Alþýðublaðið - 20.09.1972, Blaðsíða 6

Hér birtist úrdráttur fyrri
hluta greinar eftir Þorvald
Ara Arason, refsifanga,
sem birtist i síðasta tölu-
blaði Samvinnunnar.
Ritstióri hennar Sigurður !
A. Magnússon, hefur góð- '
fúslega veitt Alþýðu- i
blaöinu leyfi tpl þess að i
birta orðrétt kafla úr i
greininni. i
Það cr mikill húsnæöisskortur é
tsiandi, cn þh eru það sennilega
fáir, sem verfta jafnvarir viö
þennan skort og menn, sem
dæmdir hafa verih tii refsivistar.
Það er nefnílega ekki piáss
fyrír nema brot af þeim i
fangelsum landsins, Og þcir eru
sennilega þeir einu, sem eru
fegnir þessum húsnæðísskorti.
tín aö siepptu pldssleysinu er
það hreint ótrúlega margt, sem
þart' að lagfæra i fangelsismálum
Islendinga
Um þessi mál hefúr undanfarin
ár verið ritaft af og til, en sjaldan I
þó jafnitarlega og i siðasta tölu-
blaði Samvinnunnar, þar sem
birtar eru greinar eftir ymsa
framámenn dómsmála á islandi
og einn refstfanga auk viötala viö
nokkra fanga,
baó sem mesta atbygii vekur af
öllu þvi efni, sem er i Samvinn-
unni, er löng grein eftir Þorvald
Ara Arason, sem hefur veríö
refsífangi í sex ár.
Þar fer hann höröum orðum um
fiest, sem lýtur að fangelsis-
málum og auk reynsiu sinnar sem
fangi skrifar hann af kunndttu
sem lögfræðingur.
Hér á eftír verður stiktað á
stóru i grein Þorvalds Ara
Hún hefst á þessari sogu:
„fcg var nýkominn að Litla-
iirauni. þegar svo bar við, að
itangæingur einn var settur i
seJlu fyrir ölvun austur á Heilu.
Var þetta maður á sextugsaidri.
Var komíð með hann aðfaranótt
sunnudags. Á sunnudagsmorgun-
inn.þegarviðfangarnirvorum að
neyta morgunverðar okkar, var
öivuðum mönnum hieypt úr
sellunum, öllum þeim, sem lög-
reglan hafði konuð með um nólt-
ína. nema Rangæingnum, Var
honum þó hleypt fram og
hevrðum við þá þetta samtai miiii
Fangavörðurinn:
„Við hér d Litla-
Hrauni erum nú
ekki vanir
að sleppa mönnum
fyrr en
þeir eru orðnir
mórallausir".
hans og varðstjórans, sem var
elzii starfsmaður fangelsisins.
Hangæingurinn kvaðst viija
komast heim. ilann væri bóndi og
þyrftí að gefa skepnum sínum,
svo væri hann aö drepast úr
þynnku og fuliur af móral. bessu
svaraði varðstjórinn grafalvar-
legur: „Við hér á Litta-Hrauni
erum nú ekki vanir aðSleppa
mönnum fyrr en þeir eru orðnir
mórallausir”.
Þó hér hafí verið um hugtaka-
rugling að ræða hjá varöstjóran-
um, þá hef ég betur og betur
sannfa:rzt um, að fangelsisvist
hjá núverandí stjórnendum
fangelsísmála á islandi stefnír
markvisst aö þvi að þynna út
móral þeirra manna, sem i
fangelsi lenda, frá þvi sem hann
var fyrir komu þeirra þangað og i
alltof mörgum tiifellum tel ég. að
fangelsi geri fanga mórallausa,
og til þess megi rekja sifellt vax-
andi hóp svokaliaðra vanaaf-
brotamanna, manna, scm fremja
aflur og aftur sams konar afbrot
og þeír hafa áður framiö. ýmiss
konar auðgunarbrot sér til fram-
færslu.”
