Lesbók Morgunblaðsins - 07.05.1967, Blaðsíða 7

Morðsngjarnsr á meðal vor - 3. hluti
Eítir Simon Wiesenthal
YFIRL/EKNIRINN
I AUSCHWITZ
Lifandi fólk notað í tilraunaskyni
N
11 azistastjornm spillti folki ur öllum stéttum í
því augnamiði að breyta þýzku þjóðinni þannig, að
það hæfði hinni afkáralegu hugarsmíð Hitlers. I,ækn-
ar, sem höfðu unnið þann eið Hippókratesar að bjarga
mannslífum, urðu að umskiptingum ekki síður en
aðrir. Þeir léku það oft í fjöldafangabúðunum að
sprauta eitri eða lofti í æðar fórnardýranna. Þegar
bílfarmur af föngum kom til fangabúða, stóð læknir
hjá, meðan fangarnir voru tíndir af bílnum, og lét þá
ganga sér í flokk, sem litu sæmilega hraustlega út, og
veitti þeim þar með nokkurn gálgafrest — en hina,
sem hann taldi ekki s.etjandi á, lét hann leiða
skemmstu leið til brennsluofnanna. Verst af öllu var
þó það, að fangabúðirnar urðu einskonar galdra- og
kukltilraunastofur, þar sem lifandi fólk var notað
eins og svín við tilraunir.
essar tilraunir voru ekki aðeins framkvæmdar
af læknum, heldur einnig af efnafræðingum og sér-
íræðingum frá helztu þýziku lyfjastofnununum.
Nokkrir þeirr.a lækna, sem gátu sér orð í fangabúð-
unum, eru starfandi læknar nú í Austurríki, Þýzka-
iandi, Egyptalandi og Suður-Ameríku. Við höfum
nöfn þeirra og heimilisföng.
Þó að margir væru slæmir, hefur dr. Jósef
Mengele máski verið verstur þeirra allra. Hann var
yfirlæknir við Auschwitz-fangabúðirnar og sérhæfði
sig í þeirri grein, sem hann nefndi „tvíburavísindin“.
Hann reyndi að gerviframleiða arísk börn með blá
augu. Nafnið Mengele þekktu allir, sem í fangabúðum
höfðu verið, jafnvel þótt þeir hefðu aldrei komið til
Auschwitz.
Mengele var lítill vexti, dökkur á brún og brá
og skjálgur á öðru auganh og milli framtanna hans
að ofan var þríhyrningsmyndað bil. Hann gekk ævin-
lega í stífpressuðum einkennisbúningi, spegilgljáandi
stigvélum og með hvíta hanzka.
að var hann, sem ávað 1944, hverjir af þeim
þúsundum, sem komu til Auschwitz, skyldu lifa og
deyja. Ég hefi undir höndum vitnisburð manns, sem
horfði á Mengele kasta barni á eldana. Annar maður
ber það, að hann hafi horft á Mengele drepa 14 ára
stúlkubarn með því að reka hana í gegn með byssu-
sting. Mengele fórnaði þúsundum barna, tvíburum
hvaðanæva úr Evrópu, með þvi að sprauta þau i
því augnamiði að breyta brúnum augnalit þeirra í
bláan. Hann hélt fram þeirri kenningu að erfðir með
mönnum væru þær sömu og með hundum. Hann var
sannfærður um þá köllun sína að rækta ofurmenni
með blá augu og ljóst hár, „norrænt“ fólk, og jafn-
framt að það væri skylda hans að drepa „líffræðilega
lægri tegundir".
Tilraunastofa hans í Auschwitz var alltaf yfir-
mátahrein, og sprautur hans vel sótthreinsaðar. Hann
notaði oft sprautur til að sprauta fenóli eða benzíni
eða lofti í sjúklinga, sem drap þá samstundis. Mengele
var hinn fullkomni SS-maður. Hann gat brosað til
fallegra stúlkna um leið og hann drap þær.
Þegar stríðinu var lokið hélt hann heim til Gunz-
burg, borgar í Bavaríu. Fjölskylda hans og vinir, sem
vissu ekkert um starf hans í Auschwitz, fögnuðu
honum sem góðum hermanni, er hefði gert skyldu
sína í stríðinu.
Fimm skemmtileg og kyrrlát ár bjó Mengele í
Gunzburg og heimsótti oft Muncihen og nærliggjandi
borgir. Það abbaðist enginn upp á hann. Það var
fyrst 1960, sem nafn hans fór að bera á góma við hin
ýiwsu réttarhöld yfir stríðsglæpamönnum. Nokkrir af
hans fyrri félögum og undirmönnum, þar á meðal
bílstjórinn hans, byrjuðu að segja frá framferði hans
í Ausdhwitz. Mengelé hvarf.
