Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Blaðsíða 3

verið 'þræiar i Egyptalandi og átti það
eð brýna fyrir þeim mannúð gagnvart
líji'um mönnum. Hiér um geta menn les-
ið í 5. Móselbók 16. kap. — Á þeim tóma
er páskavifcan hjá oss, en hún var á‘ður
nefnd hvíta vika og sunnudagurinn eftir
páska hvíti sunnudagur, en latneskt
heiti -hans, Quasimodogeniti, er tekið
eftir intróitos frá L Pét. 2,2.
Líikt og timinn fyrir páska var bar-
éttu- og hryggðartími, þannig var tóm-
inn frá páskum fram til hvítasunnu
fagnaðartimi. Flestir textarnir eru tekn-
ir úr Jólhannesar guðspjaili og fja'lla
um styrkingu andlegs lífs, gjöf Heilags
enda, bænina, huggunina, vonina og
andlegt samfélag við Guð og menn. Þessi
tími er talinn á sama hátt og viknahátíð-
in hjá ísrael: Sjö vikur skalt þú telja
.... og er þá komið að hvitasunnunni,
eem hjá fsrael var bæði uppskeruhátóð
og minningarhátíð um gjöf lögmálsins,
einkum iboðorðanna tóu, á Sínaifjalli.
Penteko&te er grískt töluheiti, fimmtug-
asti (þ.e. dagur), sem hefir á Evrópu-
málunum orðið að nafni á hvítasunnu-
hátíðinni í mörgum löndum (pinse,
Penteoost o. fl.). Til-gangur hátfðarinnar
er tvöfaldur: Að minnast gjafar Heilags
enda og stofn-unar kirkjunnar. Sennilega
er engin hátíð hér á landi orðin svo af-
knstnuð og afsiðuð sem hvítasunnan,
og líkis't fremur hátíð illra anda en Heil-
eg's anda. Áður fyrr var hvitasunnan
fermingardagur margra ungmenna hér á
landi og mjög minnisstæð hátíð.
Uppstigningardagur er gömul hátíð
I kirkjunni, allt frá þriðju öld, fjiörut'íu
dögum eftir páska og tíu fyrir hvita-
eunnu.
Hér hefir verið rætt um elztu stór-
Ihátiðir kristninnar, sem voru uppruna-
lega arfur frá ísrael. Eins og menn vita,
bar 'þær ekki upp á sama dag árlega,
með því að þaer fylgja tunglalmanak-
inu. Þetta hefir þau áihrif að tómibilin
„eftir þrettánda" og „eftir trínitatis“
verða heldur ekki jafn iöng frá einu
ári til annaxis, og að sama skapi sem það
fyrra verður styttra, hlý'tur hitt að verða
lengra.
IV.
Þ róun jólanna er ekki tengd við
sögu Jesiú á sama hátt og páskarnir. Eng-
inn veit á hvaða árstóma hann er Æædd-
ur, en lærisveinarnir vissu vel á hvaða
órt'tóma hann dó. Hins vegar var
enemma tekið að minnast skírnar Jesú,
og var það upphaflega gert um þær
mundir sem þrettándinn hefir lengi ver-
ið hjá oss, og hét sú hátóð epifanía á
griísku, en það orð merkir opinberun.
Er það heiti enn í ísl. almanakinu og
segir sína sögu. En textar dagsins voru
é reiki á milli þess að minnast skírnar
Jesú, fæðingar hans iút frá 1. Tím. 3.16,
eem er vissulega opinbe'runartexti, mjög
eamþjappaður, e'ða brúðkaupsins í Kana
eða vitringanna frá Austurlöndum. Svo
Éór reyndar að textinn um vitringana
BÍgraði, og víða um heim er þessi dag-
ur helgaður kristniboði meðal allra
þjóða. Spekingar þjóðanna koma og
veita lotningu barninu, sem fæddist af
Davíðs sett í Iborginni Be'tlehem. En að
vissu marki mætti kalla epif'aniíúhá'tóð-
in-a hin igöm'lu jóL
Jólin verða ekki kirkjuleg hátíð fyrr
en á 4. öld. En dagurinn — og reyndar
fleiri dagar kringum vetrarsólhvönf —
voru frá fornu fari sterkar trúarlegar
faátóðir í heiðnum sið umhverfis Mið-
jarðanhaifið. Margir guðir áttu „afmæli"
þann 25. desember. Þann dag var talið
eð „Himnadrottningin" hefði alið
fcarn sitt, sólguðinn. Keisararnir, einkum
hinir síðari, reyndu að lyfta sóldýx-kun-'
faini ag gera úr henni eins konar ein-
gyðistrú, og sumar af ofsóknunum gegn
kristninni áttu rœtur að rekja til slákra
tilrauna af hálfu keisaranna. Annars var
BÓJdýrkun að finna víðs vegar í heimin-
«m 'til forna, í Japan, Indllandi, Egypta-
teiidi, 1 Inkaríkin'U og me’ð brezkum
íornimönnum. Litið er víða á sólina sem
tearlkyns goð eða afl, og þannig var
24. desemiber 1066 - ■ ■
Séra Bjarni Sigurðsson:

Með vísnasöng
á er hún loks runnin upp
tíð veizluhalda og skrauts og í
hönd fer skeið mikilla skemmt-
ana. Mörgum þykir það að vísu
lítils vert, en þó eru aðrir, sem
láta sig það nokkru skipta, að
mandla sé í hátíðargrautnum. Sá,
sem finnur hana, lætur sér vel
líka eða fagnar því jafnvel inni-
lega, því að nokkur er umbun
hans, sem hann hlýtur umfram
aðra veizlugesti. Og hann tekur
sér andartaks-hlé til íhugunar og
þykir fagnaðurinn hafa tekið
aðra stefnu en hann vænti sér
í öndverðu.