Undir þessi orð Þorvalds Ara er
óbeint tekið i greinum eftir
Jönatan Þórmundsson, prófessor.
sem hefur latið fangelsismál
mikið tíl sin taka. og Sveinbjöro
S, Bjarnason, sem er mikill
áhugamaður um fangeisismál og
var i sumar fangelsisstjðri
Litla-Hrauoi
ingum.
Jónatan segir: „Fæstum
blandast vist hugur um nú orðið
að fangavist hafi skaðvænleg
áhrif á fangann og sálariif
hans”.
Og Svetnbjörn segir: ,,Það er ekki einungis vantrú
„Það eru alvarleg mistök, ef almenníngs á fangelsunum. sem
fangi fer beizktir út i iifið á ný . genr föngum erfitt fyrir. eftir að
vegna ágreinings.scm hefðí vcrið þetr hafa öðlazt freisi á ný.
hægt að jafna. Fari fangi beizkur Aimenningur hefur einnig vantrú
á megninu af þeim embættis-
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■^ mönnum sem refstvald fara. og
telur þa ekki hæfa til meðferðar
og úrskurða sakamála. Fram til
þessa hafa menn ekki valizl i
þessar stöður eftir hæfileikúm
eða starfsköliun.”
.Þurfl fangi á eínhverri leiö-
dömi nægir ckki dómsvatdið að
ákveða úttekl refsinga, hefdur
ieygir hannanga sina einntg ínn á
náðunar - óg losuúárfram-

Fyrrverandii
fangél$isstjórH
„Fari fangi beizkur
^ | ^^ ^ ^ . . t'* IH 11 tútl^l ti C ltflt V d l i fCtU*
Ut I llflO er meiri réttingu mála sinna aö halda er
A Lnn_ kerfið lokað fyrir homim, Ef
itcfcMTu a OO nann honum er svarað, sem sjatdnast
komS df+ur " kemut* fyrir, þa er honum visað a
°ml QTTVr* annað emhætti. sem svo vlsar á
og hnngrástn heldur
úl
komi .
„bjóðin virðir ekkt refsivíst á verkar jafnitla á fanga og að vera
íslandi i því ófremdarástandi, ekkí svarað. Mcðþvi ftnnur bann
. sem hún nú er i, skoðar. hana stnæð sína og litilsgiidi”.
réttilega sem skripaleik, og þvi Fangaverðir og embættis-
trúir hún hvorkí né treystír fyrr- mennirnír hafa fengið sína gagrt-
verandi langa.. s. git Þor\aldnt rvni en þa á etttr að ininnast a
Art mn mjm
Og hann
upp ástæða. aðum fanga se bókað þriggja manna náðunarnefnd eigí
i dagbækur án þess að fanginn fái sæti fulltrúi irá sakadómi, „Saka-
áð tjá stg um innihatd bókunar- - . .
innar eöa gæta hagsmuna
sinna víð hana. Lög menn bera
mikia ábyrgð á ófremdarástand-
inu i fangelsismálum þjóðar-
innar”. Um Vernd heitir einn kafli
Vegna skorts á fangeisisrými greinar Þorvaids,
verða mjög margir sakfelldtr ' }5ar ma,.:
metm að biða ttmunum saman i „Til að iáta fangelsismálin lita
algjörri óvissu um, hvcnær þeir betur út hafa vertð settir á föt
verða söttir til afplántmar eða áhrifalausír miliiliðir ttl aðdreífa
hvort þeir þurfa aldrei aðníplána áhyrgðmut og -vm embættin gota
dóm sinn, vísað tit um erindi fanga, Svo
„Veniulega eru sifkir menn þurfa milliliðirnir afturað ieita tii
sóttir fyrirvaraiaust”, segit* embættanna um iausn á er-
Þorvaldur Art og hann bætir vtð mdunum, og þa lokast hringurinn
sem eru Vernd,
fanuel'i.-prextui mi; og t.tngeisís-
. setti lil þessa hefur vertö
dæmdir metm eigi aö byrja
lamar alla vtrðittgu 1 ‘
sjálfmn sér. ÞeiX’ '
rg lelta þá gj*arna á
og deyfiiyfja.”