S eint á árinu 1950 spurði ég Hermann Lang-
bein, aðalritara alþjóðlegu Auschwitz-nefndarinnar,
hvort honum hefði orðið nokkuð ágengt við að finna
Mengele. Langbein svaraði:
„Árið 1954 sótti Mengele um skilnað frá konu
sinni í Freiburg í Breisgau, en það var síðasti sam-
verustaður þeirra hjóna. Þá átti Mengele nokkur
bréfaskipti við lögfræðing sinn, dr-. Hans Laternser.
Ég komst yfir upplýsingar um heimilisfang hans, en
spurðu mig ekki, hvernig ég fór að því“.
Ég komst að því eftir ýmsum leiðum, að Mengele
hafði þráfaldlega skipt um nafn á undanförnum árum.
Vestur-þýzka stjórnin hafði lagt fé til höfuðs honum,
60 þúsund mörk, en það er hæsta fjárhæð, sem lögð
hefur verið til höfuðs noikkrum einstökum nazista að
Martin Bormann einum undanskildum, en til höfuðs
honum voru lögð 100 þúsund mörk (25 þúsund doll-
arar). — Þegar ég hafði aflað mér þessara upplýsinga,
hafði ég samband við vin minn í Buenos Aires og lét
honum í té siðustu tvö heimilisföng læknisins, ef ske
kynni, að hann gæti rakið feril hans áfram. 30. des.
1959 fékk ég svo þær upplýsingar frá þessum manni,
að hann hefði látið vestur-þýzka sendiráðið vita af
Mengele, sem byggi nú undir sínu eigin nafni í Vertiz
968, Olivos.
Þessar upplýsingar voru sendar saksóknaranum í
Freiburg og gekk nú á miklum skriftum milli sendi-
raða og stjórnarráða, en Argentínu-stjórn vildi frem-
ur líta á Mengele sem flóttamann af stjórnmálaástæð-
um en glæpamann, en pólitískir flóttamenn eru
heilagar kýr í Argentínu, eins og flestum Suður-
Ameríkuríkj um.
Meðan á þessu gekk höfðu ættingjar Mengele í
Þýzkalandi látið hann vita, að handtökuskipun hefði
verið gefin út í Freiburg. Tæpum tveimur mánuðum
áður en kæra var opinberlega gefin út í Freiburg, brá
Mengele sér til Paraguay, þar sem hann átti vini heim
að sækja. Einn þeirra var Alexander von Eckstein,
barón, sem er sagður náinn vinur hins þýzkættaða
forseta, Alfredos Stroessners. Eckstein þessi gekk í
málið fyrir Mengele og fékk því framgengt með
vitnisburði sínum og reyndar fleiri, að Mengele fékk
borgararéttindi í Paraguay þrátt fyrir löggjöf um
fimm ára dvalarskilyrði áður en það yrði. Jósé Men-
gele voru veitt paraguayísk borgararéttindi þann 27.
nóv. 1959 með stjórnartilskipun no. 809.
Fáum dögum eftir að Mengele gerðist þannig
löglegur borgari Paraguay hvarf hann aftur til
Argentínu. Það hreyfði enginn neitt við honum í
Buenos Aires þrátt fyrir áðurnefnd stjórnarskrif og
þannig liðu sex mánuðir án þess að argentínsk stjórn-
arvöld sýndu þess nokkur merki, að þau ætluðu sér
að handtaka hann. Það var greinilegt, að það mátti
reikna með að þessi stjórnarvöld yrðu eins aðgerðar-
laus í Mengelemálinu eins og í Eichmanns-málinu.
Þessi mynd var tekin ný- f.
lega í Paraguay og er HH , v t' 1
áliti*S að hún sé af £ §& <
hinum illrœmda fjölda-
morðingja dr. Josef TyL..,
Mengele.

1T
Mengele var samt ekki alveg viss um, að hin ný-
fengnu borgararéttindi í Paraguay yrðu honum nægj-
anleg vernd, svo að hann taldi öruggara að yfirgefa
Buenos Aires. Hann fór til San Carlos de Bariloche,
mjög fallegs vatnahéraðs í Andesfjöllum, þar sem
margir fyrrverandi nazistar eiga villur og landareign-
ir. Þessi slaður er einnig þægilega nálægt landamær-
um Chile.
Það átti sér stað einkennilegur atburður þarna
í Bariloche. Meðal ferðamannanna um þetta leyti var
ungfrú Nora Eldoc, sem var þarna komin frá ísrael
til.að heimsækja móður sína.
