Frjáls verslun - 01.04.1960, Blaðsíða 3

er óniissandi hér sem annars staðar, en lítils vær-
um vér megnugir með landbúnaðinn einan.
Með vaxandi fjölgun mannkynsins fer sú viðleitni
stöðugt vaxandi að gjörnýta allt það, sem notað
verður til matar handa fólkinu. Það er meira að
segja farið að ráðgera að nota svifið í sjónum til
manneldis. Og gerðar eru tilraunir með ræktun
hraðvaxinna grænþörunga, þar sem stórvaxnari
jurtir þykja ekki nógu afkastamiklar í myndun líf-
rænna efna. Það getur ekki orðið langt þangað til
bannað verður með alþjóðalögum að veiða fisk til
vinnslu fóðurs handa alidýrum eða til áburðar.
Enda má segja, að það nálgist glæp gagnvart
mannkyninu að veiða t. d. Íslandssíld til bræðslu.
Frá næringarfræðilegu sjónarmiði er það líka rangt
að nota svo góðan fisk til fóðurs alidýra, því að
afurðir J)eirra dýra standa síldinni ekki framar sem
mannafæða. Fóður, ríkt af eggjahvítuefnum, víta-
mínum og söltum, má fá handa alidýrum úr fisk-
úrgangi, sem ekki er hæfur til manneldis.
Um aldir höfum við íslendingar verkað skreið
og saltfisk, bæði til neyzlu innanlands og til út-
flutnings. Útflutningur á ísuðum fiski hófst, þegar
við eignuðumst togara, en þeir gátu siglt sjálfir
með afla sinn á erlendan markað. Stærsta og merk-
asta sporið í fiskútflutningi okkar var þó stigið,
þegar hraðfrystihúsin komu til sögunnar fyrir ná-
lægt 25 árum. Þá reis hér upp ný atvinnugrein,
freðfiskverkunin, sem farið hefur stöðugt vaxandi
síðan. Er freðfiskurinn nú orðinn sú vara, sem mest
er flutt út af frá íslandi.
Kunnáttuleysi háir niðursuðu
Ef útflutningur okkar íslendinga á fiskafurðum
er borinn saman við útflutning annarra þjóða á
slíkum vörum, þá kemur í ljós, að hjá okkur hefur
vantað nær alveg einn vöruflokk, en það eru niður-
lagðar og niðursoðnar fiskafurðir. Við skulum kalla
þennan vöruflokk einu nafni niðursoðið fiskmeti.
Talið er, að af fiskaflanum í öllum heiminum
hafi árið 1958 farið 9% til niðursuðu. En útflutn-
ingsverðmæti niðursoðins fiskmetis nam það ár 265
milljónum dollara. Um 40% af þessari upphæð var
greitt fyrir niðursoðna síld og sardínur, um 20%
fyrir lax frá Kyrrahafinu, 20% fyrir túnfisk, 10%
fyrir rækjur, humar og annan skelfisk, og 10% fyrir
aðrar fisktegundir.
Af fiskafla okkar íslendinga hefur árið 1958 að-
eins farið um % úr 1% til niðursuðu, en útflutn-
ingur okkar á niðursuðuvörum það ár nam aðeins
353 tonnum. Verðmæti þessa magns nam þó 9,4
milljónum króna, eða 1% af útflutningsverðmæti
sjávarafurða.
Það er augljóst mál, að hér hlýtur eitthvað að
vera í ólagi, að niðursoðið fiskmeti skuli vera svo
lítill hluti af útfluttum sjávarafurðum okkar. Ekki
getur það verið hráefnið, sem vantar, því að við
höfum hér eitt heimsins bezta hráefni til niðursuðu,
nefnilega síldina, bæði smáa og stóra. Ekki hefur
það heldur verið skortur á niðursuðuverksmiðjumi,
því að hér hafa verið reistar margar niðursuðu-
verksmiðjur og mikið flutt inn af vélum til þessa
iðnaðar.
Það, sem staðið hefur íslenzkum niðursuðuiðnaði
fyrir þrifum, er aðallega tvennt. í fyrsta lagi: Kunn-
átta í niðursuðu fiskmetis hefur ekki verið nægileg.
í öðru lagi: Hafin hefur verið stórframleiðsla á
niðursoðnu fiskmeti til útflutnings, þó að vantað
hafi hvort tveggja, næga þjálfun í framleiðslu vör-
unnar og markað fyrir liana. Af mistökum þessum
hefur leitt vantrú á því, að hagkvæmt sé að reka
niðursuðuverksmiðjur fyrir fiskafurðir hér á landi.
Þess er ekki alltaf gætt sem skyldi hér á Islandi,
að til hvers konar framleiðslu þarf kunnáttu. Og
því meiri kunnáttu og þjálfun, sem varan á að
vera vandaðri og samkeppnin við erlenda aðila er
harðari. Þetta á við um alla okkar matvælafram-
leiðslu og ekki hvað sízt niðursuðuiðnaðinn. Við
niðursuðu er þörf mikillar sérkunnáttu. Er sú sér-
kunnátta tvenns konar og fer ekki alltaf saman hjá
einum og sama manni. Annars vegar er tæknikunn-
átta, þ. e. kunnátta í meðferð véla og þekking á
aðferðum við framleiðslu hinna ýmsu vörutegunda.
Hins vegar er kunnátta í matreiðslu, þ. e. æfing í
matargerð og góður smekkur fyrir mat.
En við íslendingar verðum að gera meira. Við
þurfum að temja okkur meiri vandvirkni, því að
vandvirkni er, auk kunnáttu, undirstaða vöruvönd-
unar. Erum við þá komin að einu stærsta atriðinu
í matvælaframleiðslu okkar íslendinga, en það er
almenn vöruvöndun.
Nauðsyn aukinnar vöruvöndunar
Sagt var áðan, að það gengi glæpi næst að veiða
síld í bræðslu. Síldina ætti að nota til manneldis,
og raunar allan ætan fisk. En það gengur líka
glæpi næst að eyðileggja fisk eða hvers konar mat-
væli önnur með slæmri meðferð. Með ærnum kostn-
aði og fyrirhöfn veiðum við Islendingar heimsins
bezta fisk, en okkur tekst ekki alltaf að koma hon-
FRJÁLS VERZLUN
3