Morgunblaðið - 06.10.1995, Page 36

Morgunblaðið - 06.10.1995, Page 36
36 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 1995 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ SIGURKARL STEFÁNSSON + Sigurkarl Stef- ánsson var fæddur á Kleifum í Gilsfirði 2. apríl 1902. Hann lést á hjúkrunarheimil- inu Sunnuhlíð í Kópavogi 30. sept- ember síðastliðinn. Foreldrar hans voru Stefán Ey- jólfsson bóndi á Kleifum, f. 2.8. 1869, d. 23.2. 1943, og kona hans Anna Eggertsdóttir, f. 6.6. 1874, d. 1.5. 1924. Systkini Sigurkarls eru: Jóhanna, __ Eyjólfur, Eggert, Sigvaldi, Ástríður, Ingveldur, Jóhannes, Margrét og Birgitta. Á lífi eru Jóhannes, bóndi á Kleifum, og Birgitta, húsfreyja i Gröf í Bitrufirði. Hinn 28. ágúst 1926 kvæntist Sigurkarl Sigríði Guðjónsdótt- ur frá Hrauni í Grindavík. Börn þeirra eru: Anna, kenn- ari, gift sr. Magnúsi Guðjóns- syni, biskupsritara, Stefán, lyf- sali, kvæntur Önnu Guðleifs- ,>• dóttur innkaupastjóra, Guðjón, læknir, kvæntur Unni Bald- vinsdóttur meinatækni, Sig- urður Karl, fjármálastjóri, kvæntur Amalíu Svölu Jóns- dóttur hjúkrunar- deildarstjóra, Gísli Kristinn, lögfræð- ingur, kvæntur Arnheiði Ingólfs- dóttur hjúkrunar- forstjóra, Sveinn, héraðsdómari, kvæntur Ragnhildi J óhannesdóttur viðskiptafræðingi. Sigurkarl lauk stúdentsprófi frá MR 1923 og cand.mag.-prófi í stærðfræði frá Kaupmannahafn- arháskóla 1928. Hann kenndi við ýmsa skóla, m.a. MR 1928-70. Við verkfræðideild Háskólans 1940-72, dósent frá 1970. Hann var varaformaður raunvísindadeildar Vísinda- sjóðs 1962-74 og átti sæti í ritstjórn Nordisk Matematisk Tidskrift 1953-70. Hann var heiðursfélagi í Verkfræðinga- félagi Islands. Eftir Sigurkarl liggur Kennslubók í stærð- fræði handa máladeildum menntaskólanna auk greina í erlendum og innlendum tíma- ritum. Utför Sigurkarls fer fram frá Hallgrímskirkju í dag og hefst athöfnin klukkan 15. ÞAÐ ER svo ótalmargt hægt að segja um Sigurkarl afa. Mig langar með þessum orðum að kveðja hann og láta í ljós þakklæti fyrir það að hafa fengið að vera honum samferða þó þetta lengi. Hann var 93 ára er hann lést. Það var alltaf einstök ró og friður í kringum afa. Hann var hlýr og yfirvegaður persónuleiki og bjó yfír ótrúlegri sjálfsstjórn sem var honum svo eiginleg. Ef eitthvað amaði að, var nærvera hans ómetanleg. Þetta þekkjum við öil sem áttum hann að og munum búa að því um alla fram- tíð. Afi var mikill kennari af guðs náð og nutum við þess í ríkum mæli á marga vegu. Ferðalög með honum um landið, sérstaklega vestur að Kleifum, þar sem hann var fæddur og uppalinn, eru sérstaklega minnis- stæð. Þá vildi hann að við krakkarn- ir vissum nöfnin á íjöllum, ám og kennileitum og „spurði okkur út úr“ á leiðinni og gaf þá oft skemmtileg- ar vísbendingar. Hann reyndi með óbilandi þrautseigju að kenna mér undirritaðri stærðfræði á mennta- skólaárum mínum, en sú fræðigrein var sérgrein hans ásamt stjörnu- fræði, eðlis- og efnafræði. En við áttum sameiginlegt áhugamál þar sem ljóðlistin var og lærði ég þar margt af honum. Hið „hefðbundna" Ijóðform var honum að skapi og benti hann mér t.d. á að lesa höf- unda eins og Stephan G. Stephans- son og Stefán frá Hvítadal. Ég man að hið langa og mikla kvæði „A ferð og flugi“ eftir Stephan G. var honum sérstaklega hugleikið og kunni hann það allt utanbókar frá unglings- árum. Afi var vel hagmæltur sjálfur og margar_ tækifærisvísu'r eru til eftir ) hann. Á