Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1949, Blaðsíða 10

470
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
(ju&mun Jur ^JJc
anneóóon,
BYGGINGAR Á JARÐSKJÁLFTASVÆÐI
Grein þessi birtist fyrir allmörgum árum og er endurprentuð hjer eftir
beiðni fulltrúa Slysavarnafjelagsins.
NOKKRU eftir síðustu aldamót
gengu óvenjuléga miklir iarð-
skjálftar. Árið 1906 geisaði jarð-
skjálfti í San Francisko og 1908 í
Messínaborg á Sikiley í báðum
borgunum fórust menn í þúsunda-
tali.
Skömmu eftir jarðskjálftann í
Messína las jeg í útlendum tíma-
ritum, að stjórnin á Ítalíu hefði
efnt til samkeppni um húsagerð í
jarðskjálftahjeruðunum Um þetta
leyti sigldi jeg og notaði þá tæki-
færið til þess að leita að ritgerð-
um um þetta efni í bókasafni iðn-
aðarmanna í Höfn. Ritgerðirnar
fann jeg, sá að mælt var með járn-
bentum steinsteypuhúsum og var
járnbendingin gerð eftir sjerstök-
um útreikningum, sem fóru fyrir
ofan garð og neðan hjá mjer. Síðan
hef jeg ekki sjeð neitt nýtilegt um
þetta efni fyr en jeg las bók eftir
ítalskan verkfræðing, A. Montel:
Eu ding structures in Earthquake
coi.utries. Landsbókasafnið keypti
ha. i nýlega.
í bók þessari segir meðal annars:
Þa'J ætti að vera stranglega bannað
að byggja á mjúkum, lauslegum
jarðvegi, sjerstaklega í brekkum.
Harður og þjettur þarf jarðvegur
að vera. Sje hann það ekki verður
húsið að hvíla á járnbentum
steypustólpum, sem reknir eru nið-
ur á fastan jarðveg.
Varast skal að byggja rjett hjá
ám, vötnum, síkjum og sjó, í mýr-
um og uppfyllingum.
Traustustu byggingarefnin eru
timbur, stál og vel járnbent stein-
steypa.
Japanir byggja mikið úr timbri
og gera grindina tiltölulega mjög
sterka. Samskeyti á máttarviðum
eru einföld, en vandlega styrkt með
styrktarjárnum. Jeg hef einhvers
staðar lesið að oft stæðu þau á lág-
um stólpum, sem hvíla á sterkum
steypuhellum. — Húsið getur þá
skoppað til á hellunum, svo lítið
reynir á grindina. Þó er þessa ekki
getið í bók Montels.
Höf. telur það hvað mestu varða,
að húsið sjeu vönduð og traust-
bygð, því að slík hús þoli flesta
jarðskjálfta, án þess að verða fvrir
stórskemdum.
Um steypuhús er sagt, að æski-
legast sje að veggir sjeu sem lægst-
ir og þakið sem ljettast. Hrevf-
ingin er mest á efri hluta veggj-
anna og oftast stendur neðri hæð-
in á tvílyftum húsum, þó að efri
hæðin hrynji. Best standa kringl-
ótt hús en þar næst þau, sem hafa
mjög bogadregin horn.
Miklu varðar að allir veggir húss
ins sjeu vandlega samsteyptir eða
bundnir saman svo að húsið sje
nokkurskonar einsteinungur. Þá er
og æskilegt, að herbergin sjeu lítil,
gluggar og dyr ekki stærri en
nauðsyn krefur, reykháfar sem
traustastir og á veggjamótum en
nái rjett út úr þakinu. Þurfi að
gera þá hærri skulu þeir gerðir úr
járni. Bestir eru litlir snigilstig-
ar. Ráðlegt er að gera útveggi all-
þykka, og að láta þá dragast að sjer
að utan. Gert er ráð fyrir, að loftið
sje sem ljettast, með járnbitum,
sem sjeu traustlega festir í útveggi.
Kjallaragólf skal járnbent öfugt
við það, sem gerist í loftum.
Að sjálfsögðu er þess krafist, að
steypan sje sterk og vönduð (að-
eins jarðrök og barin saman til
þess að vatn sjest á yfirborði), og
áhersla lögð á það, að vanda sem
best samskeyti storknaðrar steypu
og nýrrar.
Þá er að lokum sagt, að óráðlegt
sje að hlaða veggi úr steinum
(grjóti).
Þetta er þá það helsta, sem jeg I
sá í bók þessari, en auk þess er þar
mikið af útreikningum fyrir verk-
fræðinga.
Oft hafa sjávaröldur valdið stór-
tjóni í jarðskjálftum. Þær náðu 10
m. hæð í Messína og í jarðskjálft-
unum í Lissabon 1755 köstuðust
stór skip á land. Geta má nærri, . I
hversu færi fyrir Miðbænum í
Reykjavík, ef slíkt vildi til hjer.
Vonandi kemur ekki til þess, því
að venjulega haga jarðskjálflar
sjer svipað á hverjum stað, og eng-
ar sögur fara af slíkum jarð- I
skjálftaflóðum hjer á landi.
Þó má að lokum minna á það,
að hverskonar lausir húsmunir
geta kastast til af miklu afli í jarð-
skjálftum og valdið stórslysum.
Það þarf að festa sem flesta við
veggina.
Eins og allir vita eru stór jarð-
skjálftasvæði hjer á landi, t d-
sveitirnar austan fjalls. Sagt er að *
nú sjeu menn farnir að byggja þar
hús úr vikurholsteini. Er þetta ekki