Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Blaðsíða 7

grófustu ágtmdina, spurði hann sjálf-
an sig. Var það rétt, að „lögmál mark-
aðstorgsins“ ætti að ráða í samskiptum
fólks? Var það satt, að einustu tengsl-
in milli manna væru peningarnir, og
að einasta markmiðið í lífinu væri að
auðgast? Hið kærleiksríka hjarta Dick-
ens gat ekki meðtekið þessa skoðun
umheimsins. í tilefni 'jólanna ætlaði
hann að sanna að hún væri röng. Hann
vissi hver ætti að vera kenningin í
Jólaævintýrinu hans — en efnið var
ófundið.
Nú voru til í Englandi heilmargar
eagnir í sambandi við jólanóttina, sem
glaður? Svona fátæklingsræfill, eins
og þú! nöldrar frænát hans.
Scrooge hefur fyrrum átt sér starfs-
bróður, Marley að nafni. Sá var jafn
gjörsneyddur góðvild og örlæti sem
hann sjálfur. En Marley er dauður og
Scrooge er einn á jólakvöldið í þessari
ömurlegu nirfilsíbúð sinni. Aleinn? Nei
P'jí í húsi hans birtizt vofa, andi Mar*
leys. En Scrooge trúir ekki á drauga: —
Staðreyndir, herra minn, ekkert ann-
að en það sem hægt er að þreifa á!
Samt leikur hér enginn vafi á. Hann
þekkir aftur sinn fyrrverandi félaga,
sem er baðaður bláleitum guium og
Marley kemur til að bjarga sálarheill Scrooge gamla.
gátu komið Dickens að notum. Sagt var
að þá nótt gætu andar látinna manna
birzt og talað við lifandi fólk. Dick-
ens sá, að þarna væri tækifæri til að
ná á frumlegan og áhrifaríkan hátt
til hörkutóléinna, sem hann vildi hafa
bætandi áhrif á. Einkum ef sendiboði
jólanna væri sjálfur gamalt nirfill, sem
hefði gert sig sekan mn mannúðarleysi
meðan hann dvaldi á jörðinni.
annig er til komið efnið, sem
Dickens valdi sér. Ebenezer
Scrooge (og nafnið hans er jafn sarg-
arjdi og nafn Gradgrinds) er gamall
fjaraflamaður, hræðileg manngerð, sem
aldrei hefur látið sig varða annað í
lífinu en peninga, járnskápinn sinn,
eamninga, viðskiptamál og bókhalds-
ekræður. Auðvitað geðjast engum að
honum. Skrifarinn hans, Bob Cratchit,
eem á fyrir fjölskyldu að sjá, þorir
hvorki að biðja hann um eyris launa-
hækkun né frí einn einasta dag, þó það
eé á aðfangadaginn. Systursyni hans,
sem kemur til að óska honum gleðilegra
jóla, er tekið með kuldalegu háði.
.— Hvaða ástæðu hefur þú til að vera
dregur hlekki úr læsingum. Hvers
vegna leitar Marley þessa jólanótt aft-
ur til hins veraldlega heims? Til að
bjarga Scrooge írá þeirri bölvun, sem
hefur orðið hlutskipti hans sjálfs.
— En hvers vegna hlauzt þú þennan
dóm, Marley? segir Scrooge. Þú varst
þó altaf snjall á viðskiptasviðinu.
Andinn nýr hendur sínar: — við-
skiptasviðinu! hrópar hann háðslega og
með fyrirlitningu. Mannkynið hefði
átt að vera mitt starfssvið. Á okkar
viðskiptasviði hefði átt að ríkja mann-
kærleiki og umburðarlyndL Að svo
mæltu tilkynnir hann Scrooge, sem er
alveg agndofa, að þrír andar muni
heimsækja hann og veita honum stór-
kostlegt tækifærL
m eyndar líður ekki á löngu áð-
ur en fyrsti andinn birtist,
andi liðinna jóla. Hann tekur Scrooge
með sér þangað sem nirfillinn hafði eytt
æskuárum sínum. Það vekur hjá hon-
um sárar minningar. Hann sér ein-
mana skóladreng, sem hvorki á fjöl-
skyldu né vini. Og hann minnist þess
að hafa eitt sinn verið þetta vesalings
barn, sem enga aðra vini átti en Ro-
binson Cruso og Ali-Baba. Allt í einu
verður honum hugsað til annarra barna,
sem höfðu komið þetta kvöld til að
syngja jólasöngva fyrir hann og sem
hann hefur rekið í burtu. — Ég vildi
óska að ég hefði vikið einhverju að
þeim, segir hann við sjálfan sig. En
nú er það of seint.
Annar andinn er andi þeirra jóla,
sem eru að líða. Þetta er glaðlegur
náungi og góðviljaður. Hann dregur
Scrooge með sér út á götu, þar sem
krökkt er af kátu fólki, og að húsi
Bobs Cratchits, vesalings skrifarans,
sem Scrooge greiðir svo lúsarlegt kaup.
