra fornfræðinga, sem þeir
hafa ritað um uppgötvanir sínar
og fomminjafundi. Einkum eru
þetta fomminjafundir í Austur-
löndum nær og Miðjarðarhafs-
löndum en einnig frá Suður- og
Mið-Ameríku Hér eru öll hin
frægu nöfn á þessu sviði — Elgin,
Schliemanr, Layard, Belzoni Mas-
pero, Wolley o.m.íl. og kemur i
ljós, að margii þessara manna
eru miklir rithöfundar ekki síður
en fræðimenn. Er bókin mjög að-
gengileg og skemmtileg.
Eriksson, Hohn: Okant Etiopien —
Resor och áventyr pá Afrikas tak.
Sth., 1966 219 s. Myndir.
Höfundurinn er viðförull sænsk-
ur læknir, sem tekið hefur þátt
i ýmsum sænskum leiðöngrum til
náttúrurannsókna Hér segir hann
frá ferðalagi um þau héruð Eþíó-
plu sem minnst eru þekkt, svo sem
Dauro, Konta og Kaffa. Fór hann
um þessi svæði á múlasna og
kynntist vel bæði náttúru lands-
ins óg fólki Höfundur er fyrst
og fremst náttúruskoðari sem
einnig hefur áhuga á þjóðháttum,
og ber bókin merki þess.
Behan, Brendan: Thc Scarperer.
London jB66 152 s.
Þetta er eina skáldsagan, sem til
er eftir hinn heimskunna, írska
leikritahöfund. Kom hún fyrst út
1953 sem framhaldssaga í Irish
Times undir dulnefninu Emmet
Street. Síðan heyiðist ekkert fleira
frá herra Street en Brendan Behan
varð frægur Eftir dauða höfund-
ar var svo sagan gefin út undir
sinu réttú höfundamafni. — Þetta
er sakamálasaga úr undirheimum
Dýflinnar, en mjög vel rituð og
ber svip höfundar síns í hvívetna.
Nils Ferlin: Och jag funderade
mycket. Sth.; 1S65. 108 s. MyndÍT.
Þetta er úrvai úr blaðagreinum,
fyrirlestrum, viðtölum og bréfum
hins merkilega sænska skálds.
Hann ritaði aldrei nein drög að
sjálfsævisögu og þá sjaldan hann
tók til orða í óbundnu máli voru
það mest lýsingar á félögum hans,
og svo auðvitað dálitið á honum
sjálfum og samtlðinnl. Bréf Níls
Ferlins hafa aldrei verið prentuð
áður, og er þarna að finna nokkurt
úrval úr þeim.
Lcvl-Strauss, Claude: The Savage
Mind. London 1966. 290 s. Myndir.
Höfundurinn, franskur að þjóð-
emi, er bæði mannfræðingur og
heimspekingur. Bókin fjallar um
afstöðu og hugmydir hins frum-
stæða náttúmbams gagnvart marg-
brotnu og skipulagslega hóþróuðu
þjóðfélagi okkar tíma, og hvernig
hinn frumstæði maður lagar sig
eftir því.
LUteraturvetenskap — nya mál och
metoder. Sth, 1966 167 s. Vasabrot.
Fimm sænskir bókmenntafræð-
ingar af yngri kynslóðinni ritm
hér um nýjai' aðíerðir viS bók-
menntarannsóknii. Peter Hailbergt
Statistik i den litterára analysens
tjanst. Jan Thavenius: Kvantita-
tiva metoder i stilistiken. Karl
Erik Rosengren: Innehállsanalys
och litteratursociologi. Gunnar
Hansson: Lásaren och dikten. Gör-
an Hermerén: Nágra problem í de
estetiska vetenskapemas teori.
Veitir bókin mikilsverðar upplýs-
ingar um það, sem hefur verið að
gerast í bókmenntarannsóknum
hin siðari ár
E.H.F.
7. maí 1967
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 13.