Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 7

7
hafði þá alls engan rjett til þess að gefa lög fyrir ísland; þann rjett
fjekk það fyrst með stöðulögunum, en áður hafði það engan slíkan
rjett, þegar hlutdeild þess í fjármálunum er frá skilin. Island hefur
ávallt verið löggjafarsvið út af fyrir sig, og þangað til i. apríl 1871
var allt löggjafarvald Islands óskert í höndum konungsins eins.
Utgáfa grundvallarlaganna hafði ekki aðra þýðingu fyrir Island en
þá, að með þeirn var hinum íslenzku þegnum gefið heit um við-
líka hlutdeild í löggjafarvaldinu, sem þá, er hinir dönsku þegnar
öðluðust með þessum lögum. En þessa hlutdeild í löggjafarvaldinu
áttu Islendingar ekki að fá, fyrri en þeir og konungurinn væru
búnir að koma sjer saman um, hvernig hinni íslenzku stjórnar-
skipun skyldi komið fyrir. Unz þetta yrði, hjelt konungurinn
áfram að vera einvaldur og hafa einn fullt vald í öllum íslenzkum
löggjafarmálum, að eins með alþingi sem ráðgefandi þingi sjer við
hlið. En þegar ekki tókst að ná þessu samkomulagi milli konungs
og Islendinga um það, hvernig stjórnarskipun Islands skyldi verða
framvegis, þótt margar tilraunir hefðu verið gerðar í þá átt, þá
greip konungur eða stjórnin til þess úrræðis, að neyða stöðulög-
unum upp á Islendinga með valdboði; varð þá sú breyting á, að
nú var löggjafarvald konungs í íslenzkum málum takmarkað, og
nokkur hluti þess fenginn í hendur hinu almenna löggjafarvaldi
konungsríkisins. I þessum lögum var nefnilega ákveðið, að öll
almenn málefni, er snertu Island, skyldu framvegis eing'öngu liggja
undir hið almenna löggjafarvald ríkisins, konung og ríkisþingið í
sameiningu; en í hinum sjerstaklegu málefnum Islands hjelt kon-
ungur enn sem áður og allt fram að árinu 1874 ótakmörkuðu
löggjafarvaldi. Af þessu leiðir, að áður en stöðulögin komu út,
hafði ríkisþingið engan rjett til þess að samþykkja lög fyrir hönd
Islands, því þennan rjett öðlaðist það fyrst með þessum lögum (stöðu-
lögunum). En að þessi lög vóru rædd og samþykkt á ríkisþinginu,
kom til af því, að lögin áttu að gilda fyrir tvö mismunandi löggjaf-
arsvið, hið danska og hið íslenzka. Lögin vóru því, að því leyti
sem þau gilda á hinu danska löggjafarsviði, gefin af rikisþinginu og
konunginum í sameiningu, en að því leyti sem þau gilda á hinu
íslenzka löggjafarsviði, vóru þau gefin af hinum einvalda konungi
einum, og að eins sem slík hafa þessi lög gildi á íslandi, en aptur
á móti kemur hlutdeild ríkisþingsins í samning þeirra hinu íslenzka
löggjafarsviði ekkert við.
Þar sem nú lögin eru gefin bœði af hinu danska og hinu