En hvað er nú þetta? Bob Cratchit, sem
ekld vinnur fyrir nema 15 shillingum á
viku, hefur fundið eittlhvert ráð til að
kaupa jólagæs. Hann er sjálfur glaður,
unga konan hans er ánægð og börnin
þeirra ljóma, jafnvel litli krypplingur-
inn, sem verður að ganga við hækj-
ur. Býtingur með logandi púnsi, kast-
aníur, kvistur af jólaþyrm, mistilteinn
— ekkert skortir við jólahaldið hjá
fjölskyldu Cratchits, ekki fremur en á
jólum fátæka systursonarins, þangað
sem vofan leiðir nú nánösina hann
frænda hans. Þannig fær Scrooge að
kynnast sláandi dæmum um það, sem
hann hefur sjálfur aldrei þekkt, ham-
ingju af völdum væntumþykju.
Þriðji andinn er andi ókominna jóla.
Hann leiðir Scrooge að beði, þar sem
liggur lík með voðina dregna upp yfir
andlitið. Þetta er lík af manni, sem
ekki hefur þótt vænt um, neinn og eng-
inn syrgir. Kringum blómalausan dán-
arbeð hans rífst ókunnugt fólk um fé
hans og muni, sem hann hefur gætt
svo vel alla sína æfi. Þá hefur hann
ekki getað tekið mér sér yfir um. Hvað
er honum þá eftir skilið? Nákvæmlega
ekki neitt. Ekkert annað en eilíf bölv-
un, sem hann er dæmdur til. Þá fer
andinn með hann að legsteini í kirkju-
garðinum. Þar les Scrooge, skelfingu
lostinn, sitt eigið nafn á vanræktum
legsteini: Ebenezer Scrooge. Hann fell-
ur á hné og sver að hann sé orðinn
gerbreyttur maður. En er það þá ekki
of seint?
— Góðí andi, hrópar Scrooge, full-
yissið mig um að ég geti breytt þeim
örlögum, sem þér hafið sýnt mér í
kvöld. Ég er ekki sá sami sem ég var.
Ég skal halda jólin í heiðri og ég mun
reyna að gera allt árið að einum löng-
um jólum. Aldrei gleymi ég þeirri lexíu,
sem andar þess liðna, stimdarinnar sem
er að líða og ókomins tíma hafa kennt
mér. Andi! Ó, andi! Segðu mér að ég
geti máð út letrið af þessum legsteini.
Þá hverfur andinn og Scrooge ligg-
ur aftur í rúminu sinu og er á lifi. Hef-
ur hann verið að dreyma? Sá hann
í rauninni þrjá anda? Hann hefur að
minnsta kosti skilið hvað um er að
vera. Hann hleypur út til að kaupa
gjafir og matvörur, sem hann ætlar
að senda til Bobs Cratchits. Og hann
hrópar til allra sem han-n mætir á göt-
unni:
— Gleðileg jól!
Aldrei hefur honum fundizt veröld-
in svona falleg og skemmtileg. Aldrei
hafði honum dottið í hug að göngu-
ferð gæti veitt svona mikla hamingju.
Síðdegis fer hann í heimsókn til systur-
sonar síns. Börnin, sem nú sjá hann í
fyrsta sinn, spyrja: — Hver er þetta?
— Það er ég, hann Scrooge frændi
ykkar. Ég er kominn til að sitja til borðs
með ykkur.
Og þetta góða fólk tekur honum strax
hlýlega. Morguninn eftir, þegar hann
kemur á skrifstofuna sína, hækkar hann
launin við Bob Cratchit, sem ekki trú-
ir sínum eigin eyrum. En það sem eftir
er æfinnar verður Ebenezer Scrooga
þó trúr anda jólanna.
Þ
i egar Dickens var búinn að
“ finna efnið, byrjaði hann af
krafti að vinna að þessari stuttu bók
sinni. Aldrei hafði hann sökkt sér svo
gjörsamlega og af svo miklum ákafa
niður í verk sitt. Meðan hann skrifaði,
hló hann, grét og æsti sig upp á furðu-
legasta hátt. Hann „upplifði“ söguna.
Hann hafði það á tilfinningunni að hún
léti í ljós fagran og gagnlegan sann-
leika. Þegar hann var hættur að vinna
á kvöldin fór hann út og gekk 20-30
km vegalengd eftir götum Lundúna-
borgar, til að róa taugarnar áður en
hann færi að sofa.
Hann lagði rika áherzlu á það við
útgefendur sína, að bókin yrði ódýr,
svo að fátækt fólk keypti hana. Sömu-
leiðis vildi hann láta hátíðarblæinn
koma fram í gylltum röndum, lit-
myndum og bláum og rauðum skraut-
Framhald á bls. 9
Ebenezer Serooge, eftir að hinn rótti
jólaandi hefur náS tii hans.
24. deeeimfoer 1966
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7