efri árum hans komu út tvær bækur eftir hann sem innihalda snilldarlega gerðar gátuvísur. . Hjónaband afa og ömmu Sigríðar var á margan hátt sérstakt. Það sem ég skynjaði í þeirra sambandi var ■ > mikil samheldni, umhyggja hvort fyrir öðru og löngun til að gera alla ■ -• hluti skemmtilega. Það stóð alltaf f eitthvað til hjá þeim, þau voru fé- U lagslynd og áttu marga vini og stóra ' og samheldna fjölskyldu. í } Sumarbústaðurinn í Reykjakoti f sem afi byggði veitti honum margar ánægjustundir. Auk þess að vera fræðimaður og kennari var hann hagleikssmiður og hafði ómælda ánægju af því að vinna að pípulögn- um og endurbótum á bústaðnum og voru farnar ófáar ferðirnar í Reykja- kot með tangir og rörbúta til við- , gerða og breytinga. Njótum við af- komendur hans nú þess að dvelja í Reykjakoti í frístundum. Núna, þegar afi og amma eru orðin mér falleg minning, sveipar þau og samband þeirra einhver sér- stakur ljómi. Myndin, sem hékk á vegg í svefnherberginu þeirra frá því ég man eftir mér, þar sem Jesús Kristur stýrir báti með brúðhjónum innanborðs og heldur hönd sinni yfir þeim, er mér einskonar tákn. Tákn um ást og umhyggju sem aldrei hverfur, en verður alltaf til. Nú skal stijúka hlýtt og hljótt hönd við streng sem blær í viðnum, grípa vorsins þrá og þrótt - þungafullt, en miit og rótt - úr þeim sðng, sem sumamótt syngur djúpt í lækjamiðnum. (Stephan G. Stephansson) Guð blessi þig, afi minn. Sigríður Birna Guðjónsdóttir. Eftir margra ára erfið veikindi, á tíræðisaldri, er heiðursmaðurinn Sigurkarl nú allur. Það var undarleg tilfinning að fylgjast með því hvern- ig lífskrafturinn bjó með hinum aldr- aða vini mínum, þó að líkamskraftar hans væru á þrotum. Ég kynntist Sigurkarli fullorðnum eða fyrir rétt tæpum tuttugu árum, þegar ég hóf sambúð með sonardótt- ur hans. Sigurkarl bjó þá á Borgarholts- braut í Kópavogi með eiginkonu sinni, Sigríði Guðjónsdóttur, í húsi sem hann byggði sjálfur á efri árum. Mín allra fyrstu kynni af Sigur- karli áttu sér stað þegar þau hjónin komu til jóladvalar hjá tengdafor- eldrum mínum sem þá bjuggu á Akranesi. Sigurkarl mætti með flókainniskó sína í poka, hníf og snæri í vasa, íklæddur vesti og í vinstri vestisvasa hans leyndist ávallt blýantsstubbur. Hnifinn not- aði hann gjarnan til að tálga blýant- inn góða, sem og til alhliða redd- inga, m.a. í eldhúsið við kökuskurð. Hann var undantekningalaust með bók eða blað í hendi og mjög oft var hann að leita að einhverju sem hann hafði misst eða týnt. Hann leitaði mikið að inniskónum sínum; ég gæti trúað að þann tíma sem fór í það ætti kannski fremur að telja í mánuðum en dögum. Sigurkarl var mjög fróður maður og opinn fyrir nýjungum á mörgum sviðum en lambakjötið sitt vildi hann lítið kryddað og meðlætið einfalt. Hann borðaði mikið af brauði og ofan á það smjör og annað ekki. Sigurkarl var góður málfræðing- ur og áhugamaður um bundið mái og kannast sjálfsagt margir við gátuvísur hans sem víða hafa verið notaðar á mannfundum. Hann var hreint ótrúlega vel að sér í heimi flókinna verkefna, ekki síst ef þau voru með stærðfræðilegu ívafi og hafði alltaf tíma til að leiðbeina fávísum. Eitt sinn kom ég til hans út í bílskúr, þar sem hann var að dunda sér við smíðar. Ég var að vandræðast með sönnun á geomet- riskri reiknireglu. Þar sem við höfð- um ekkert blað til að skrifa á greip hann krossviðarplötu og skrifaði og teiknaði á hana. Ég fór heim með