l grein sinni fer
mörgurn
ráðberra, sem faríð
dórosmál sfðustu i4
Hæðist hann að þeii
afbrot til að komast að nýju i þá sperrtnginn og láta þá eíns og hæðnin bezt fram i
fangelsí, þar sem honum finnst þem séu mátum mjög vel mynd, sern Þorvald
KoS lini cif,t„FÍi.« k.*>.v<<. knnnirotr hótJ hpir vití ekki að af nóbeisskáidtnu. HÚ!
faldlega: „Kvur
maður. Oft þolír hann
mótlæti og fremur þvi
afbrot
konar afbroí i starfi og taidi hann
óhæfan,
Dómsmálaráðuneytið þagði
málið i hel, og fangelsisstjórinn
gegnir störfum enn...”
,,A bak vib íéiagasamtökin
Vernd er nukil og göfug hugsjón,
sem þvi míður hefur ekkt fengíö
að njóta sin fyrir yfirstjórn
fangelsismála, sem notað hefur
Vernd ti! að gera ytnislegl, sem
yfírstjórnin sjálf hcfði átt að
gera, og hefur Vernd fyrst og
fremst vcrið notuð som stuðpúði
millt ráðuneytis og fanga. Þáhafði
ráðuneytið mísnotað Vernd með
þvi að afsaka sig á bak víð hana.
Meðan Vernd kvartar ekki opin-
herlega, þá er allt i lagi...,”
„VUjinn hjá Vernd er góður og
þakkarverður, þö að tilgangurínn
fai ekki að njóta sin, þar sem
starfssenn hennar er ierh-ga mis-
nofuð af yfírstjórn fangeisismáia
betur afgreidd utan fangelsisins,;
þá yrðt andiegt þrek þeirra meira
i fangeisínu og fangar misstu
siður iifsviljann. siðferðisviðhorf
þeirra yröu jákvæðari og þar með
gæti rétt þjóðféiagsieg vitund
þeirra aukízt.
Þá er komið að sjálfu fangalif-
inu. iifinu innan múranna, að-
btinaði okkar og meðferð,
Fanginn ræður ekki yfir likama
sinum, en hann ræður yfir
hugsumtm sinum. Hann verður að
beygja stg fvrir valdinu, en hann
sutnarafleys- þab etni staðunnn. som býður kunnugir. þótt þeir viti ekkí, að
hann veikominn” Ijós sé siökkt hjá föngum á
llliiiil?
sjáif, setn Þorvaldur bt
spjótum sitifim að, heldur ei
emh.fUtsmommnum sem
tneð reístvald.
órinn
var Kærour fyrir
■* - afbrot 1 starfi 1968
og tolinn óhæfur.
ann starfar
t grein sitmi
unt náðanir ng fullyri
séu mjög * t-i.Ar,.'
fet* I fangetsismálunum
víð skuium iifa i voninní
þessu verði ráðin bót
Fyrri hiuta þessarar greinar
l'orvahis Ara lykur svo þannig: „lv.
„Hef Cg nu vftt og breitt rætt
um ýmislegt utan fangeisins ™111S' ‘lrn iert' Jö
sjálfs, sem iamar andlegt þrek
fanga og stuðlar ýaðá
hefur gieymzt, að maðurtnn lifir
ekki af brauði einu saman. Fang-
mn er ekki skoðaður sem maður.
Það gleymist að hann á siðar að
losna og verða frjáis. Þá á itann
afturað verða maður, en oft getur
hann það ekki cftir fangavistina.
Nú er þab reynsla min af sam-
föngum minum, að þeir séu allvel
gerðir likamlega og andiega að
uppiagi Þetr hafi verið eða séu
vel fyrir ofan meðallag, eftir þvi
sem menn eru nú metnir. Uppeidi
og kjör þeirra hafa verið mjög
misjöfn, og hefurþaðsetí tnark sitt
á þá. Sérstaklega virðist mér, að
þeir sem bafa verið svo ógæfu-
samir að' hafa þurft að dvelja á
uppeldisheimilum eins og Bretðu-
vik hafi aidrei beðib þess bætur,
og sé það heimiii algjörlega mts-
hcppnað, eftir þeim fjötda af-
brotamanna sem komið hefur
þaðan og hér oröið siðan að gista.