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
Mörgum sýnist bera vel í veiði
að komast í veizluföng í miðju
skammdeginu svona rétt að segja
upp úr þurru. Aftur á móti þyk-
ir þeim tilefni fagnaðarins vera
mjög við hæfi barna, enda er
þeim ætlanda að hlýða fjálg á
þær sögur fornar, sem svo ágæt-
ar veizlur hafa af sér getið. —
Satt er það að vísu, að hjarta
sögurmar er barnslegt og hreint.
En þó mun varla nokkxir sá, er
hana þekkir, vilja kalla það sama
hjarta barnalegt og auðtrúa.
Spekingar og trúarhetjur hafa
einatt barnslegt hjarta eins og
öll önnur mikilmenni.
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
Ýmsir telja mikils um vert,
að gamlir menn og farnir að
kröftum hafi mætur á þeim hug-
myndum, sem ef til vill eru þeim
nokkur hugbót. Má vera, að þeir
finni þá síður til þeirrar ein-
semdar og skyggju ævikvölds-
ins, er þeim kynni að vera bú-
in að öðrum kosti. — Víst finna
margir þeir heilagan frið í elli
sinni, er eirðarlaust reikuðu
stormasama ævi. Og engum þarf
að koma á óvart, þó að fólk taki
fremur en ella sinnaskiptum, er
það gefur sér tóm til að hug-
leiða tengsl lífs síns og tilver-
xinnax.
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
Engin nýlunda er, að friðar-
höiöinginn orki á hugsunarhátt
manna og líferni. Um hálfum
fimmta áratug eftir krossfesting-
una ritar rómverski sagnaritarinn
Tacitus fullur gremju ög furðu
vegna þess, að kristinni trú hafi
fram til þess tíma orðið svo vel
ágengt, að undrun sætti. Þó að
þessi fyrirlitlega hjátrú hefði
verið heft í svip, spratt hún fram
með nýjum krafti ekki einungis
í Júdeu, þar sem þessi fjarstt /a
hleypti heimdraganum, heldur
líka í Rómaborg, þar sem alls
konar lestir og spilling hafna og
komast í tízku. — Mundi nokk-
ur sá, sem átt hefir þess kost að
kynnast honum og kenningu
hans, ekki einhvern tíma hafa
orðið snortirm af honum?
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
Hann, friðarhöfðinginn, boðaði
nýja lífsstefnu. — Margir hafa
orðið víðfrægir og auðugir af því
að finna nýja gerð smámuna, læs
inga eða lindarpenna, svo að ekki
sé talað ixm, ef þeir breyta bíl-
hreyflinum til bóta. Það er líka
vænlegt til auðs og frama að
breyta vídd buxnaskálmarinnar
á réttu andartaki, þrengja hana
eða víkka öðrum til eftirbreytni.
— Hvers virði er ný lífsstefna,
sem gjörbreytir mannheimum?
Stóðu Norðurálfumenn Austur-
álfumönnum framar xim menn-
ingu og hugvit á dögum Krists?
Það orkar mjög tvímælis. Hitt er
víst, að þessi nýja lífsskoðun varð
þvílíkur fjörgjafi veetrænum
heimi, að til einski armars verð-
ur jafnað. Um sömu aldaraðir
stóð Austurálfa í stað eða förl-
aðist.
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
Lífsskoðun er mikils verð, ef
hún er sönn. Lífsskoðun Krists
og kenning á sér þann aflgjafa,
sem heldur henni síungri. Hún
er sprottin up úr jarðvegi trú-
arirmar, guðstraustsins, sem er
upphaf hennar og endir. Til eru
þeir, sem komið hafa fyrir frysti-
kistu á afviknum stað í sálinni
og stinga þar niður í trú sinni
til geymslu og varðveizlu. Það
er gott að geta gripið til henn-
ar, ef í harðbakka slær. — En
mikið skelfing fór illa fyrir
manninum, sem gróf pund sitt
í jörðu. — Sú lifandi trú, sem
Kristur boðaði og lifði, finnst
okkur endlega, að hafi verið ein-
hvern veginn öðruvísi. Hann
talaði líka um, að hjartað og
fjársjóðurinn væri í einum og
sama stað. Svo að trúin verður
að vera hjartans mál, annars er
hún ekki trú, — lifandi, ólgandi,
getandi af sér varma, þar sem
umhverfis grær og vex. Svo er
líka stundum talað um dýrmætu
perluna. Margir kosta öllu til,
að þeir megi eignast hana; þeim
þykir hún ekki einu sinni full-
keypt, þó að þer hljóti að gjalda
við lífi sínu.
Með vísnasöng ég vögguna
þína hræri.
Maður borinn í fjárhúsgötu um
nótt, deyddur á krossi, rómaður
helzt fyrir elsiku sína og auð-
mýkt, það er fyrir honum, sem
máttarviðir veraldar hafa skolfið
í senn 2000 ár. Líf hans er þann
dag í dag sú mælistika, sem haf-
sjóir mannfólksins miða við gildi
einstaklinga og þjóða. Fjallræðan
var holdi gædd í lífi hans, í lífi
manns, sem var úthýst við fæð-
ingu og krossfestur með smán.
En áhrif hans drottna yfir lífi
mannanna um víða veröld, svo
að til áhrifa einskis annars heims-
viðburðar verður jafnað.
— Sjá ég boða yður mikinn
fögnuð, sem veitast mun öllum
lýðnum því að yður er í dag
frelsari fæddur.
Með visnasöng ég vögguna
þína hræri.
Bjarni Sigurðsson,
Mosfelli.
i
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3