viðarplötuna og endurritaði sönnun- ina yfir á blað. Það var skrýtin til- finning. Sem kennari í rúma hálfa öld í menntaskóla og háskóla hafði hann með marga nemendur að gera. Margir af kennurum mínum voru fyrrum nemendur hans. Mér er það minnisstætt hvað Sigurkarl mundi vel eftir þeim nemendum sem hann hann hafði kennt. Þannig háttaði málum að einn kennara minna var alltaf að leggja fyrir bekkinn minn erfiðar stærðfræðiþrautir sem við áttum erfitt með að leysa og því lengur sem við vorum að því þeim mun betur skemmti hann sér. Ein- hveiju sinni segi ég Sigurkarli frá þessu. „Ætli við ættum ekki að leyfa honum að spreyta sig á djáknadæminu," segir Sigurkarl og skrifaði fyrir mig aftan á umslagið dæmið um prestinn og djáknann sem mæta þremur mönnum. Þessi kennari lagði ekki fleiri dæmi fyrir bekkinn. Sigurkarl hafði mjög gaman af tæknilegum lausnum, og ekki var verra ef tímaleg ending þeirra var þannig að þær þyrftu smá viðhald. Það var nánast árlegur viðburður að fara inn í sumarbústað fyrir aust- an flall sem nefndur er Reykjakot og skipta um helluofn í heitavatns- þrónni. Seinna meir kynntist ég Sigur- karli mun betur þegar hann og Sig- ríður gistu hjá okkur hjónum í Kaup- mannahöfn þar sem við vorum við nám. Sigurkarl, bóndasonur úr Gils- firði, nam sjálfur stærðfræði við Hafnarháskólann 1923-28. Hann var jafnframt eina barn foreldra sinna sem átti kost á því að hljóta æðri menntun. Ekki dró heldur úr að hann hafði hlotið stóra styrkinn eftir stúdentspróf. Hluta af náms- tíma hans var Sigríður líka í Höfn, heitbundin honum og starfaði sem „en pige í huset" úti í Holte. Þegar þau Sigurkarl og Sigríður komu til okkar áttum við heima úti á Amager ekki langt frá þeim stað þar sem þau höfðu búið. Margar minningar á ég frá þessari heim- sókn. Við gengum um hverfið og gömlu hjónunum fannst bærinn hafa breyst furðulítið á þessum sextíu árum. Þau fengu að skoða gömlu leiguíbúðina sína á Finnlandsgötu og á kvöldin spiluðum við brids en það var að mati Sigurkarls holl og góð hjónaíþrótt. Á daginn dundaði Sigurkarl sér m.a. við að leysa danskar krossgátur sem voru svo málfræðilega snúnar að danskur kunningi minn sem rakst á kross- gátuheftið nokkru síðar hélt að þama væri á ferðinni islenskur texti með nokkrum dönskuslettum inn á milli. Síðustu ár Sigurkarls voru honum erfið. Hann saknaði konu sinnar sárt og heilsu hans hrakaði. Sigurkarl er og verður einn eftir- minnilegasti maður sem ég hef kynnst og ég mun sakná hans lengi. Daníel Helgason. „Ljúflyndi yðar verði kunnugt öll- um mönnum." Þegar ég minnist afa, koma mér þessi orð Páls postula úr Filippíbréf- inu. Mér finnst líf afa hafa ejn- kennst af ljúflyndi við alla, sem hann umgekkst. Aldrei heyrði ég hann tala illa um nokkurn mannn. Hann var alltaf boðinn og búinn að rétta hjálparhönd, þegar þörf var á. Afi skipti sjaldan skapi og var mjög þolinmóður, hvort sem var við börn eða fullorðna. Afa var margt til lista lagt og var hann jafnvígur á t.d. stærðfræði, stjörnufræði, tungumál, smíðar og kveðskap. Þegar ég sá afa síðast, veit ég ekki, hvort hann þekkti mig, en þeg- ar ég kvaddi hann, brosti hann til mín sínu fallega, hlýja brosi. Það geymi ég í minningunni. Að leiðarlokum vil ég þakka afa fyrir allan þann kærleika og þá hjálp, sem hann auðsýndi mér og minni fjölskyldu. Elsku afi, Far þú í friði, friður Guðs þig blessi, hafðu þökk fyrir allt og allt. Gekkst þú með Guði, Guð