Lesbók Morgunblaðsins - 20.03.1955, Blaðsíða 14

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
f 170
Undraefni framleitt
f TTVAÐ er það sem flýtur eins og
I* * korkur, en sekkur eins og
r Bteinn, er mjúkt eins og silki, en
F hart sem stál, er létt eins og fis,
' en þungt sem blý? Og enn mætti
f bæta við íslenzku gátunni: — Hvað
f er það sem fer fyrir björg og brotn-
f ar ekki, fer í sjó og sekkur ekki,
f fer í eld og brennur ekki?
W Þetta undraefni er framleitt úr
r Bandi, hinu ódýrasta hráefni, sem
f til er á jörðinni, og það nefnist —
r gler. Það er eitt af fyrstu efnunum,
' sem mannkyninu tókst að fram-
F leiða. í dag er það einhver allra
f merkilegasta framleiðsluvara
- heimsins. Og í framtíðinni mun
T hún ryðja sér til rúms á æ fleiri
f sviðum.
f Upphaflega var notkun glersins
r mjög 'takmörkuð, vegna þess hve
f brothætt það var. „Brothætt eins
f og gler“, sögðu menn, því að lengra
f varð ekki jafnað. En nú á þetta
r ekki við lengur. Nú er glerið eitt-
f hvert sterkasta efni, sem þekkist.
■ Nú búa menn til gler, sem þolir
■ hinn mesta hita og kulda. Menn
[ búa til gler, sem er gegnsætt og
Villihundurinn á sér engan óvin
f nema manninn. Engin skepna í
l Ástralíu, önnur en maðurinn, legg-
f ur til bardaga við hann og engin
f önnur ofsækir hann. Það er því
[ eingöngu undir veiðum mannanna
| komið hvort takast mun að hefta
' fjölgun hundanna, og afstýra því
? tjóni, sem þeir gera árlega. En það
v á sjálfsagt nokkuð langt í land.
1 Þær ráðstafanir sem enn hafa ver-
f ið gerðar, hafa ekki komið að haldi.
* Dingo stendur enn óbugaður. Og
f hann heldur áfram að drepa niður
[ fé bænda þangað til alvarleg her-
|^fÖr er farin gegn honum.
ógegnsætt. Það er hægt að búa til
gler, sem ekki hleypir í gegn um
sig Röntgengeislum, útbláum
geislum né neinum hitageislum.
Ein tegund af gleri hæfir til hús-
bygginga, önnur til brúar og skipa-
smíða. Gler er notað í hús á bíla
og í útblásturspípur á flugvélum.
Rannsóknir hafa leitt í ljós, að til
eru að minnsta kosti þúsund teg-
undir af gleri og 50.000 aðferðir til
þess að búa til gler.
HERT GLER
Hert gler er búið þannig til, að
þykk glerrúða er hituð þangað til
hún er að því komin að bráðna,
en þá er blásið á hana köldu lofti.
Við þetta verður glerið svo hart, að
ekkert vinnur á því. Og það er
svo sterkt að kallast má óbrjótandi.
Þunn rúða af hertu gleri gæti borið
fíl án þess að svigna eða brotna.
Slíka rúðu má leggja á klaka og
hella bráðnu blýi á hana án þess
að hana saki. Hert gler má einnig
búa til þannig að hægt sé að beygja
það og er þá ending þess meiri en
nokkurs málms. Það má sveigja
það fram og aftur hundrað þúsund
sinnum án þess að það „þreytist”
eða láti á sjá, en slíkt þolir ekkert
annað efni, svo mönnum sé kunn-
ugt.
Gler hefir þann eiginleika að það
getur ekki tærst. Þess vegna kem-
ur það víða í staðinn fyrir málma
og önnur efni, sem geta ryðgað,
spanskgrænað eða tærst af sýrum.
Þess vegna er nú farið að nota
glerpípur í efnaverksmiðjum, og
endast þær von úr viti, þar sem
pípur úr öðrum efnum entust ekki
nema í svo sem tvo mánuði. í
mjólkurvinnslustöðvum, matvæla-
verksmiðjum og bruggunarhúsum
úr sandi
ryðja glerpípur sér nú til rúms í
staðinn fyrir pípur úr ryðfríu stáli,
og eru bæði betri og endast mörg-
um sinnum lengur. Og nú hafa
menn komizt upp á lag með að
skeyta gler saman, engu síður en
málma. Sveigjanlegt gler er enn-
fremur notað í fjaðrir og hafa til-
raunir sýnt að þessar fjaðrir láta
ekkert á sjá þótt þar verði fyrir
þrýstingi 500 milljón sinnum.
Sá er einn eiginleiki hins herta
glers, að komi örlítil skráma á ein-
hver hlut, sem úr því er gerður, þá
tvístrast hluturinn sundur 1 smá-
agnir. (Hér á landi hefir það kom-
ið fyrir nokkrum sinnum, að hlutir
úr eldtryggu gleri hafa allt í einu
tvístrast í ótal agnir, án þess að
menn vissu nokkra orsök til þess,
og hefir þetta þótt mjög undar-
legt).
GLERTÁSA
Menn hafa komizt upp á að gera
þráð úr gleri, sem er gríðarsterk-
ur og mjúkur eins og silki. Bráðið
gler er látið renna í gegn um mjó
göt og er síðan blásið með gufu eða
vindi, svo að úr því tognar svo að
segja óendanlega. Þræðirnir verða
svo fínir, að þeir eru ekki nema
sem svarar fimmtánda hluta af
mannshári í þvermál. Þessir þræð-
ir geta ekki brunnið, ekki getur
orðið sprenging í þeim, þeir draga
ekki í sig vatn, þeir geta ekki fún-
að né rotnað, þola að veðrast og
standast flestar sýrur. En þó eru
þeir mjúkir sem ull. Menn geta
vafið þeim saman milli handa
sinna og gert úr þeim hnykil, sem
hefur álíka þenslu og gúmknött-
ur. En hann er fisléttur. Það er
vegna þess að í þráðunum er ekki
nema einn hundraðasti af sjálfu