Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1949, Blaðsíða 6

466
LfcSBOK MOKGUNBLAiJSlW tí
Blóðið í þeim er altaf jafn heitt
hvað sem veðráttu líður og þótt
snögg umskifti verði hita og kulda.
Þessi hæfileiki þeirra hefur haft
hina stórkostlegustu þýðingu fyrir
þau í lífsbaráttunni gegnum aldir.
Hugsið yður risaeðlurnar í forn-
öld. Þær höfðu misheitt blóð og
urðu latar og máttlausar þegar
kuldar steðjuðu að. En þau dýrin,
sem hafa jafnan blóðhita, eru jafn
stælt og kjarkmikil hvernig sem
hitinn er, máske jafnvel kjarkmest
þegar sem kaldast er. Þess vegna
hafa dýr með jafnan blóðhita geng-
ið sigrandi af hólmi í lífsbarátt-
unni.
Þó eru til spendýr, sem leggjast
í híði yfir veturinn, og liggja þar
í dvala, svo sem björninn, brodd-
gölturinn og mörg önnur. Þessum
dýrum væri bani búinn í vetrar-
hörkunum ef þau legðust ekki í
dvala. Það er ekki aðeins kuldinn,
sem þau verða að verjast. Hitt er
alvarlegra að þau geta ekki gengið
sjer til matar á vetrum. Þó eru hjer
undantekningar, sem of langt yrði
upp að telja.
HIN reglulegu híðdýr sofa föstum
svefni í marga mánuði og á þeim
tíma er alt starf líffæra þeirra mjög
hægfara. Þessi dýr eru að vissu
leyti með misjafnlega heitt blóð,
því að á meðan þau liggja í dval-
anum lækkar blóðhiti þeirra svo,
að hann er ekki nema svo sem 2
stigum hærri en lofthitinn í híð-
inu, en hann má vera eitthvað á
milli 6 og 12 stig.
Broddgölturinn er reglulegt híð-
dýr og sefur allan veturinn. íkorn-
inn legst líka í híði, en hann sefur
ekki. Hann hefur dregið þangað
matbjörg yfir sumarið og lifir á
henni. En svo eru mörg dýr paí á
milli. Björninn er alveg sjerstakur,
því að birnan leikur það að fæða
húna sína á meðan hún liggur í
hinum langa vetrardvala. Aldrei
bragðar hún mat allan þann tíma,
en hún er oft vakandi.
FUGLARNIR hafa jafnan blóð-
hita og þeir leggjast aldrei í vetr-
ardvala. Yfirleitt er efnaskifting
hjá þeim miklu örari og blóðrásin
hraðari en hjá öðrum dýrum. Þess
vegna er líkamshiti þeirra venju-
legast hærri en líkamshiti spen-
dýranna. Og þess vegna ætti þeir
að vera hæfir til að þola enn meiri
kulda en spendýrin. Það er því að-
eins bjargarskorturinn, sem hrekur
þá burtu frá köldu löndunum á
haustin. Allir fuglar hafa þá nátt-
úrugáfu að leita þangað sem þeir
geta sjeð sjer farborða.
En hvað um manninn? Jú, vjer
getum gjarna sagt að hann sje í
híði á vetrum, því að húsin eru
ekki annað en híði og mestur tími
vor fer í það að draga þangað mat-
arforða. Erum vjer þá dýrunum
nokkuð fremri?? Á margan hátt
erum vjer það. En eitt mættum
vjer gjarna hafa hugfast. Þau dýr,
sem ekki kunna að búa sig rjetti-
lega undir veturinn, hljóta óhjá-
kvæmilega að farast. Það væri gott
að vjer hugleiddum þetta og hög-
uðum oss eftir því.
Eða — eigum vjer að fara að
dæmi farfuglanna? Væri það ekki
gaman ef svo væri ástatt í heim-
inum og um sambúð þjóðanna, að
allir í köldu löndunum gæti flutt
til heitu landanna á haustin og
komið svo aftur norður að vori?
^ ^ ^ ^ ^
Prófessor
nokkur í náttúruvísindum náði
lifandi froski og dró upp vasaúr
sitt til þess að athuga og ákveða
lífæðaslátt frosksins. Þegar hann
hafði nógsamlega reynt þetta og
rannsakað, fleygði hann úrinu út í
tjörn, en stakk froskinum í vasa
sinn.
HJER ERU nokkrir orðskviðir
um kvenfólk, sinn úr hverju landi:
Danmörk: Við mjöltrog skal mey
velja, en ekki í dansi.
Þýskaland: Hver maður fær þá
konu sem hann á skilið.
Frakkland: Maður af hálmi er
meira verður en kona af gulli.
Spánn: Konurnar, vindurinn og
hamingjan er alt jafn dutlunga-
fult.
En^land: Máttur konunnar er í
tungunni.
Skotland: Djöfullinn tekur sjer
hæglega bústað hjá konunum, en
þaðan verður hann aldrei út rekinn.
Bandaríkin: Konur eru bráðvitr-
ar í svipinn, en brestur hyggindi
tii íhugunar.
Ítalía: Sá, sem missir konu sína
og einseyring um leið, ætti einung-
is að harma eyrisskaðann.
Kína: Tungan er sverð kvenna
og þær láta það aldrei ryðga.
ísland: Dag skal að kvöldi loía,
en mey að morgni dags.
Og svo eru hjer umsagnir
frægra manna um konuna:
Konan er meistaraverk (Kon-
fúsíus).
Konan er kóróna sköpunarverks-
ins (Harder).
Allar röksemdarfærslur í höfði
eins manns eru ekki jafn mikils
verðar og ein einasta tilfinning í
konubrj ósti (Voltaire).
Ef kvenmaðurinn hefur svift oss
Eden, er það bótin, að hún ein get-
ur bætt oss þanr skaða (Whiltier).
Allar konur eru goðar, hvort
sem nokkur dugur er í þeim eða
ekki (Cervantes).
Kvenmaðurinn er yndælasta ax-
arskaft náttúrunnar (Cowley).
Hver dáð, sem maðurinn drýgir,
er draumur um konuást (Stefán
frá Hvítadal).