þér nú fylgi, hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt. (V. Briem.) Sigríður Magnúsdóttir, Danmörku. Allar ferðir eiga sér upphaf og endi. Gildir þá einu hvort hægt er farið eða hratt, einhvers staðar eru leiðarlok, eða að minnsta kosti kross- götur. Þegar ég var lítill, talaði mamma oft um Kalla bróður. Þannig kynnt- ist ég Sigurkarli fyrst. Þessi bróðir mömmu var að vísu einum 13 árum eldri en hún og því lítið heima við á Kleifum eftir að hún fór að slíta barnsskónum. Þá var hann farinn til mennta. Menntavegurinn var töluvert brattari þá en nú, og leiðin úr Gilsfirði til Kaupmannahafnar kostaði bæði fé og fyrirhöfn. En það var snemma ljóst hvert hugurinn stefndi, og þá var allrar aðstoðar að vænta frá foreldrum og íjöl- skyldu, því að menntun var í háveg- um höfð á þessum bæ. Þar hafði bóndinn, nokkrum áratugum fyrr, notað frístundir sínar til að lesa fræðibækur um þýska „grammatík". Þessi bóndi var Eggert, afi Sig- urkarls. Eftir heimkomuna frá Kaup- mannahöfn í lok 3. áratugarins, sett- ist Sigurkarl að á Barónsstígnum, eins og Barónsstígur 24 var alltaf kallaður í mínu ungdæmi. Þar bjó hann myndarbúi í áratugi ásamt Sigríði Guðjónsdóttur konu sinni, sem ég hélt í æsku að héti ekkert annað en Sigga mágkona. Þarna uxu líka bömin þeirra úr grasi. En hjón- in og börnin voru sjaldan ein í kot- inu, því að á Barónsstígnum bjuggu líka, um lengri eða skemmri tíma, ungir námsmenn utan af landi og aldnir forfeður og ættingjar. Mamma var ein af þessum ungu námsmönnum á sínum tíma, og því voru tengslin við Sigurkarl sterk, þó að leiðir lægju ekki mikið saman í æsku. Seinna var ég líka ungur náms- maður. Þá bjuggu Sigurkarl og Sig- ríður í húsinu nr. 14 við Borgarholts- braut í Kópavogi, en það hús byggði hann að mestu sjálfur á 7. áratugn- um. Fyrsta vorið mitt í háskólanum lagðist ég í mislinga, hálfgerður ein- búi í kjallara inni í Teigum. Þá sendu þau hjónin eftir mér, og næstu dæg- ur lá ég veikur í Kópavogi í sérlega góðu yfirlæti. Best man ég eftir einu atviki úr þessari legu. Þá vaknaði ég einhveiju sinni í hitamóki og óráði og ætlaði í fötin hið snarasta. Sigur- karl spurði á móti með hægð hvort ég vildi nokkuð vera að því. Ég hélt það nú, ég ætti að mæta í próf, og þá dygði ekkert hangs. Sigurkarl sagði, að það væri nógur tími til þess, hvort við ættum ekki að sjá aðeins til með þetta og fara ekki alveg strax af stað. Sú varð auðvitað raunin og ég hélt áfram að sofa. Þessi litla saga er svo sem ekkert merkileg, en hún minnir mig á það hversu gott var að koma á Borgar- holtsbrautina á þessum árum. Þar var alltaf skjól fyrir hraða og streitu hversdagsins. Þaf hafði allt sinn tíma og sinn takt, og fátt gat rask- að því jafnvægi sem þar ríkti. Þegar þetta var, var Sigurkarl að mestu hættur kennslu, en sat löngum heima yfir stórum blöðum, útskrif- uðum í ógurlega flóknum rúm- fræðitáknum, þar sem hvert hornið gnæfði yfir öðru, og keilur, hringir, radíusar, geislar og geirar gengu fram af reynslulitium stúdentum, sem þó þóttust viðræðuhæfir í þess- um fræðum. Kennslubók í hillu um abstrakt algebru fullkomnaði mynd- ina. En lífið er ekki bara stærðfræði. Það er líka bragfræði. Sigurkarl byijaði snemma að yrkja og var orð- in liðtækur í þeim efnum þegar á fyrst áratug ævinnar. Ekki veit ég hvort allur þessi kveðskapur hefur varðveist, en nokkuð af honum var skrifað í Vetrarbrautina. Vetrar- brautin var