Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1949, Blaðsíða 3

þess að mikið vatn verður að nota
við kalkvinslu. Mun hann og ef til
vill hafa litið svo á, að hann fengi
ríflegri styrk hjá landshöfðmgja
fyrir vikið. Að minsta kosti' sótti
hann svo um að fá 1000 króna styrk
úr landsjóði.
Landshöfðingi svaraði því, að
hann hefði ekki umráð nema yfir
helming þess fjár, sem ætlað væri
til styrktar atvinnuvegum (á 15. gr.
fjárlaganna). Stjórnin í Kaup-
mannahöfn hefði umráð hins helm-
ingsins. Gaf hann þó enn vilyrði
fyrir 400 kr., en sækja þyrfti um
til dönsku stjórnarinnar að fá við-
bót úr hinum hluta sjóðsins.
ALT þetta ár gekk í þetta og var
lítið sint um námagröftinn. Þó tel-
ur Egill útgjöld sín vegna námu-
vinslu hafa numið kr. 396.66 (ásamt
leigu), en ekkert sjest um það
hvernig brenslan hefur gengið. —
Sjálfsagt hefur Egill ekki verið
ánægður með hana, og allra síst
með ofninn, því að nú fær hann
Björn Guðmundsson múrara til
þess að fara utan og kynna sjer
hvernig nýtísku kalkbrensluofnar
væri, og læra að brenna kalk.
Næsta Vor (21. apríl) fer Egill
enn fram á það við landshöfðingja
að fá styrk, og fekk nú þessar 400
krónur. En hann þóttist þó, sem
von var, engu nær, því að alt þetta
fje fór til þess að girða blettinn
hjá læknum, og sljetta jafnstóran
blett í túni landshöfðingja.
Landshöfðingi skrifaði þá ís-
landsráðgjafanum í Kaupmanna-
höfn og lagði til að hann veitti fyr-
irtækinu álíka mikinn styrk af
ceim hluta fjárveitingarinnar á 15.
gr., sem hann hafði yfir að ráða.
Ráðgjafinn neitaði að verða við því,
eins og sjest á brjefi frá landshöfð-
ngja til Egils, dags. 19. júní 1876.
Þar segir svo:
„Ráðgjafinn hefur tjáð mjer, að
hann verði að vera þeirrar skoðun-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

Egill Egilsson.
ar, að ef yfirhöfuð ástæða skyldi
vera til fyrir stjórnina að styðja
fyrirtæki einstakra manna, önnur
eins og þetta, eigi þó að minsta
kosti ekki að veita styrkinn að gjöf
handa hlutaðeiganda, sem ræðst í
fyrirtækið, með því að engin trygg-
ing' er fyrir því, að eigi fari svo, að
alt fyrirtækið, sem styrkurinn á að
efla, hætti innan skamms. Ráðgjaf-
inn hefur því eigi þóst geta veitt
neinn styrk í þessu skyni af sínum
hluta í 15. gr. fjárlaganna, en af
því að það, að minni hyggju, sje
mjög æskilegt, að farið yrði að
vinna áminsta kalksteinsnámu, seg-
ist ráðherrann aftur á móti ekki
vera því mótfallinn, að jeg láti yð-
ur fá 400 kr. lán úr viðlagasjóði,
gegn tryggilegu veði.“-----
Ekki er að sjá að Egill hafi þegið
þetta lán. Mun hann hafa verið
gramur út af þessum undirtektum,
og aðallega vænt Oddgeir Stephen-
sen um að hafa spilt fyrir sjer hjá
ráðherranum.
ÞÁ um sumarið (1876) er samt haf-
ist handa um smíði hins nýa kalk-
ofns. Var dreginn að leir innan frá
Elliðaám og sandur innan frá Eiði.
Jafnframt er farið að vinna að því
af kappi að brjóta kalkstein í Esj-
unni. Var keypt mikið af púðri á
.Eyrarbakka til þess að sprengja
þar. En þá kom í ljós að kalksteinn-
inn var ekki eins mikill og menn
höfðu haldið og þraut brátt fyrsta
og annan ganginn. Sá Egill sjer því
463
vænst að tryggja sjer einnig náma-
rjettindi í Kollafjarðarlandi og
leigði þau fyrir 20 krónur á ári.
Margir menn voru hafðir þarna
í vinnu um sumarið. Kaupið var
lágt, aðeins 2 krónur á dag, en þó
hafði einn maður (Egill í Arabæ)
256 kr. upp úr sumrinu.
Eftir þetta sumar taldi Egill að
hann hefði lagt fram kr. 4010.95 í
kostnað við námagröftinn, eri get-
ur þess ekki að hann hafi haft nein-
ar tekjur af honum. Og þetta sumar
hefur ekkert kalk verið brent, héld-
ur kalksteinninn brotinn, fluttur
sjóveg til Reykjavíkur og átt að
geymast þar þangað til nýi ofninn
væri fullger, en hann varð það ekki
fyr en á árinu 1877.
Vegna þessara útgjalda, sem voru
mikil á þeim dögum, bæði vegna
þess að krónan var þá dýrari en
nú, menn yfirleitt fátækari og
hvergi lán að fá, sá Egill sitt ó-
vænna að halda þannig áfram. En
ekki var honum um það að gefast
upp. Tókst honum þá að fá M
Smith konsúl í fjelag við sig þannig
að Smith ætti fjórða hlutann í fyr-
irtækinu, en Egill þrjá fjórðu.
BJÖRN GUÐMUNDSSON vann að
smíði kalkofnsins og varð það all-
mikið hús, turnlaga. Var ofninn
vandaður að öllum frágangi og sem
líkastur þeim ofnum, er notaðir
voru erlendis. Sennilega hefur ver-
ið byrjað að brenna kalk í honum
snemma á árinu 1877. Fer nú fyr-
irtækið fyrst að komast á rekspöl.
Kalksteinn var brotinn af kappi í
Esjunni og eru þar allmargir menn
við vinnu. — Kalksteinninn var
sprengdur með púðri, þvu að dvna-
mit þektist þá ekki. Var fyrst tekin
fyrir Kalkæð fyrir vestan ána og
túnið á Mógilsá, en ganginn þraut
brátt, eins og áður er sagt. Þá var
kalkið sprengt í svonefndum Sand-
hól, upp af Djúpagili, en þar fór á
sömu leið. Þá var farið aö sprengja