Eimreiðin - 01.01.1896, Blaðsíða 78

7^
UM NÁTTÚRU ÍSLANDS haf<i þrír íslendingar skrifað ritgerðir í útlend
tímarit. I »Botanisk Tidsskrift® (19. og 20. b. 1895) hefur Helgi Jónsson skrifað
tvær ritgerðir. Er hin fyrri þeirra (* Optegnelser fra Vaar- og Vinter-Exhursioner
i Öst-Islandi) einkum um það, hvernig gróður byrji á vorin, og hvernig ýmsar
jurtir, er halda lífi allan veturinn, líti þá út. Jurtir, sem blómgast snemma að
vorinu, hafi þegar myndað blóm fyrirfarandi haust (steinbrjótur, lambagras o. fl.).
Er þar getið um blómgunartíma 98 tegunda, og í ritgerðinni eru 7 myndir, er
sýna vetrarbúning sumra jurtanna. í hinni ritgerðinni (»Studier over Öst-Islands
Vegetation«) er skýrt frá gróðrarfari á Austurlandi, gróðri í skógum, víðirunnum,
lyngmóum, mýrum, tjörnum og lækjum, túnum, urðum, mosaþembum, hlíðum,
melum, söndum og leirflögum. — I »Naturen og Mennesket« (1895) hefur Helgi
Pjetursson skrifað jarðfræðislega ritgerð (»Geologiske Rejseskitser fra Island«-), þar
sem hann segir frá ferð sinni til Þjórsárdals og lýsir jarðfalli, er þar sje; bendir
hann á, hve náið samband sje milli jarðsprungnanna og landslagsins, stefnu dala
og fjalla á þessu svæði. I sama tímaritinu er ritgerð eptir Olaf Daviösson um
Heklu (»Hekla«), og þar fyrst lýsing á henni og því næst sagt frá gosinu 1845
o. fl., en síðast eru hjátrúarsögur um Heklu. I ritgerðinni eru 2 gamlar myndir
af Heklu og 5 uppdrættir (frá 1539, 1555 og 1595) af hjeruðunum umhverfis
hana. Eru uppdrættir þessir eltki sem áreiðanlegastir, heldur úir og grúir þar af
hjátrúarmyndum. Til dæmis má nefna, að á einum uppdrættinum er 'sýndur
»fordæmdur« aumingi, sem er að klifrast upp stigá, til þess að komast í brenni-
steinsdíkið. Þar sjást og 3 keröld, sem eiga að vera uppsprettur, og breytir ein
þeirra öllu í stein, önnur er heljar-köld og hin þriðja er ölkelda. Allt er þetta
í nánd við Heklu. Á einum uppdrættinum stendur, að hestarnir hlaupi 20 mílur
í sprettinum, og margt er þar fleira af líku góðgæti.
I LÆKNISFRÆÐI hefur læknaskólakennari Guðmundur Magnússon ritað
tvær ritgerðir í »Hospitalstidende« (1895), og er hin fyrri þeirra (i>Nogle Bemeerk-
ninger i Anledning af 7 Tilfalde af Underlivsekinokokker«) um sullaveiki og nýja
lækningáraðferð (holdskurð), er hann. hafi beitt gegn henni, og er þar nákvæm-
lega sk}'rt frá allri aðferð hans og árangri af henni. Hin ritgerðin er um berkla-
sótt (VTuherculóse paa Island«). Höfum vjer he}'rt fróða hjerlenda lækna dást
mjög að þessum ritgerðum. — I sama riti er og grein eptir hjeraðslækni Ásgeir
Blöndal, þar sem hann leiðrjettir ýmsa ónákvæmni í skýrslum og ritum dr. Ehlers
um holdsveikina á Islandi (»Dr. Edv. Ehlers Indheretninger om Spedalskheden i
Island«), er getið var í 1. árg. Eimreiðarinnar.
í sama riti hefur dr. Ehlers birt skýrslu sína til stjórnarinnar um hina síðarj
ferð sína til Islands til þess að rannsaka holdsveikina (t>Rapport til Ministeriet for
Island og Kultusministeriet om min anden Expedition til Island for at studere den
spedalske Sygdom«), og skýrir hann þar frá, að hann hafi nú fundið 18 nýja sjúk-
linga, svo að tala holdsveikra, er hann þekki til, sje nú alls 158. í sama riti er
og önnur ritgerð eptir dr. Ehlers um holdsveikina (»Fortsatte Bidrag til Bedöm-
melsen af den spedalske Sygdoms Aarsagsforhold«), og er í henni sumpart lýsing á
nokkrum íslenzkum sjúklingum (með tveimur myndum, af handlegg og fótlegg)
og sumpart upplýsingar um þessa sýki í ýmsum öðrum löndum, er allar stefni
í þá áttina, að sanna að holdsveikin sje næm sýki, en eigi arfgeng. í »Ugeskrift
for Læger« hefur sami höf. enn ritað grein um holdsveikismálið («Bemærkninger
vedrtirende det islandske Spedalskhedsspörgsmaah). Skýrir hann þar frá gjörðum
alþingis í því máli, og birtir þar þýðingu af lögunum um aðgreining holdsveikra
og gerir nokkrar athugasemdir við þau. Telur hann það mjög heppilega ákvörðun,