handskrifað tímarit sem Jón Theódórsson á Gilsfjarðár- brekku gaf út á árunum um og eft- ir 1910. Fróðlegt er að bera orða- forða og hugsun Sigurkarls, eins og hún birtist í kvæðunum í Vetrar- brautinni, saman við það sem gerist hjá börnum nútímans. Kveðskapurinn fylgdi Sigurkarli eins lengi og heilsan. Á Borgarholts- brautinni glímdi hann Iöngum við kveðskaparþrautir af ýmsu tagi, en kunnastur voru þó gátuvísur hans, sem m.a. komu út á bókum. Þá var gaman að sitja og leita að orðum sem gátu uppfyllt öll skilyrði sem sett voru. Mörg ár eru nú síðan Sigríður Guðjónsdóttir féll frá. Þá breyttist margt, og við tóku ár aldurs og hnignunar. Nú er Sigurkarl heldur ekki lengur í för með okkur í þessu jarðlífi. Það er komið að krossgötum. Ferðin hefur gengið vel. Leiðin hefur stundum verið á fótinn eins og geng- ur, en stundum slétt og bein. Og þessi ferð hafði fyrirhyggjuna fram yfir margar aðrar. Þetta var ekki ferð án fyrirheits. Á krossgötum er mér efst í huga þakklæti fyrir samfylgdina í þeim hluta ferðalagsins sem ég tók þátt í. Við sem höldum ferðinni áfram hérna megin við fljótið gleðjumst yfir reynslunni og minningunum, en hinum sem við skildum við á kross- götunum fylgja hugir okkar og bæn- ir. Blessuð veri minning hjónanna á Borgarholtsbrautinni. Stefán Gíslason, Hólmavík. Með Sigurkarli Stefánssyni stærð- fræðikennara er genginn góður drengur, merkur samtímamaður, fágað göfugmenni og velgjörðar- maður minn. Þótt andlát hins merka öldungs á 94. aldursári hafi ekki komið mér alls kostar á óvart, hnykkti mér samt við fréttina, og hún snart sérstakan streng í bijósti mér. Nokkur orð vil ég setja á blað að skilnaði, í virðingar- og þakklæt- isskyni. Sigurkarl var kennari af guðs náð. Hann kenndi stærðfræði og stjörnufræði við helstu menntastofn- anir þjóðarinnar í tæp 50 ár og lagði þar fram ómetanlegan skerf til up_p- fræðslu og menntunar kynslóða Is- lendinga í nær hálfa öld. Allir, sem nutu kennslu hans fundu virðingu hans sjálfs fyrir verkefninu, að upp- fræða, og skynjuðu hina djúpu lotn- ingu hans fyrir stærðfræðinni og rökvísinni. Útlistanir hans voru mjög einfaldar, næstum listrænar. Sigurkarl var gagnmenntaður, vel lesinn og íslenskumaður með af- brigðum. Hann var auk þess skáld gott, ef hann vildi það við hafa, og naut þess í ellinni að gera snúnar gátuvísur, sem yngri menn áttu í erfiðleikum með að leysa. Sigurkarl var ljúfur maður og yfirvegaður í allri framgöngu, dag- farsprúður og jafnan glaður á hveiju sem gekk. í fjölmenni var hann há- vaðalaus, en persónuleiki hans var slíkur, að hlý nærvera hans fór ekki fram hjá neinum. Hann var greiðvik- inn og enginn fór bónleiður af hans fundi. Sigurkarl var kvæntur frænku minni, Sigríði dóttur Guðjóns á Hrauni í Grindavík, og voru þær miklar vinkonur, Sigríður og mamma. Eftir að faðir minn dó 1937 átti móðit mín erfitt með barnahóp- inn. Þá buðu Sigurkarl og Sigríður mömmu það, að ég, sem þá var tólf ára, borðaði hjá þeim hádegismat. Þannig atvikaðist það, að ég borðaði hádegismat hjá þeim í tvö og hálft ár. Þessi tími var mér mjög dýrmæt- ur og ég var eins og elsta barn Sigur- karls meðan á þessum tíma stóð. Ég sagði að Sigurkarl hafi verið kennari af guðs náð. Ennþá man ég, hvernig hann við matarborðið svaraði spurningu minni um pí. „Sigga“, sagði hann, „láttu strákinn hafa málbandið þitt.“ Síðan hjálpaði

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.