Þessar tvær konur höfðu verið í Auschwitz og
þar hafði dr. Mengele gert ungfrú Eldoc ófrjóa. Það
var einskær tilviljun, að hún skyldi koma til Bariloche
á sama tíma og Mengele var þar. Hún var glæsileg
kona á þessum árum, 48 ára gömul, og átti marga
vini í borginni. Það var svo eitt kvöld í danssal hótels-
ins á staðnum, að hún stóð augliti til auglitis við
Mengele.
Það er ekki vitað, hvort Mengele þekkti ungfrú
Eldoc — hann „meðhöndlaði" þúsundir kvenna í
Auschwitz — en hann kom auga á númerið, sem
hafði verið „tattóverað" á vinstri framhandlegg kon-
unnar í Ausohwitz. Augnablik horfð'ust þau þarna
þögul í augu, fórnardýrið og kvalarinn, en svo sneri
ungfrú Eldoc sér undan og yfirgaf salinn.
’ N
i i okkrum dögum seinna kom hún ekki til baka
úr fjallaferð, sem hún hafði farið í. Hún fannst fáum
vikum seinna í nánd við gjá eina og var lík hennar
illa leikið. Lögreglan sagði hana hafa hrapað til
dauða.
Þegar njósnarar fsraelsmanna höfðu rænt Eich-
mann í Buenos Aires og leitt hann fyrir rétt í Jerú-
salem, fullyrti argentínska stjórnin að hún myndi
hafa framselt hann, ef hún hefði verið beðin um það.
Þetta er meira en vafasöm fullyrðing, og ég sagði
blöðunum, hver raunin hefði orðið á með Mengele..
Af hvaða ástæðum, sem það hefur verið, þá var nú
gefin út handtökuskipun á Mengelie í júní 1960, en
hún kom of seint. Da.ginn, sem Eichmann var hand-
tekinn, hvarf dr. Mengele yfir til Brasilíu, og hvarf
þar sjónum manna.
Það var samt ekki lengi. Einn dag í apríl 1961
kom til mín maður, sem ég kalla Jóhann. Hann er
Þjóðverji, kominn yfir miðjan aldur, og var eitt sinn
meðlimur nazistaflokksins og heldur enn sambandi
við ýmsa sína fyrri félaga. Þessi maður kom nú til
mín og sagði:
— Ég hefi góðar fréttir að færa þér. Ég veit
nefnilega hvar Mengele er niðurkominn. Ég hitti
gamlan kunningja hér á dögunum, sem var nýkominn
frá Egyptalandi og sagðist hafa séð Mengele þar.
— Nú, við héldum að hann væri í Suður-Ameríko.
— Hann var það, en fór þaðan í siðasta mánuðL
Það virðist eins og hann sé orðinn áhyggjufullur.
— Og hvernig líður Egyptum?
— Þeir vilja að hann yfirgefi landið strax eða
eins fljótt og hann fái því við komið. Þýzki
hópurinn í Egyptalandi, sem er undir stjórn
Obersturmbannfúhrer Schwarz í Alexandríu,
leigði lystisnekkju og fór með Mengele og konu
hans til Kýþnos, lítillar grískrar eyjar. Þjóð-
verjarnir lofuðu að flytja hann þaðan aftur eins fljótt
og þeir gætu. Þið hafið ekki mikinn tíma.
E g var í þann mund að fara úr borginni vegna
Eichmanns-réttarhaldanna. Ef ég hefði samband við
grísk yfirvöld eftir venjulegum leiðum, myndu tapast
nokkrar dýrmætar vikur. Ég hringdi í ritstjóra viku-
rits, sem ég hafði haft samvinnu við fyrr. Ritið vant-
aði söguna, mig vantaði manninn. Langbein hafði
samband fyrir mig við dr. Cuenca, þekktan vísinda-
mann, sem hafði verið neyddur til að vinna undir
stjórn Mengele. Cuenca sagði okkur, að strandferða-
skip kæmi við á Kýþnos aðeins tvisvar í viku. Það
var ákveðið að blaðamaður færi til Kýþnos. Ef hann
íyndi Mengele þar átti hann að hafa samband við
Cuenca, sem ætlaði þá að koma til Kýþnos að ganga
úr skugga um, hvort hér væri örugglega um réttan
mann að ræða. Það lék enginn vafi á um bað, að
grísk stjórnarvöld myndu framselja Mengele, ef
gríska lögreglan væri viss um að það væri hann.
Blaðamaðurinn kom til Kýþnos 48 timum síðar.
í veitingastofu í grennd við höfnina spurði hann
veitingamanninn, hvort hann hefði haft einhverja
gesti nýlega.
— Þjóðverja einn og konuna hans. Þau fóru í gær.
— En það var ekkert strandferðas'kp hér í gær,
sagði blaðamaðurinn.
— Það kom hvít lystisnekikja hér inn á höfnina.
Þýzku hjónin fóru með henni.
Framhald á bls. 8
7. maí 1967
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7