Atls konar óregia undanfarandi
ára hefur einnig tnarkað sin spor
margan samfangann. Hins
vegar er ég sannfærður um það.
að margur ógæfumaðurinn ietkur
HH sér tið þvi að gi*ra Mg flankara-
svinabUs sýnir gestum logi i og einfaldari en hann er i
sinn, þá fmnsthonum t-aun og veru, þvi að á þann hátt
heiur hami sioppið betúr i lifinu
við ymis óþægindí, Serstaklega
álit ég að þetta sé leikið vtð
Ljós eru
hjó föngum
ó nóttinní
og bréf þeirra
rifskoðuð.
.1 uitdait
I ka-rði fangelsis-
st jórann hér árið 19(58 fyrir ýmiss
sxan var
utan fangelsis en gert er
fangar ga-.tu fengið ‘
skapazt það áiit, að fjöldi
sé það einfaldur og tor-
Framhald á bls, 8.
ÞETTA GERÐIST LIKA ..
ÆGISMENN BJÖRGUDU
TVEIMUR
Um hálf þrjú leytið á sunnu-
dag björguðu skipverjar á varð-
skipinu Ægi tveimur tólf ára
drengjum frá drukknun eftir að
seglskútu, sem þeir voru á,
hvolfdi.
Ægir lá við bryggju á Akur-
eyri, þegar þetta átti sér stað.
Skipverjar, sem staddir voru
á dekki, sáu hvar skútunni
hvolfdi, og brugðu þeir skjótt
við, fóru á gúmbát á staðinn og
drógu piltana úr sjónum.
Seglskútan sökk ekki og
hjálpuðu varðskipsmenn við að
koma henni i land.
HELST BRETINN
SEM ÞRAUKAR
A laugardaginn var 31 togara
færra hér við land en á svipuð-
um tima árið 1970. Þá voru hér
samtals 107 togarar að veiðum,
en núna aðeins 76.
Landhelgisgæzlan hefur gert
samanburð á fjölda erlendra
fiskiskipa við tsland og kemur i
ljós, að fækkunin er töluverö hjá
öðrum en brezkum togurum.
Þeir voru 55 við landiö á
laugardag, en fyrir tveimur ár-
um 59 og fyrir einu ári 60.
Nákvæmur samanburður
litur þannig út:
16.9.72 15.9.71 11/9.70
Brezkir 55 60 59
V.-þýzkir 18 30 33
Belgiskir 1 4 9
Færeyskir 2 15
Rússneskir 0 0 1
76 95 107
ORÐIÐ FYRIR
VONBRIGÐUM
Stöðugt er yfirheyrt i Hamra-
nesmálinu og kannaður fram-
burður vitnisins Rúnars Þóris-
sonar, sem kom hingað til lands
frá Færeyjum til að gefa
skýrslu I málinu.
1 viðtali við Alþýðublaðið i
gær sagði Sigurður Hallur Stef-
ánsson, fulltrúi bæjarfógetans i
Hafnarfirði, að sennilega ætlaði
Rúnar ekki að reynast sá „lykil-
maður” i málinu, eins og vonazt
var til i upphafi.
„Við höfum orðið fyrir von-
brigðum”, sagði Sigurður.
Við yfirheyrslur hefur Rúnar
bent á aðra skipverja, sem gætu
gefið upplýsingar i málinu, en
hingað til hefur það ekki leitt til
neins.
Enn á þó eftir að yfirheyra
nokkra skipverja i viðbót.
LÖMOU OG STUNGU
DANI - HÉLDU ÞÁ
VERA ÍSLENDINGA
Samkvæmt frétt i skozka
dagblaðinu Scotish Express var
ráðizt á tvo danska sjómenn við
krá i Aberdeen fyrir skömmu.
