Eimreiðin - 01.09.1900, Blaðsíða 48

208
hvað hefir slíkt að þýða, þegar þeir bæði á kjörfundum og á þingi
með atkvæði sínu styðja hv'að bezt að því, að auka töluna og
launahrúguna. Annaðhvort er, að þeir meina ekkert með kvört-
unum sínum, eða að þeir vita ekki, hvað þeir eru að vinna á
kjörfúndunum.
MENTUN OG UPPFRÆÐING. í þeirri grein hafa orðið
afarmiklar framfarir á 19 öldinni. I byrjun aldarinnar og allan
fyrri helming hennar var ekki nema einn einasti skóli til á öllu
landinu: latínuskólinn. En um miðja öldina bætist prestaskólinn
við og einn barnaskóli í Reykjavík. En á hinum síðasta fjórðungi
aldarinnar, eftir að við höfum fengið fjárforráðin, fer þeim óðum
að fjölga, svo að nú höfum við auk þessara skóla: læknaskóla,
2 gagnfræðaskóla, vísi til kennaraskóla, 3 kvennaskóla, hússtjórnar-
skóla, sjómannaskóla, 4 búnaðarskóla og um 30 barnaskóla auk
hér um bil um 180 sveitakennara. Ennfremur hafa á seinni árum
í Reykjavík risið upp ýmsir minni skólar (kveldskólar, verzlunar-
skóli, teiknikensla o. s. frv.). Pess má og geta, að með lögum
»•/1. 1880 er prestum gert að skyldu að sjá um, að öll börn hafi
lært lestur, skrift og reikning áður en þau verða fermd.
í byrjun aldarinnar vóru engin söfn til í landinu, en nú
eru þar 4 allstór bókasöfn: Landsbókasafnið í Rvík (40,000 bindi
og 3000 handrit) og 3 amtsbókasöfn (á Akureyri, Seyðisfirði og í
Stykkishólmi). Auk þess eru allstór bókasöfn við hina æðri skóla
í Rvík: latínuskólann (um 10,000 bindi), prestaskólann og lækna-
skólann. Á ísafirði kvað og vera allálitlegt bókasafn og víðsvegar
um landið eru komin upp smærri sveitabókasöfn og lestrarfélög.
í Rvík er og nýstofnað landsskjalasafn. Af öðrum söfnum eru
þar: forngripasafn, náttúrugripasafn og vísir til málverkasafns ásamt
fáeinum höggmyndum (í alþingishúsinu).
Pá hafa og smámsaman risið upp ýms félög, sem starfa að
mentun og uppfræðing. Elzt þeirra er Bókmentafélagið, sem stofnað
var í byrjun aldarinnar (1816), en á hinum síðasta aldarfjórðungi
hafa bætst við Pjóðvinafélagið (upprunalega pólitiskt félag, en nú
eingöngu uppfræðingarfélag), Fornleifafélagið, Náttúrufræðisfélagið
og Kennarafélagið. í svipaða átt, en þó með alveg sérstöku
augnamiði, starfa Landbúnaðarfélagið og Garðyrkjufélagið.
í byrjun aldarinnar var ekki til nema ein einokunarprentsmiðja
á öllu landinu, ekkert blað kom þá út, að eins eitt tímarit og fátt