Við réttarhöld skýrðu svo
árásarmennirnir frá þvi að það
eina, sem þeir hefðu sér til
málsbóta væri það, að þeir
hefðu haldið, að Danirnir væru
lslendingar!
Annar Daninn var stunginn
með hnif, en hinn barinn.
Árásarmennirnir náðust
strax og sá, sem beitti hnifnum
var dæmdur i þriggja mánaða
fangelsi, en hinn sektaður um 20
sterlingspund.
HELGI VINDUR SÉR
UPP í ÞJÓÐLEIKHUS
Helgi Skúlason leikari sem er
fastráðinn leikari hjá Leikfélagi
Reykjavikur hefur tekið við hlut-
verki kennarans i Sjálfstæðu fólki
i Þjóðleikhúsinu og er þetta i
fyrsta sinn i tólf ár, að Helgi
leikur á fjölum Þjóðleikhússins.
ALLSHERJARSÖFNUN
2. OKTÓBER
Nú fer liklegast að komast
skriður á landhelgissöfnunina,
þvi framkvæmdanefndin, sem
skipuð var til að annast söfn-
unina 31. ágúst sl„ hefur ákveð-
ið að gera 2. október næstkom-
andi að allsherjar söfnunardegi.
Þá verður gengið á vinnustaði
og mönnum gefinn kostur á að
láta sitt af hendi rakna, vonazt
er til, að sem flestir gefi sem
svarar einu dagkaupi sinu til
söfnunarinnar.
Á blaðamannafundi, sem
framkvæmdanefndin hélt i gær,
kom m.a. fram, að 30-50 millj-
ónir króna þarf til þess að unnt
verði að gera samninga um
smiði nýs varðskips á borð við
Ægi, og þá reiknað með, að
skipið kosti um 300 milljónir.
Sé reiknað með, að hver
þeirra 80 þúsund vinnandi
manna og kvenna i landinu gefi
eitt þúsund krónur til söfnunar-
innar 2. október ætti þetta tak-
mark að nást og vel það, þvi sú
upphæð sem þá rynni til Land-
helgisgæzlunnar yrði 80 millj-
Raunar er ekki enn ákveðið
hvað keypt verður fyrir þá pen-
inga sem safnast saman, þ.e.
hvort þeir verða notaðir til að
kaupa skip, flugvél eða eitthvert
enn annað tæki, sem að gagni
gæti komið við vörzlu landhelg-
innar. En það kom fram á
blaðamannafundinum, að söfn-
unarféð verði allaveganna ekki
notað sem rekstrarfé.
Framkvæmdastjóri land-
helgissöfnunarinnar er Jón
Asgeirsson, fréttamaður, for-
maður Guðmundur Pétursson
og varaformaður Kristján
Ragnarsson.
Aðrir i stjórn eru, Ingvar
Hallgrimsson, Jón Sigurðsson
og tilnefndir af stjórnmála-
flokkunutr þeir Baldur Jónsson,
Alþýðuflokknum, Sigurjón Guð-
mundsson, Framsóknarflokkn-
um, Gils Guðmundsson,
Alþýðubandalaginu, Guð-
mundur Bergsson, Samtökum
Frjálslyndra og vinstrimanna
og Sigurður Hafstein, Sjálf-
stæðisflokknum.
Alþjóðadagur
undradropans
►
1 90 löndum jarðar er i ár
haldinn hátiðlegur „Alþjóða-
dagur tnjólkurinnar”. í Þýzka
Sambandslýðveldinu á þessi
dagur áratug að baki.
Þýzki landbúnaðarráðherrann
Josef Ertl bauð af þessu tilefni
mörgum erlendum gcstum til
landbúnaðarsýningarinnar í
llannovcr. Við það tækifæri bcnti
hann m.a. á þá vernd, scm
mjólkin veitir, gagnvart ýntsum
óhollum áltrifum menningar-
innar. Einng benti hann á gildi
„hvita undra-dropans” sem
næringargrundvöll fyrir heil-
brigði og afköst manna á öllum
aldri. Mjólkurbú Norður-Þýzka-
lands Itafa skuldbundið sig, i til-
efni af Alþjóðadegi mjólkurinnar,
til að gefa hverju því barni hálfan
mjólkurlitra, er fæðist á sjálfan
Alþjóðadaginn. Nýtur hvert slikt
barn þeirrar gjafar um hálfs árs
skeið.
Þá rausnuðust mjólkurbúin
einnig til að gefa sömu gjöf 24
baðvörðum á Eystrasaltsbað-
staðnum Travemunde, er allir
hafa bjargað mannslifum.
Myndin er texta þessum fylgir, á
að sýna, að mjólkin veitir styrk til
aukinna afkasta á vinnustaönum.
KASSASILDIN AÐE1NS
FYRIR ÚTLENDINGINN
Það er margt skrýtið i kýr-
hausnum. Þegar islenzk sild-
veiðiskip landa sild erlendis er
hún ávallt i kössum, þar sem
mjög strangar kröfur eru gerðar
En um leiö og sömu skip eru
komin hingað til lands er kössun-
um komið vel fyrir i geymslum og
ekki hreyft við þeim fyrr en
haldið er á nýjan leik á erlend mið
og fiskað fyrir erlendan markað!
Þessar upplýsingar koma fram
i bréfi frá Haraldi Böðvarssyni og
Co hf. til Neytendasamtakanna
og er bent á þær sem dæmi um
það, hversu íslendingar eru langt
á eftir á sviði markaðsmála.
Tilefni bréfaskriftanna var hins
vegar fyrirspurn frá Neytenda-
samtökunum um það hvers vegna
nákvæm þyngdar- og innihalds-
merking sé á vöru, sem ætluð er
til útflutnings, en ekki á sömu
vöru, sem fer á innanlands-
markað.
Svar fyrirtækisins er það, að
engar kröfur hafi verið gerðar
hérlendis i þessu efni, auk þess
sem framleiðsla fyrirtækisins á
innanlandsmarkaö sé mjög litil.
BUXNALAUSI BILSTJORINN
Bifreiðaeftirlitsmanninum á
Selfossi þótti grunsamlegt
hversu langt hefði liðið á milli
buxnaskipta manns eins, sem
itrckaö hafði komið með bila
til skoðunar, en bar við, að
ökuskirteini sitt væri i hinum
buxunum sinum, sem
gcymdar væru i Reykjavik!
En sem kunnugt er, er öku-
skirteinis krafizt af ökumönn-
um, sem færa bila til skoö-
Hringdi þvi eftirlitsmað-
urinn til Reykjavikur, en bil-
eigandinn var þaðan, og
grennslaðist þar fyrir um feril
hans. Kom þá harla hrikaleg
lýsing, sem meira en svo
dugði til þess, að maöurinh
fékk ckki að fara akandi frá
Selfossi aftur.
Hann Itafði nefnilega valdið
stórtjóni af gáleysi í umferð-
inni þann 4. mai sl„ þann 5.
hafði hann verið tekinn ölv-
aður við akstur, og þann 11.
sama mánaöar hafði hann enn
lent i klandri i umferðinni!
Fyrir ferðina hafði hann misst
ökuleyfi sitt um ófyrirsjáan-
lega framtið.
Maðurinn sá sér þá ekki
annaö fært en að freista gæf-
unnar úti á landi, þar sem
hugur hans liggur mjög til bila
og vcla. Fór hann þá að gera
við bila og vélar fyrir bændur i
uppsveitum Árnessýslu, og
fckk að færa þá til skoðunar
niður á Selfoss.
Hefur honum þótt biltúrinn
áhættunnar vcrður, þvi að
fcrðirnar urðu margar. En nú
er þessari skemmtan hans
semsagt lokið lika.

Miðvikudagur 20. september T972
Miðvikudagur 20. september T972